Morgunblaðið - 08.06.2019, Qupperneq 45

MENNING 45
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. JÚNÍ 2019
Lords of Chaos segir frá uppgangs-árum svartmálmssenunnar í Noregi.Hún er unnin upp úr samnefndri bókog byggist á sönnum atburðum en
tekur sér nokkurt skáldaleyfi. Þessi saga er vel
þekkt innan metalsenunnar og hefur alltaf verið
umdeild, enda ekki staðfest nákvæmlega hvern-
ig allt átti sér stað í raun og veru. Eins og við er
að búast hefur myndinni verið misvel tekið inn-
an harðkjarnasamfélagsins og ekki eru allir á
eitt sáttir um hvernig unnið er úr efniviðnum.
Sagan er sögð út frá Øystein Aarseth, sem
gengur undir listamannsnafninu Euronymous,
gítarleikara hljómsveitarinnar Mayhem. Það er
farið afar hratt yfir sögu í upphafi, þar sem rýnt
er í tilurð Mayhem og stefnumótun hljómsveit-
arinnar. Til þess að koma miklu efni fyrir á
stuttum tíma er stuðst við sögumannsrödd, þar
sem Euronymous útskýrir málavexti fyrir
áhorfendum. Sögumannsröddin er vandasamt
frásagnartól í kvikmyndum, hún getur verið
truflandi og það hefði vissulega verið ánægju-
legt ef það hefði tekist að sleppa því að nota
hana í þessari mynd. Engu að síður er skiljan-
legt að höfundarnir hafi ákveðið að fara þessa
leið til að koma allri sögunni fyrir.
Mayhem er fyrst um sinn skipuð gítarleikara,
bassaleikara og trommuleikara en það verður
bylting þegar söngvarinn Per Yngve Ohlin
(einnig þekktur sem Pelle og undir listamanns-
nafninu Dead) gengur til liðs við bandið og full-
komnar sveitina. Pelle er undarlegur, ungur
maður, hann er listrænn, gríðarlega þunglynd-
ur og er einstaklega upptekinn af dauðanum.
Þessi þráhyggja Pelles fyrir dauðanum hefur
mótandi áhrif á hugmyndafræði og sviðsfram-
komu Mayhem; þegar þeir koma fram eru lík-
amshlutar dýra gjarnan hluti af sviðsmyndinni
og Pelle sker sig með hnífum og brotnum flösk-
um á sviðinu svo að blóð gusast út um allt.
Þessi saga er meira eins og formáli en það
sem hrindir hinni eiginlegu atburðarás af stað
er sjálfsvíg Pelles, sem er einkar blóðugt og
ógeðfellt. Euronymous kemur að besta vini sín-
um skelfilega útleiknum og ákveður að taka
ljósmynd af líkinu áður en hann kallar til
sjúkrabíl. Þessi ljósmynd var síðar notuð sem
plötuumslag á bootleg-plötuna Dawn of Black
Hearts og er það líkast til umdeildasta plötu-
umslag allra tíma.
Í stað þess að syrgja vin sinn almennilega
ákveður Euronymous að þessi atburður sé til
þess fallinn að styrkja ímynd sveitarinnar, eins
konar sölupunktur; Mayhem og norskur svart-
málmur snýst um myrkur, limlestingar og
dauða og meðlimir tvínóna ekki við að limlesta
sig fyrir alvöru. Euronymous stofnar plötubúð-
ina Helvete, sem verður griðastaður fyrir
kjarnameðlimi svartmálmssenunnar sem hann
kallar „Svarta hringinn“. Þar kynnist hann
Kristian Vikernes, sem er betur þekktur sem
Varg Vikernes eða undir listamannsnafninu
Burzum. Í kjölfarið hefst myrk atburðarás þar
sem tónlistarsköpun, kirkjubrennur, vinslit og
hrottafengin morð koma við sögu.
Myndin er byggð á sönnum atburðum, þann-
ig að sagan er flókin og hefur svolítið skrítna
hrynjandi. Hún blandar saman grínmyndastíl
og spennumyndastíl og á tímabilum fer hún alla
leið inn í hryllingsmyndaformið. Sum atriði eru
raunar svo ótrúlega grótesk að manni er skapi
næst að grípa fyrir augun. Ef þetta væri skáld-
uð saga myndi ég segja að sagan væri út um all-
ar trissur og að persónurnar væru of margar.
Þetta má þó fyrirgefa í þessu tilfelli, því að
nokkurn veginn svona átti þetta sér stað. Engu
að síður má gera sér í hugarlund að það gæti
verið ruglingslegt að horfa á myndina ef maður
er ekkert kunnugur þessari sögu og þessu fólki.
Það er samt ýmislegt gert í tilraun til þess að
skapa rökrétta dramatíska framvindu; í upphafi
er andrúmsloftið til dæmis létt og kímið en svo
tekur myndin myrkari stefnu og endar í algjörri
martröð. Þetta helst að sjálfsögðu í hendur við
það sem gerðist, allt saman byrjaði þetta með
góðri tónlist og vilja til að bylta forminu en end-
aði í tómu tjóni. Þá er einnig látið í veðri vaka að
sjálfsvíg Pelles hafi verið áfallið sem setti allt út
af sporinu, að eftir það hafi þetta ekki verið
sviðssetning lengur og að þessi atburður hafi
skapað myrkt fordæmi fyrir þennan hóp sem
sökkti sér í kjölfarið allt of djúpt niður í dauða
og eyðileggingu.
Leikararnir í myndinni standa sig prýðilega,
Jack Kilmer er skemmtilegur í hlutverki Pelles
og þeir Rory Culkin og Emory Cohen eru líka
fínir úr í hlutverkum Euronymousar og Vargs
enda er mestu púðri eytt í persónusköpun
þeirra tveggja. Euronymous er aðalpersónan og
kjarni myndarinnar, hann er sú persóna sem
þroskast mest og lærir að horfast í augu við
galla sína. Varg Vikernes er skúrkurinn í sög-
unni en honum er samt sýndur viss skilningur,
það er gefið í skyn að hann sé afvegaleiddur
fremur en hreint og klárt illmenni og að hann sé
innst inni bara óöruggur unglingur sem vill upp-
fylla ákveðna ímynd. Hinn raunverulegi Varg
hefur haldið því fram að Lords of Chaos sé
„mannorðsmorð“, sem er auðvitað nokkuð hjá-
kátlegt því hann hefur gert feikinóg til að myrða
sitt mannorð sjálfur, verandi nasisti, kvenhat-
ari, hómófób og morðingi. Hann gerir samt
skrambi góða tónlist og er því eitt ógurlegasta
dæmið um þá siðferðislegu spurningu hvort
hægt er að skilja listina frá listamanninum.
Myndin er eins og gefur að skilja full af frá-
bærri tónlist, þarna hljómar fjöldi laga eftir ým-
iss konar sveitir, m.a. Mayhem, Tormentor og
Bathory. Sigur Rós annast frumsömdu tónlist-
ina, sem kann að virðast furðulegt en tónlist
hennar veitir ágætt mótvægi við rokkið. Reynd-
ar hefði alveg verið gaman ef tónlistin hefði spil-
að aðeins stærra hlutverk, það er til dæmis bara
eitt tónleikaatriði en það atriði er alveg tryll-
ingslega flott.
Frá upphafi má hafa verið ljóst að einhverjir
yrðu óánægðir með myndina, enda fjallað um
ansi umdeild mál. Sumir hafa kvartað yfir því að
hér sé farið frjálslega með staðreyndir og einnig
hefur mörgum svartmálmsaðdáendum þótt
myndin smætta tónlistarformið, að þetta sé
bara líkt og æsifréttamennska um vonda menn
og að höfundum myndarinnar sé alveg sama um
músíkina. Það er mjög skiljanlegt að iðkendur
og aðdáendur svartmálms vilji fjarlægja sig
þessum myrka bakgrunni, einblína frekar á tón-
listina og horfa fram á við, frekar en að róta
endalaust í þessum dramatísku atburðum. Auð-
vitað er líka ótti við að þessi saga ali á fordóm-
um í garð stefnunnar; fólk sem veit ekkert um
svartmálm hefur kannski hugmyndir um að
þetta séu allt ógeðslegir ofbeldismenn, sem er
mikil einföldun og beinlínis rangt, enda vita það
allir sem vilja vita að þorri metalhausa er
vænstu skinn. Því verður hins vegar ekki neitað
að þetta er ótrúlegur samtímaharmleikur og
mjög ríkur efniviður í spennuþrungna bíómynd
og ekkert endilega furðulegt að vilja gera sér
mat út því. Útkoman er því fínasta bíómynd en
það er líklega rétt að benda á tvennt, í fyrsta
lagi að þetta er ekki heimildarmynd, hér er
skáldað og fyllt í eyður, og í öðru lagi að þetta er
ekki tæmandi úttekt á svartmálmsmenningunni
og fólkinu innan hennar.
Þegar upp er staðið er Lords of Chaos krass-
andi mynd sem er gaman að horfa á. Það er
óhætt að mæla með henni fyrir öll þau sem hafa
unun af níðþungri músík og þau sem þekkja til
sögunnar ættu að hafa nóg til að ræða um að
áhorfi loknu.
„Afsakið allt blóðið“
Málmsmiðir Lords of Chaos segir frá uppgangsárum svartmálmssenunnar í Noregi og er hand-
rit hennar unnið upp úr bók sem byggist á sönnum atburðum þó höfundur taki sér skáldaleyfi.
Bíó Paradís
Lords of Chaos bbbmn
Leikstjóri: Jonas Åkerlund. Handrit: Dennis Magn-
usson og Jonas Åkerlund. Kvikmyndataka: Pär M.
Ekberg. Klipping: Rickard Krantz. Tónlist: Sigur
Rós. Aðalhlutverk: Rory Culkin, Emory Cohen, Jack
Kilmer, Sky Ferreira. 118 mín. Bretland, Noregur og
Svíþjóð, 2018.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Kristín Gunnlaugsdóttir myndlist-
armaður opnar sýningu í Komp-
unni í Alþýðuhúsinu á Siglufirði í
dag kl. 15. Þar sýnir hún 40 teikn-
ingar og eitt málverk og ber sýn-
ingin yfirskriftina Málverk og
teikningar 2018. Eins og titillinn
ber með sér voru verkin unnin í
fyrra, málverkið olía á striga en
teikningarnar gerðar með kol-
blýanti, vatnslit og glimmeri og
unnar með lifandi fyrirmynd. „Að
teikna mannslíkamann krefst stöð-
ugrar þjálfunar eins og íþróttt.
Hvert verk geymir innri reynslu
og tilfinningu. Ég teikna konur
því ég þekki tilfinninguna sem býr
í líkamanum sem kona. Glimmer
er eiginlega bannað í myndlist.
Aðeins of stelpulegt. Eða bara of
fallegt og auðvelt og þar með
hættulegt. Þess vegna nota ég það
og það er æðislegt,“ skrifar Krist-
ín.
Sýningin verður opin daglega
kl. 14-17 til 22. júní.
Sýnir Kristín Gunnlaugsdóttir opnar sýn-
ingu í Kompunni í Alþýðuhúsinu í dag.
Hvert verk geymir
innri reynslu
Sýning Önnu Andreu Winther,
Pönnukökuverkunin, verður opnuð
í dag kl. 14 í galleríinu Úthverfu á
Ísafirði. Anna hefur dvalið í nokkr-
ar vikur í gestavinnustofum Arts-
Iceland á Ísafirði og er sýningin
byggð á rannsóknarvinnu listakon-
unnar þessar vikur sem hún hefur
dvalið á Ísafjarðarsvæðinu, skv. til-
kynningu.
Pönnukökuverkunin eftir Önnu
Andreu Winther er gjörningur þar
sem hún sviðsetur stöðvar byggðar
á vinnuaðstöðu kvenna í saltfisk-
vinnslunni á Ísafirði á 19. og 20. öld
og verkar pönnukökuuppskrift
ömmu sinnar, sem ættuð er frá Ísa-
firði, samkvæmt þeim aðferðum,
eins og því er lýst í tilkynningu.
Anna gerir tilraun til að kynnast
hálfframandi vinnu formæðra sinna
í gegnum uppskrift sem er henni
kunnug og kær. Í þessu ferli er ólík-
um uppskriftum eða verkunar-
hefðum íslenskra kvenna frá mis-
langri fortíð fléttað saman.
Verkar pönnuköku-
uppskrift ömmu
Pönnukaka Kynningarmynd frá Önnu.
Er heitt í vinnunni?
Þín eigin skrifborðs-
kæling!
Á vinnustað eða
hvar sem er!
Kæli-, raka- og
lofthreinsitæki,
allt í einu tæki.
Hægt að tengja
bæði við rafmagn
eða USB tengi.
Verð aðeins
kr. 24.900 m.vsk.