Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.12.1993, Blaðsíða 27

Sveitarsjóðareikningar 1990
25
2. Bókhaldslykill sveitarfélaga, úrvinnsia gagna og skýringar við töflur
Local government chart afaccounts, processing ofdata and explanatory notes to the tables
Bókhaldslykill Sambands íslenskra sveitarfélaga. í
ársbyrjun 1979 tók Hagstofan upp nýtt og breytt ársreiknings-
form sem var sniðið eftir nýjum bókhaldslykli fyrir sveitar-
félög. Var hann saminn af sérstakri bókhaldsnefnd á vegum
Sambands íslenskra sveitarfélaga í þeim tilgangi að koma á
samræmi íbókhaldi ogreikningsskilagerð hjá sveitarfélögum.
Grundvallarlykill hins samræmda bókhalds hefur 8 sæti.
Fyrstu tvö sæti hans sýna málaflokka og bókhaldseiningar
sveitarsjóðs. Þau eru bundin fyrir öll sveitarfélög. Næstu tvö
sæti eru notuð til sundurliðunar í deildir og starfsemisþætti.
Næstu þrjú sæti lykilsins (5.-7.) eru notuð til sundurliðunar
á tegundir útgjalda og tekna. Loks er síðasta sæti lykilsins
notað til flokkunar á tekjum og gjöldum á rekstur, gjaldfærða
eða eignfærða fjárfestingu.
Arsreikningsform Hagstofu fylgir bókhaldslyklinum en er
ekki jafn sundurliðað. Það sýnir fyllstu sundurliðun á fyrstu
tvö sæti lykilsins og hið síðasta. Hins vegar er ekki beitt
fyllstu sundurliðun á 3. og 4. sæti og formið gerir ekki ráð
fyrir tegundasundurliðun samkvæmt 5.-7. sæti lykilsins.
Eftirtöldum meginreglum er beitt í uppgjöri Hagstofunnar
um færslu bókhalds og reikningsskil sveitarfélaga.
Allar tekjur og gjöld, sem tilheyra hverju uppgjörstímabili,
þ.e. almanaksárinu, eru færð á því tímabili án tillits til hvenær
greiðsla fer fram. Með öðrum orðum þá er hér um s vonefndan
rekstrargrunn að ræða. Þannig eru óinnheimtar tekjur færðar
til tekna á rekstrarreikningi og til eignar í efnahagsreikningi.
A sama hátt eru ógreidd gjöld færð til gj alda í rekstrarreikningi
og til skuldar í efnahagsreikningi.
I einu heildaryfirliti er nefnist rekstrar- og framkvæmda-
yfirlit er greint á milli rekstrar sveitarfélaga, gjaldfærðrar
fjárfestingar og eignfærðrar fjárfestingar þeirra. A rekstur
færast allar tekjur og gjöld sem varða rekstur sveitarsjóðs. A
gjaldfcerða fjárfestingu færast útgjöld vegna allra
framkvæmda og eignabreytinga, sem ekki eru eignfærð í
efnahagsreikningi. Þannig teljast liðir eins og götur, holræsi,
leikvellir, skrúðgarðar, innanstokksmunir og áhöld til
gjaldfærðrar fjárfestingar. I tekjuhlið er færð bein þátttaka
annarra aðila í viðkomandi gjaldfærðri fjárfestingu, svo sem
gatnagerðargjöld og þéttbýlisvegafé. Til eignfœrðrar
fjárfestingar teljast útgjöld til kaupa á fasteignum, vinnu-
vélum, bílum og vélasamstæðum. Þessar eignir eru færðar í
eignahlið í efnahagsreikningi. Bein þátttaka annarra aðila í
eignfærðri fjárfestingu, t.d. framlög úr ríkissjóði, eru færð í
tekjuhlið eignfærðrar fjárfestingar. Ekki er reiknað með
árlegri afskrift húseigna eða annarra varanlegra rekstrar-
fjármuna sveitarsjóðs, heldur er verðmæti eigna fært í
samræmi við mat eins og það er á hverjum tíma. Gert er ráð
fyrir að breyting á matsverði sé fœrð á endurmatsreikning
undir eigið fé í efnahagsreikningi.
Breytingar ársreikninga sveitarfélaga 1990.1VIII. kafla
laga um sveitarstjórnarmál nr. 81/1986 er fjallað um fjármál
sveitarfélaga. Reglugerð samkvæmt 81. gr. laganna, um
bókhald og ársreikninga sveitarfélaga, var sett á árinu 1989.
f I. kafla reglugerðarinnar eru ákvæði um bókhald sveitar-
félaga, en þar segir m.a. að gefin skuli út handbók um
reikningshald sveitarfélaga og fyrirtækja þeirra og þar skulu
koma fram leiðbeinandi reglur um flokkun og greiningu á
tekjum og gjöldum, eignum og skuldum sveitarfélaga á
hverjum tíma. Slíkur bókhaldslykill fyrir reikninga sveitar-
félaga hefur eins og áður sagði verið í notkun frá reikningsárinu
1979. Setning reglugerðarinnar hafði því ekki áhrif til
breytinga hvað þetta varðar, og breytingar á málaflokkum
rekstrar- og framkvæmdayfirlits voru óverulegar.
f II. kafla reglugerðarinnar eru ákvæði um ársreikninga
sveitarfélaga, en í 9. gr. hennar segir að sveitarfélög, stofnanir
þeirra og fyrirtæki skulu beita eftirtöldum reikningsskila-
aðferðum:
a) Sértæk reikningsskil fyrir sveitarsjóði og stofnanir
sveitarfélaga sem reknar eru á sambærilegum grund-
velli.
b) Almennri reikningsskilaaðferð hjá fyrirtækjum í
atvinnurekstri.
Með þessu er kveðið á um að reikningar sveitarsjóða eigi
að fylgja sértækri reikningsskilaaðferð en ekki almennri.
Þróun í þá átt var hafin áður og samfara upptöku bókhalds-
lykilsins 1979 var stigið stórt skref í þá átt, sérstaklega hvað
varðar færslu bókhaldsins sjálfs (rekstrar- og framkvæmda-
yfirlit í stað hreins rekstrarreiknings), en í uppgjöri var enn
stillt upp efnahagsreikningi samkvæmt almennri reiknings-
skilaaðferð (áhersla á eiginfjárstöðu í stað peningalegrar
stöðu) og einföldu sjóðsstreymi.
I handbók bókhaldsnefndar Sambands íslenskra sveitar-
félaga, sem gefin var út samkvæmt reglugerðinni (Handbók
um bókhald og reikningsskil sveitarfélaga, nóvember 1991),
eru sveitarfélög hvött til að endurskoða þær reikningskila-
aðferðir sembeitt hafði veriðhjá sveitarsjóðum og fyrirtækjum
þeirra fram til 1990. Til leiðbeiningar við ákvörðun um val á
reikningsskilaaðferð er bent á, að rétt sé t.d. að hafa í huga
hvort rekstraryfirliti sé ætlað að gefa glögga mynd af hagnaði
eða tapi á viðkomandi tímabili og einnig hvort eiginfjárstaða
í efnahagsreikningi skuli vera í samræmi við almennt viður-
kenndar reikningsskilaaðferðir fyrirtækja í atvinnurekstri.
Bókhaldsnefndin gefur út eftirfarandi aðalreglu (eða
algengustu aðferð) varðandi hvaða reikningsskilaaðferð skal
beitt á sveitarsjóði og fyrirtæki sveitarfélaga (Handbók, kafli
5.1 bls. 1):
Sveitarsjóðir sértæk
Hafnarsjóður sértæk
Vatnsveita almenn
Hitaveita almenn
Félagslegar íbúðir sértæk
Strætisvagnar almenn
Félagsheimili sértæk
Frantkvæmdasjóður almenn
Lífeyrissjóður - eftirlaunasjóður ... almenn
Ljóst er að í ársreikningum sveitarsjóðanna sjálfra er ekki
lögð áhersla á að sýna hagnað eða tap, heldur ráðstöfun tekna
sveitarsjóða til hinna ýmsu verkefna samanborið við fjárhags-
áætlun. I efnahagsreikningi sveitarsjóða er dregin fram pen-
ingaleg staða sem niðurstöðutala, en ekki lögð áhersla á að
sýna eiginfjárstöðu í samræmi við almennar reikningsskila-
aðferðir fyrirtækja í atvinnurekstri. Sveitarsjóðum ber því að