Morgunblaðið - 12.07.2019, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 2019
Brosa Harpa tónlistarhús er vinsæll áningarstaður ferðamanna og þá er tækifærið gripið og tekin mynd. Hér er sett upp skínandi bros og myndin kannski þegar komin á samfélagsmiðla.
Árni Sæberg
Þegar Ursula von
der Leyen, varnar-
málaráðherra Þýska-
lands, var tilnefnd
næsti forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB
braust út reiðialda
meðal þýskra stjórn-
málamanna. Angelu
Merkel Þýskalands-
kanslara var bannað
að greiða atkvæði í
leiðtogaráði ESB með flokkssystur
sinni og nánum samstarfsmanni í
ríkisstjórn síðan 2005. Jafnaðar-
menn í stjórn Merkel veittu kansl-
aranum ekki umboð til að taka af-
stöðu.
Meginástæðan fyrir þessari reiði
er ágreiningur innan ESB um
hvernig standa skuli að vali forseta
framkvæmdastjórnarinnar. Ágrein-
ingurinn snýst um hve mikil völd
eigi að veita ESB-þinginu. Hefur
leiðtogaráð ESB frjálsar hendur
við tilnefningar eða ber því að taka
tillit til vilja ESB-þingsins og kjós-
enda?
ESB-þingmenn vilja að fylgt sé
reglu sem lýst er með þýska orðinu
spitzenkandidat, oddvitareglunni á
íslensku. Fyrir kosningar til ESB-
þingsins, þær fóru síðast fram nú í
maí, koma þingflokkar sér saman
um oddvita á listum sínum. Oddvita
þess lista sem fær flest atkvæði ber
samkvæmt reglunni að líta á sem
frambjóðanda til forsetaembættis í
framkvæmdastjórn ESB. Leiðtoga-
ráðið eigi að taka tillit til þessa.
Nú hefði Bæjarinn Manfred We-
ber, oddviti mið-hægriflokksins
EPP, átt að verða forseti fram-
kvæmdastjórnarinnar samkvæmt
reglunni. Næstur í röðinni var
Frans Timmermans, jafn-
aðarmaður frá Hol-
landi. Hvorugur hlaut
náð fyrir augum leið-
togaráðsins sem til-
nefndi að lokum Ursulu
von der Leyen (EPP)
eftir langa og stranga
fundi.
ESB-þingið ákveður
í næstu viku hvort Ur-
sula von der Leyen
tekur við af Jean-
Claude Juncker 1. nóv-
ember. Fræðilega er
staða hennar sterk.
EPP-flokkurinn, S&D-flokkurinn
(sósíalistar og lýðræðissinnar) og
frjálslyndir eiga samtals 444 þing-
menn en 376 þarf til að njóta stuðn-
ings hreins meirihluta.
Þessir flokkar standa að baki til-
nefningu leiðtogaráðsins en meðal
sósíalista kraumar mikil reiði og
þess vegna hefur von der Leyen
þótt miklu skipta að eiga innhlaup
hjá Græningjum sem voru sig-
urvegarar ESB-þingkosninganna.
Hvort viðræður hennar og forystu-
manna græningja skila árangri
kemur í ljós. Hún vill frekar geta
reitt sig á stuðning þeirra en þing-
manna sem hafa horn í síðu Bruss-
elvaldsins.
Emmanuel Macron Frakklands-
forseti barðist hart gegn hollustu
við oddvitaregluna í leiðtogaráðinu.
Gamalgrónir ESB-þingmenn
bundu ekki hendur hans og í ESB-
þingflokki hans, frjálslyndum, vilja
menn ganga lengst við að styrkja
yfirþjóðlegt vald í Bandaríkjum
Evrópu.
Frakklandsforseti stóð að baki
tillögu um Ursulu von der Leyen –
meðal annars vegna þess að hún
talar frönsku. Þá fékk Frakkinn
Christine Lagarde stól seðla-
bankastjóra Evrópu og Belginn
Charles Michel verður forseti leið-
togaráðs ESB, hann er handgeng-
inn Macron.
Christine Lagarde
Þegar hrunið varð haustið 2008
fóru Frakkar með pólitíska forystu
innan Evrópusambandsins, þess
vegna sat fjármálaráðherra þeirra,
Christine Lagarde, í forsæti fjár-
málaráðherrafundar ESB og EES/
EFTA-ríkjanna sem Árni M. Mat-
hiesen fjármálaráðherra sótti í
Brussel í nóvember 2008 fyrir Ís-
lands hönd. Í bókinni Árni Matt –
frá bankahruni til byltingar (útg.
2010) segir Árni að Christine Lag-
arde hafi í raun verið eini fulltrúi
ESB á fundinum sem reyndi að
finna hóflega lausn fyrir íslensku
sendinefndina. Kynni þeirra Árna
og Lagarde á þessum fundi og öðr-
um eru á þann veg að hann segir
hana jafnan hafa sýnt Íslendingum
skilning og verið „elskuleg“ eins og
hann orðar það.
Christine Lagarde varð fyrst
kvenna forstjóri Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins (AGS) árið 2011. Í emb-
ættinu kom hún að málum Íslands.
Íhlutun hennar og sjóðsins í mál
hér voru barnaleikur miðað við
átökin við Grikki og aðrar þjóðir til
bjargar evru-samstarfinu. AGS var
hluti þríeykisins sem sett var á
laggirnar til höfuðs Grikkjum. Hin-
ir tveir fulltrúarnir komu frá fram-
kvæmdastjórn ESB og seðlabanka
evrunnar.
Í Grikklandi beittu stjórnmálaöfl
sér harkalega gegn Christine La-
garde og AGS en ekki síður gegn
Þjóðverjum. Angelu Merkel og
Wolfgang Schäuble, fjármálaráð-
herra Þýskalands, var lýst sem höf-
uðfjendum Grikkja. Nú er það
áfram hlutverk Lagarde að verja
evruna, sjálft djásnið í augum
þeirra sem vilja meiri samruna í
Evrópu.
Angela Merkel
Herfried Münkler, stjórnmála-
fræðingur og fyrrv. kennari við
Humboldt-háskólann í Berlín, birti
í vikunni grein í Die Welt þar sem
hann færir fyrir því rök að oddvita-
reglan sé hættuleg fyrir Evrópu-
sambandið. Í henni felist of mikil
áhersla á vald meirihlutans. Frá
öndverðu hafi sambandið mótast af
ríku tilliti til réttar minnihlutans.
Aðilar sambandsins séu fullvalda
og sjálfstæð ríki, telji þau á sér
troðið kunni þau að hugsa sér til
hreyfings og sundrung myndist í
hópnum. Þetta sé ekki söguleg
staðreynd heldur lifandi eins og
komið hafi í ljós árið 2005 þegar
Frakkar og Hollendingar höfnuðu
frumvarpi að stjórnarskrá Evrópu í
þjóðaratkvæðagreiðslum. Í stað
hennar kom Lissabonsáttmálinn
árið 2009.
Innan ESB togast með öðrum
orðum á krafan um að rétta lýð-
ræðishallann með auknu valdi
ESB-þingsins og tillitið til þjóðrík-
isins og fullveldis þess.
Münkler segir að með vísan til
virðingar fyrir þjóðríkinu sé höfuð-
áhersla lögð á einróma ákvarðanir
á vettvangi ESB, örsjaldan sé
gengið til atkvæða. Oddvitareglan
sé andstæð þessu meginsjónarmiði
og í raun gengin sér til húðar.
Að leggja nafn Manfreds Webers
fyrir ESB-þingið rauf samstarf
Þjóðverja og Frakka, pólitíska
þungamiðju ESB. Að gera tillögu
um Frans Timmermans gekk gegn
vilja ríkisstjórna í austurhluta Evr-
ópu og á Ítalíu.
Herfried Münkler segir að við
þessar aðstæður hafi Angela Mer-
kel enn einu sinni látið samstöðu
innan ESB vega þyngra en flokks-
pólitísk sjónarmið. Þar með hafi
hún opnað leiðina að sameiginlegri
niðurstöðu í leiðtogaráði ESB.
Stjórnmálafræðingurinn segir að
í átökunum um forystumenn ESB
hafi á ný sannast að þar nái menn
ekki fram vilja sínum með stóryrt-
um yfirlýsingum og úrslitakostum
um menn og málefni heldur með
sveigjanleika og því að halda mörg-
um leiðum opnum. Sá sem hafi
þessa aðferð best á valdi sínu nái
einnig mestum árangri.
Münkler segir að um þessar
mundir ríki jafnmikil óvissa um
hvort Ursula von der Leyen verði
kjöin næsti forseti framkvæmda-
stjórnar ESB og hvort stóra sam-
steypustjórnin undir forystu Mer-
kel lifi áfram í Berlín. Eitt sé þó
víst að Angela Merkel ætli að
kveðja stjórnmálin. Afleiðingar
þess verði meiri í Brussel en í Berl-
ín því að framtíð ESB ráðist af því
hvort takist að finna einhvern í
Merkel stað sem gegni saman hlut-
verki við að setja niður ágreining
og hafi það á valdi sínu. Emmanuel
Macron hafi í síðasta „valdatafli“
sýnt að honum sé hlutverkið um
megn, sjónarhornið sé of þröngt.
Greininni lýkur á þessum orðum:
„Þess vegna kann málum að vera
þannig háttað að brotthvarf Merkel
af evrópska sviðinu sé upphaf enda-
lokanna í Brussel.“
Eftir Björn
Bjarnason »Ursula von der
Leyen verður lík-
lega forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB,
Christine Legarde er
seðlabankastjóri Evr-
ópu, Angela Merkel hef-
ur undirtökin.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Þrjár valdakonur í ESB