Tímarit Máls og menningar - 01.11.2004, Side 55

Skáld af náð lands síns og tungu
Hér má taka sem dæmi til samanburðar „Höfðingja smiðjunnar“ eftir
Davíð Stefánsson sem kom í ljóðabókinni í byggðwn árið 1933. Skáldið
tekur sér stöðu í dyrum smiðjunnar og horfir á smiðinn álengdar þar
sem hann „stingur stálinu í eldinn [...] stendur við aflinn og blæs“.
Honum er lýst sem voldugum, vitrum og skapandi manni með harða og
æðabera hönd. Þetta er sjálfstæður maður („réð sínum ráðum sjálfur“),
skyldurækinn og hefur hreina og djarfa sál, „Þótt líkaminn sortni af sóti“.
Vandaður maður sem stendur við öll sín heit þrátt fyrir þrældóminn sem
af því leiðir og ætti að vera fyrirmynd þúsundanna, „Þá væri þjóðinni
borgið“. Hann þráir að verða öðrum að liði og draumur hans er að hann
sé að vinna komandi kynslóðum. Kvæðið endar svona:
Hann vinnur myrkranna á milli.
Hann mótar glóandi stál.
Það lýtur hans vilja og valdi,
hans voldugu, þöglu sál.
Sú hönd vinnur heilagan starfa,
sú hugsun er máttug og sterk,
sem meitlar og mótar í stálið
sinn manndóm - sín kraftaverk.
Þetta er fögur mynd af göfugmenni, en það er engin tilfmning í kvæðinu
fyrir verkinu sem hann vinnur, verkfærunum sem hann vinnur með og því
sem hann er beinlínis að búa til, við fáum ekki að vita hvað það er eða
hvaða tilgangi það á að þjóna. Umfram allt er þetta grunnfærin mynd af
þeim sem þarna er að verki, hvort sem litið er til persónusköpunarinnar
eða verklýsingarinnar. Davíð er fyrst og ffemst að klappa hinum stritandi
manni og segja honum að hann sé æði. Vísur Guðmundar koma innan frá.
Lesandinn verður brýningarmaðurinn og er að vinna alveg ákveðið verk:
Ég sem steininn stíg er þreyttur maður,
stari í leiðslu á hans hverfiflug.
Ungur hóf ég verk mitt vinnuglaður,
var mér enginn grunur þá í hug.
Enginn spurði, hví ég ekki hætti,
hvað mér lægi á. -
Enginn spurði, hvort ég ekki ætti
aðra starfaþrá.
Sjálfur spurði ég seinna, hví mér hefðu
sorgleg örlög haslað þvílíkt svið.
Og ég mælti af hljóði: Herra, gefðu
heimi vorum grið.
TMM 2004 ■ 4
53