Fréttablaðið - 14.10.2019, Blaðsíða 9

Á meðan
spekingar
rökræða hér
af listfengi
nánast enda-
laust um það
hvort vel-
ferðarkerfið
eigi að vera
ríkisrekið eða
einkarekið
hefur raun-
veruleikinn
sinn gang.
94% ökumanna finnst þeir öruggari með EyeSight tækni
Þú fyllist hugarró þegar þú veist að bíllinn þinn skerst í leik og aðstoðar þig við að koma í veg fyrir árekstur. Varar þig við
þegar aðvífandi ökutæki er á blinda punktinum. Og gerir þér kleift að leggja bílnum áreynslulaust í þröngt stæði með aðstoð
myndavélar sem sýnir nálægð við gangstéttarbrún. EyeSight er staðalbúnaður í öllum Subaru Forester.
www.subaru.is
Komdu til okkar og reynsluaktu nýjum Subaru Forester
Subaru Forester
Gerður til að kanna
ætlaður til að ferðast
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/

N
M
9
6
1
4
9
S
u
b
a
ru
F
o
re
s
te
r
5
x
2
0
o
k
t
BL ehf
Sævarhöfða 2 / 110 Reykjavík
525 8000 / www.bl.is
Bílasalan Bílás
Akranesi
www.bilas.is
431 2622
Bílasala Akureyrar
Akureyri
www.bilak.is
461 2533
Bílaverkstæði Austurlands
Egilsstöðum
www.bva.is
470 5070
IB ehf.
Selfossi
www.ib.is
480 8080
BL söluumboð
Vestmannaeyjum
481 1313
862 2516
Guðmundur
Steingrímsson
Í DAG Á einhverjum tímapunkti á lífsleiðinni mun ég lík-lega ekki geta klætt mig í sokka. Enn sem komið er á ég ekki í vandræðum með þessa mikilvægu
iðju. Ég reyni meira að segja að temja
mér þá venju að fara í sokka standandi
á einum fæti. Þannig þjálfa ég jafn-
vægisskynið í leiðinni. Í kollinum hef
ég komið mér upp plani varðandi það
hvað gera skuli daginn sem ég dett í
fyrsta skipti við svona sokkaaðgerð.
Sú bylta verður án efa aumingjaleg.
Lág stuna. Dynkur. Mikilvægt verður
að halda andliti. Detti ég hef ég því
ákveðið — verði einhver vitni — að ég
muni umsvifalaust taka armbeygjur.
Þar með mun líta út fyrir að vera mín á
gólfinu hafi tilgang.
Vaxandi stirðleika mun gæta. Aldur-
inn færist yfir. Mikið afskaplega má
maður vera þakklátur fyrir hvern þann
dag sem maður býr við fulla heilsu.
En svo mun koma að því. Maður getur
ekki hluti. Kannski lendir maður í slysi
einhvern tímann og verður meira eða
minna alveg upp á aðra kominn. Slíkt
hendir. Þá blasir spurningin við:
Hvað gerist? Verður mér sinnt?
Níu prósent
Á dögunum kom út skýrsla á vegum
Eurostat. Hún staðfestir illan grun. Í
ljós kom að á Íslandi er það fyrirkomu-
lag algengast í Evrópu, að aðstand-
endur séu látnir sjá um að aðstoða fólk
sem þarf umönnun. Hið opinbera, sem
á að sjá um velferðarkerfið fyrir skattfé,
veltir ábyrgðinni samviskulaust á fjöl-
skyldur landsins. Um 9% uppkominna
Íslendinga verja drjúgum hluta af tíma
sínum í að sinna ættingjum sem þurfa
umönnun. Þetta geta til dæmis verið
aldraðir foreldrar, langveik börn eða
fólk með fötlun. Á Norðurlöndum er
þetta hlutfall að meðaltali 3%. Þessi
svakalegi munur sýnir svart á hvítu
hvernig velferðarkerfið er í grundvall-
aratriðum öðruvísi rekið hér en annars
staðar á Norðurlöndum. Á meðan
spekingar rökræða hér af listfengi
nánast endalaust um það hvort vel-
ferðarkerfið eigi að vera ríkisrekið eða
einkarekið hefur raunveruleikinn sinn
gang. Einhver þarf jú að sinna fólkinu.
Velferðarkerfið er því að stórum
hluta fjölskyldurekið. Aðstandendum
rennur blóðið til skyldunnar. Þeir sjá
um að sinna þörfinni sem hið opinbera
hundsar.
Íslenska leiðin
Svona er hægt að nýta ást og kærleika
nákominna til að spara fé í ráðu-
neytum. Excelskjöl með vaktaplönum
systkina — við umönnun aldraðra
foreldra — hanga á ísskápum. Eigin-
manni er gefið frí einu sinni í viku við
umönnun eiginkonu með Alzheimer.
Á laugardögum taka börnin keflið.
Móðir gefur vinnuna upp á bátinn
til að sinna langveiku barni. Öldruð
bakveik eiginkona kemur eiginmanni
sínum á klósettið. Þrekvirki eru unnin
á hverjum degi.
Er þetta ekki módel sem Íslendingar
mættu stæra sig meira af? Er ekki lag
að flytja út þessa tegund af velferðar-
kerfi? Á Íslandi eru aðstandendur
undir mestu álagi allra í Evrópu. Heyra
má fyrir sér hvernig setningin gæti
hljómað á alþjóðlegri ráðstefnu um
velferðarmál: „In Iceland we are proud
to have built a welfare system that puts
a large portion of the care responsibili-
ties on the shoulders of relatives.“
Þetta, ásamt árangri í kynjajafnrétti
og nýtingu sjálf bærra orkuauðlinda,
skilgreinir auðvitað hina miklu fyrir-
myndarstöðu Íslendinga í samfélagi
þjóðanna.
Meðvituð stefna
Á sumum sviðum ríkir þónokkur sátt
um það að fólkið í landinu, í sjálf-
boðaliðastarfi eða í gegnum skipulögð
samtök, sjái um mikilvæga starfsemi.
Björgunarsveitirnar eru dæmi um
þetta. Áfengismeðferðir líka. Hins
vegar held ég að það megi óhikað full-
yrða að það fyrirkomulag að aðstand-
endur sjái um velferðarkerfið að
stórum hluta sé fullkomlega órætt og
um það ríki engin sátt.
Það er þó útlit fyrir að þetta sé með-
vituð stefna. Nú síðast rataði í fréttir
að fötluð börn eigi helst ekki að fá not-
endastýrða persónulega aðstoð. Ekki
er til fé, er sagt. En hver er þá pælingin?
Eiga börnin að sjá um sig sjálf? Eiga þau
að éta það sem úti frýs?
Nei. Aðstandendur redda. Af sjónar-
hóli kerfis sem er upptekið við að
sóa peningum í alls konar dót eins og
misheppnað íbúðabrask eða kola- og
peningabrennandi stóriðju koma
aðstandendur sterkir inn þegar svona
mál eins og umönnun þurfandi fólks er
annars vegar.
Bingó. Fyrst þessi aðferð kemur
svona vel til greina í velferðarkerfinu
má spyrja sig hvers vegna þetta er þá
ekki gert á f leiri sviðum. Leggja mætti
niður leikskólana. Mamma og pabbi
redda. Til hvers að hafa lögreglu?
Nágrannavakt er feykinóg. Leggja má
niður sorphirðu. Fólk getur farið með
tunnurnar sjálft.
Þetta yrði skilvirkt þjóðfélag eða hitt
þó heldur. Allir á f landri við að redda.
Fólk búið á því. Útkeyrt verður það
fyrr að öryrkjum sjálft. En hvaða máli
skiptir það? Það verða alltaf til ferskir
aðstandendur. Það er snilldin. Þeir
munu alltaf hlaupa til.
Fjölskyldur redda ríkinu
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 9M Á N U D A G U R 1 4 . O K T Ó B E R 2 0 1 9
1
4
-1
0
-2
0
1
9
0
5
:5
0
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
4
0
2
-8
1
6
0
2
4
0
2
-8
0
2
4
2
4
0
2
-7
E
E
8
2
4
0
2
-7
D
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
0
s
_
1
3
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K