Skessuhorn - 07.01.2004, Blaðsíða 11

anliSSUnu^
MIÐVIKUDAGUR 7. JANUAR 2004
11

Við áramót
Predikun flutt í
Lúkasarguðspjall 13. 6-9
En hann sagði þessa
I dæmisögu: „Maður nokkur
átti fíkjutré gróðursett í vín-
garði sínum. Hann kom og
leitaði ávaxtar á því og fann
ekki. Hann sagði þá við vín-
garðsmanninn. „ I þrjú ár hef
ég nú komið og leitað ávaxtar á
fíkjutré þessu og ekki fundið.
Högg það upp. Hví á það að
spilla jörðinni?“ En hann svar-
aði honum: „Herra, lát það
standa enn þetta ár, þar til ég
hef grafið utn það og borið að
áburð. Má vera að það beri á-
vöxt síðan. Annars skaltu
höggva það upp.“
Enn erum við stödd við ára-
I mót. Árið 2003 er að kveðja
og árið 2004 er skammt undan.
Þannig líður tíminn og árið
er að hverfa í aldanna skaut, og
það kernur ekki til baka.
Þetta er mikið umhugsunar-
efni, tíminn, en margrætt.
I Og hvernig dagar og ár fara
með okkur. Með aldrinum
líður tíminn hraðar. Frá því
árið 2000 rann upp eru nú lið-
in fjögur ár. Mér þykir þessi
tími hafa verið fljótur að líða.
En íjögur ár eru jafn langur
tími og ég eyddi í mennta-
skóla. Það fannst mér þá
drjúgur tími.
-Þannig er það vitund okkar
um tímann sem breytist - líkt
og annað í okkur sjálfum þegar
aldurinn færist yfir. Og við
sjáum börnin sem bíða í spenn-
ingi og óþreyju eftir einhverju
skemmtilegu, líkt og jólunum
sjálfum - biðin verður eins og
heil eilífð, tíminn virðist standa
í stað, eða rétt mjakast áfram,
óendanlega hægt.
Þannig er vitund barnsins
I sem bíður í væntingu eftir því
sem gefur lífinu svip, hátíðinni
miklu sem endurnærir og gleð-
r.
Guðspjall gamlársdags er
I dæmisaga um fíkjutré. Það
hefur ekki borið ávöxt sem því
ber og víngarðsmaðurinn fær
þau fyrirmæli að fella það. En
víngarðsmaðurinn biður því
vægðar. Gef því eitt ár enn -
ég mun grafa um það og gefa
því áburð. Vera má að það beri
ávöxt síðan. Þetta er saga sem
lætur nú ekki mikið yfir sér
En hún ber með sér fyrirheiti
um náð og miskunn Guðs.
Jesús er víngarðsmaðurinn og
umhyggja hans gagnvart trénu,
sem ekki hefur staðið sig er á-
vísun á að enn höfum við tíma,
enn eitt ár til að bera ávöxt eða
bæta þann ávöxt sem við höf-
um borið. Enn höfum við
tíma, því Guð er góður.
Borgarneskirkju á gamlársdag 2003
Við áramót, hugsum við til
þess tíma sem er að kveðja. Við
íhugum liðið ár. Endurlifum
sorgir þess og gleði. Og við
horfum fram og spyrjum hvað
felist í þeim óræðu, óljósu og
nýju dögum sem við okkur
blasa á nýbyrjuðu ári.
I endurliti megum við hugsa:
Hvernig höfum við notað tím-
ann frá síðustu áramótum -
stundirnar og dagana sem Guð
gaf ? Þannig safnast lífið sam-
an frá einu ári til annars.
Stundum finnst okkur sem við
vitkumst og lærum af reynsl-
unni. En stundum er eins og
við höfum ekki aðeins staðið í
stað, heldur hrapað aftur á bak;
sóað stundunum í fánýti,
brugðist væntingum okkar og
annarra - þeim sem eru okkur
kærir eða skilið þá eftir bjargar-
lausa sem hafa treyst á hjálp og
stuðning Og kannski höfum
við notað tímann til að meiða,
særa, skemma - dreifa vondum
orðum, eða halda að okkur
höndum þar sem góðra verka
var þörf.
Þetta eru spurningar sem við
þurfum að geyma með okkur,
hvert og eitt og líta í eigin
barm, minnug orða dæmisög-
unnar um fíkjutréð, sem ekki
bar ávöxt.
Og framundan er nýtt ár.
Hvað ber það í skauti sér, hvað
boðar nýárs blessuð sól ?
Við íslendingar erum auðugt
hátæknisamfélag. Rík þjóð, vel
menntuð og vel búin til allra
verka. Og hvað gerum við svo
með allan þennan auð ?
Hvernig hlúum við að börn-
urn okkar, hinni uppvaxandi
kynslóð, sem sýnist óörugg,
stundum hrædd - ýmist of-
dekruð eða skelfd í leit að
trausti og trúnaði, því enginn
hefur tíma. Hvað fá öryrkjar,
aldraðir og atvinnulausir af öllu
þessu ríkidæmi, sem virðist
vera að færast yfir á æ færri
hendur, en þjóðin hefur skapað
og á með réttu.
Milljónatugir, eða hundruð
milljóna lenda í vösurn brask-
ara sem hafa auga fyrir heppi-
legum fjárfestingum, í einni
svipan, rneðan daglaunamaður-
inn puðar til að eiga fyrir brýn-
ustu nauðsynjum og sér varla
út úr striti sínu.
Og samt er alltaf talað um
nauðsyn þess að auka hagvöxt.
En minna um það að jafna lífs-
kjörin. Það er blettur á okkar
samfélagi hversu margir eru
nauðþurftamenn, og þurfa að
leita ölmusu. Höfum við
gleymt því að lengst af vorum
við fátæk þjóð. Fátæktin
merkti okkar samfélag og ekki
eru nema liðlega hundrað ár
síðan svaramenn hjónaefna,
fólks sem hugðist ganga í
hjónaband, þurftu að votta
með undirskrift sinni að hvor-
ugt hjónaefna hefði nokkru
sinni þegið sveitarstyrk - því ef
sú var raunin fékk fólkið ekki
að eigast. Fátæktin brenni-
merkti þannig suma. Sem bet-
ur fer er grimmd af þessu tagi
horfin úr okkar samfélagi, en
við horfumst engu að síður í
augu við þá staðreynd, að á
hinu góða Islandi verða hinir
ríku ríkari og hinir fátæku
snauðari.
Allt hagvaxtartal stjórmála-
manna, sér í lagi um áramót,
hefur í sér einhvern holan
hljóm. Til hvers á að auka hag-
vöxt ? Hver á að njóta hans.
Og hvað látum við þjóðin ríka
af hendi rakna til snauðra þjóða
í þriðja heiminum.
Islendingar eru aðilar að al-
þjóðasamkomulagi sem kveður
á um að ríku þjóðirnar skuli
láta að minnsta kosti 0,7 pró-
sent af þjóðarframleiðslu renna
til þróunaraðstoðar í þriðja
heiminum. Okkar framlag er
nú tæp 0,2 prósent, og mörg-
um virðist alveg sama.
I kosningunum síðastliðið
vor heyrðist nánast ekkert ann-
að en hagvaxtarsöngurinn og
tal um bætt lífskjör. Það hefði
kannski verið vit í því að stofna
stjórnmálaflokk sein hefði haft
það á stefnuskrá sinni að auka
ekki hagvöxt, heldur jafna lífs-
kjör, minnka bil milli ríkra og
fátækra og gera það sem er
skyldugt og rétt gagnvart fá-
tækum og arðrændum þjóðum
þriðja heimsins.
I starfi mínu fyrir Lútherska
heimssambandið hef ég á liðn-
um árum farið víða og séð
margt - kúgað fólk í Palestínu,
rænt landi sínu og lífsmögu-
leikum af grimmum árásarher
Israelsmanna. Orsnautt fólk í
Suður-Ameríku; fátækt og um-
komuleysi í Asíu. En þetta
fólk á alltaf von, það á líka stolt
og reish og það kann að gefa af
því litla sem það á - sem er ekk-
ert miðað við það sem við eig-
um.
Þessi reynsla er manni ávalt
hörð og þörf áminning, lexía.
Að vera með hinum fátæku og
undirokuðu og skynja kraftinn
og vonina sem skín í gegn um
örbirgðina, þrátt fyrir allt.
Með þessu fólki ber fíkjutréð
ríkan ávöxt.
Og á meðan auðugi heimur-
inn hundsar þarfir hinna fá-
tæku - sjáum við dæmi um ó-
Þorbjörn Hlynur Arnason
trúlega ruglað verðmætamat.
Hvalurinn Keyko sem andaðst
nú í haust og var sjálfsagt fáum
harmdauði - kostaði nú sitt.
Að flytja skepnuna hingað,
annast hana og allt í kring um
það, kostaði heilar fimmtán
hundruð milljónir, eitthvað
hefði nú verið hægt að gera fyr-
ir fátækt fólk fyrir þá fjármuni.
Með dæmisögunni um fíkju-
tréð erum við minnt á að við
eigum að vera samverkamenn í
sköpun Guðs, bera ávöxt sem
aðrir fá að njóta, því Guð hefur
gefið okkur þennan heim.
Hvað er maðurinn þess að þú
minnist hans - spyr skáldið í 8.
davíðssáhni - er hann þakkar að
allt er lagt að fótum okkar og
við fáum að hafa þennan heim
að Iáni.
Við njótum ávaxtanna, okk-
ur gert að gæta að því sem Guð
hefur skapað, spilla því ekki,
heldur varðveita og efla og
flytja á vit nýrrar kynslóðar svo
að hún geti horft á stjömurnar
og himintunglin, jörðina, him-
inn og höf og undrast og glaðst
og þakkað gjafir Guðs. Þannig
tengjast kynslóðirnar og renna
fram, hver af annarri. Sú kyn-
slóð er kveður leggur nesti í
hendur nýrrar kynslóðar. Við-
horf, menningu, verkkunnáttu.
Og aðstæðurnar breytast. Að-
búnaður og kjör fyrri kynslóða
var lakari en þær aðstæður sem
nýja kynslóðin á Islandi vex
upp við. Og kannski má segja,
að þá hafi þurft meiri þraut-
segju, ríkara úthald, þolinmæði
og seglu til að komast af og búa
sér og sínum þokkalegan stað í
veröldinni.
En samt er eins og við viljum
alltaf meira og meira. Oldin
tuttugasta var um margt hag-
stæður tími; tími mikilla fram-
fara - en samt er það svo að
þetta var líka tími rányrkju og
mengunar. Það er eins og við
mennirnir kunnum okkur ekki
hóf.
Við höfum gleymt því sem
kristindómurinn kennir, og
reyndar fleiri trúarbrögð, að
við erum kölluð til þess að vera
samverkamenn í sköpun guðs,
að gegna þar ráðsmennsku.
Við eigum ekki að ráðast á auð-
lindir og óspillta náttúru og éta
upp í græðgi okkar fyrir stund-
arhag. Við höfum þetta allt að
láni, frá Guði föður og skapara
allra hluta og einnig frá kom-
andi kynslóðum; verum
minnug þess að þær eiga sama
rétt og við.
Og nú er byrjað að byggja
Kárahnjúkavirkjun og og ál-
bræðslu mikla á Austfjörðum.
Mikið hefur verið tekist á um
þessi mál, og skyldi engan
undra. En ef þessi áform ganga
frarn, svo sem horfir, þá erum
við að taka gríðarlega áhættu.
Allt f nafni þess að auka hag-
vöxt og bæta lífskjör.
Svo margt er óljóst í þessu
dæmi öllu að full ástæða er til
að hafa þungar áhyggjur, af því
að þetta sé allt saman feigðar-
flan.
Eigum við ekki aðrar leiðir
færar til að styrkja byggðir og
bæta hag fólks á Austfjörðum,
en að eyðileggja ómetanleg
náttúruverðmæti og Ieggja út í
þungaiðnað er bætir á þá
mengun sem fyrir er ?
Við eruni ein ríkasta þjóð í
heimi; við þurfum kannski
ekki meira, og getum notað
það sem við þegar eigum fyrir
alla, með því að jaína lífskjör og
sporna við þeirri óheillaþróun
að hinir ríku verði efhameiri og
hinir fátæku snauðari.
Við eigum ekki að ráða í
sköpun Guðs eins og skamm-
sýnir vargar sem engu eira,
heldur Iíkt og skáldið í Davíðs-
sálminum segir, með sæmd og
heiðri. Þá einkunn viljum við
hljóta frá komandi kynslóðum,
sem erfa þessa jörð.
Við áramót megum við
margt þakka. Og biðja um líf
og lán á nýju ári. Dveljum
ekki við hið umliðna, segir spá-
maðurin Jesaja. Lítum von-
glöð frarn á leið og leitum
þeirra vega sem Drottinn gjör-
ir í eyðimörkinni. Hugum að
vatnslindunum sem hann lætur
spretta frarn. Þökkum að hann
skapar nýtt úr engu, að jafnvel
það sem mennirnir skemma og
eyðileggja getur hann endur-
nýjað og bætt með lífgefandi
náð sinni. Hann dvelur ekki
við misgjörðirnar. Berum því
góðan ávöxt, fyrir lífgefandi
náð hans og miskunn.
Þvf getum við átt áffarn líf í
fyrir góðan Guð sem gefur allt.
Enn séð nýjan dag og skynj-
að í hinuin komandi tíma að
við erum Guðs og af Guði -
börn hans í brothættum heimi
- sem er oft á tíðum ein enda-
laus mótsögn, en samt, að í
myrkri og andstreymi eigum
við hann að sem er Drottinn
yfir lífí og dauða og vakir )tfir
barni sínu þótt dagurinn sé
dimmur.
Guði sé lofjjrir nýtt ár
sem hann gefur.
Þorbjöm Hlynur Amason,
prófastur.