Morgunblaðið - 31.07.2019, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 2019FRÉTTIR
Þarftu skjóta afgreiðslu á ein-
blöðungum, bæklingum, vegg-
spjöldum, skýrslum, eða nafn-
spjöldum? Þá gæti stafræna
leiðin hentað þér. Sendu okkur
línu og fáðu verðtilboð.
STAFRÆNT
Góð þjónusta í tæpa öld 10%afslátturfyrir 67 áraog eldri
Flugvallarþjónusta
BSR sér um að skutla þér út á flugvöll og aftur heim þegar þú ferð til útlanda.
5-8 manneskjur
19.500 kr.
1-4 manneskjur
15.500 kr.
Verð aðra leið:
Fjárfestar bíða með öndina í háls-
inum eftir fréttum frá vaxtaákvörð-
unarfundi Seðlabanka Bandaríkj-
anna í dag, miðvikudag. Ef marka
má þróun viðskipta með skulda-
skiptasamninga telja fjárfestar að
80% líkur séu á 25 punkta vaxta-
lækkun, og 20% líkur á að lækkunin
verði meiri en það. Seðlabankinn
snarlækkaði vexti í fjármálakrepp-
unni, niður í 0,5%, en hóf að nýju
hækkun í hænuskrefum árið 2015 og
fór síðast upp í 2,5% í desember síð-
astliðnum. Fyrir fjármálahrun náðu
stýrivextir hæst upp í 5,25%.
Skiptar skoðanir eru um hvort
ástandið í bandarísku efnhagslífi
kalli á vaxtalækkun. Donald Trump
Bandaríkjaforseti hefur sterkar
skoðanir á hvaða stefnu seðlabank-
inn ætti að taka og sagðist á þriðju-
dag vilja bæði sjá rausnarlega
vaxtalækkun – helst um heilt pró-
sentustig – og að seðlabankinn hætti
að saxa á 3.800 milljarða dala eigna-
safn sitt. Stjórnmálagreinendur
grunar að viðhorf Trumps byggi
ekki endilega á vandaðri greiningu á
þróun og þörfum markaðarins, held-
ur frekar því að stutt er í næstu for-
setakosningar. Bandarískir kjós-
endur ganga til atkvæða 3.
nóvember á næsta ári og pólitískir
andstæðingar Trumps gætu gert sér
mat úr því ef hægja tæki á hagkerf-
inu einhvern tíma á næstu sextán
mánuðum.
Fílhraust hagkerfi
Aðrir vilja að Seðlabankinn haldi
áfram á sömu braut, eða grípi að
minnsta kosti ekki alveg strax til
vaxtalækkunar. Hagkerfi Banda-
ríkjanna er jú ekki beinlínis veik-
burða: atvinnustig gott og hefur
farið batnandi jafnt og þétt und-
anfarin ár, og hlutabréfavísitölur í
hæstu hæðum. Verðbólga er heldur
ekki svo fjarska langt undir 2%
marki Seðlabankans, og mældist
1,6% á tólf mánaða tímabilinu til og
með síðasta júní. FT bendir á að
leita þurfi allt aftur til ársins 1854
til að finna annað jafn langt vaxt-
arskeið í hagsögu Bandaríkjanna.
Tollastríðið við Kína hefur vissu-
lega sett strik í reikninginn, og vald-
ið taugatitringi, en diplómatísk
lausn er vonandi innan seilingar.
Það að lækka vexti við þessar að-
stæður gæti því blásið lofti í bólu á
mörkuðum. Trump væri vissulega
kátur alveg fram að kosningum, en
almenningur og fyrirtæki myndu þá
þurfa að glíma við skellinn þegar
bólan loksins springur.
Björgun frá bölsýni
Jay Powell seðlabankastjóri hefur
áður tekið það skýrt fram að Banda-
ríski seðlabankinn muni fara sér í
engu óðslega og láta hagtölurnar
vísa sér veginn. Með það í huga væri
þá besta ástæðan til að grípa til
vaxtalækkunar á þessum tíma-
punkti, að hagvöxtur á ársgrundvelli
mældist 2,1% á öðrum ársfjórðungi.
Er það mikil lækkun frá fjórðung-
inum á undan þegar hagvöxtur var
3,1%. Þótt ákveðnir geirar atvinnu-
lífsins, s.s. tæknifyrirtækin, séu á
mikilli siglingu gefa hagtölur til
kynna að í öðrum geirum haldi
stjórnendur að sér höndum og séu
ragir við að fjárfesta. Ein sennileg
skýring er óvissa vegna tolladeilna
við Kína, og hættan þá sú að fyrir-
tækin stígi of harkalega á bremsuna
á meðan þau bíða átekta, og kæli
þannig hagkerfið meira en var í raun
ástæða til. Vaxta lækkun nú gæti því
virkað eins og bjartsýnispilla.
Þá gæti stjórn Seðlabankans líka
réttlætt vaxtalækkun með versnandi
horfum í alþjóðahagkerfinu. Powell
hélt einmitt erindi í París fyrr í mán-
uðinum þar sem ummæli hans þóttu
gefa til kynna meiri næmni fyrir
þróun mála á heimsvísu en hjá síð-
ustu seðlabankastjórum. Jafnvel
þótt Bandaríkin séu í forystu-
hlutverki í hagkerfi heimsins er
landið ekki með öllu ónæmt fyrir því
ef hægir mikið á í öðrum heims-
hlutum. Kína á í fullu fangi með að
halda hjólum atvinnulífsins á yf-
irsnúningi og Evrópu gengur af-
skaplega hægt að hrista af sér lá-
deyðuna.
Tímabil nýrra viðmiða
Hitt verðskuldar síðan sérstaka
athygli: hversu lágir stýrivextir í
Bandaríkjunum eru, þrátt fyrir allt.
Þannig gengur Robin Harding,
pistlahöfundur FT, svo langt að
segja að það að Seðlabankinn hafi
ekki náð að leyfa vöxtum að klifra
hærra en upp í 2,5% áður en gripið
var til lækkunar, sé til marks um að
gömul viðmið eigi ekki lengur við.
Þegar stýrivextir í Bandaríkjunum
eru skoðaðir aftur í tímann má sjá
að vextir voru oft mun hærri og
náðu t.d. 6,5% árið 2000, um það
leyti sem netbólan sprakk. Fyrr á
tímum hefðu 2,5% þótt sannkölluð
afsláttarkjör.
Nú virðist markaðurinn aftur á
móti varla ráða við 2,5% stýrivexti
og í Evrópu er verið að skoða vand-
lega hve langt niður fyrir núllið
mætti fara með vextina. Seðlabank-
inn spáir því að til lengri tíma litið
muni vextir leita jafnvægis í kring-
um 2,5% en ef gera má ráð fyrir 2%
verðbólgu er greinilegt að vaxtaum-
hverfið mun ekki beinlínis verðlauna
þá sem reyna að spara. Öllu alvar-
legra er að því meira sem stýrivextir
lækka, því minna svigrúm hefur
Seðlabankinn til að bregðast við al-
vöru niðursveiflu. Kann að fara svo,
bæði í Bandaríkjunum, Evrópu og
víðar að sá eini sem geti komið til
bjargar í efnahagslægð verði ríkis-
sjóður: að engin önnur vítamín-
sprauta verði í boði en að lækka
skatta og auka ríkisútgjöld.
Gjörbreytt landslag stýrivaxta
mun líka hafa keðjuverkandi áhrif
um alla markaði, og breyta því
hvernig ólíkir eignaflokkar verða
verðlagðir. Skuldasöfnun sem áður
hefði þótt ósjálfbær mun verða við-
ráðanleg í þessum nýja lágvaxta-
heimi og fjárfestingarhegðun fólks
allt önnur en þegar það var mun
dýrara að skulda.
Heimsbyggðin bíður vaxtaákvörðunar
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þó að bandarískt atvinnulíf
virðist tiltölulega þróttmikið
má nota ákveðin veik-
leikamerki til að réttlæta
vaxtalækkun. Stýrivextir nú
eru þó mun lægri en síðast
þegar Seðlabanki Banda-
ríkjanna ákvað að lækkun
væri tímabær.
AFP
Tölurnar sýna minnkandi hagvöxt á öðrum ársfjórðungi og kannski hætta á að taugaveiklun vegna tollastríðs sé að kæla hagkerfið meira en ástæða er til.
Jerome „Jay“ Powell svarar spurningum á fundi fjármálanefndar Bandaríkjaþings. Hann hefur sagt að Seðlabankinn muni fylgja því sem tölurnar segja.