Fréttablaðið - 21.08.2019, Síða 43

Þróttleysi heims-
búskaparins hefur
töluverð áhrif á verðbólgu-
horfur nú þegar íslenskur
efnahagur er marinn eftir
innlend áföll.
Innistæðueigendur hjá Jyske Bank, sem hafa meira en sem nemur 150 milljónum íslenskra króna á reikningi hjá bankanum, munu framvegis greiða
bankanum fyrir innistæðuna í stað þess að fá vexti. Jyske Bank varð fyrsti danski bankinn til að leggja neikvæða innlánsvexti á. NORDICPHOTOS/GETTY
Skotsilfur Jyske Bank leggur neikvæða vexti á stór innlán
Nýlega rakst ég á mann sem rekur lítið fyrirtæki með nokkra starfsmenn í hefð-
bundnum rekstri. Fyrirtækið er eitt
af þeim fjölmörgu litlu og meðal-
stóru fyrirtækjum sem saman
mynda undirstöðu íslenska hag-
kerfisins. Hann er með allt undir og
veit mætavel að fyrirtækjarekstur
er engin ávísun á ævintýralegan
hagnað. Það gengur ágætlega þessa
dagana en gangurinn er hins vegar
beintengdur vinnuframlaginu.
Vinnudagarnir eru langir og rekst-
urinn er enn efst í huga þegar heim
er komið.
Því er ekki að undra að það hafi
fokið í hann þegar hann tók stutta
pásu frá erfiðisvinnu í vöruhúsinu
og las frétt um launaþróun hjá hinu
opinbera. Þá höfðu fjölmiðlar greint
frá nýjum tölum Hagstofunnar sem
sýndu að heildarlaun á almennum
vinnumarkaði árið 2018 hefðu verið
að meðaltali 729 þúsund krónur á
mánuði árið 2018 en heildarlaun
ríkisstar fsmanna 818 þúsund
krónur. Bilið hefur breikkað á síð-
ustu árum. Kannski ein skýringin sé
sú að fámennar ríkisstofnanir með
enn færri verkefni hafa gert f lesta
starfsmenn sína að verkefnastjór-
um til að hækka þá um launaflokk.
Í þessum mánuði bárust honum
síðan fréttir af launum aðstoðar-
manns borgarstjóra og launahækk-
unum ríkisforstjóranna. Almennir
launþegar og eigendur lítilla fyrir-
tækja eiga að vera orðnir vanir því
að fá blautar tuskur í andlitið með
reglulegu millibili og þegar launa-
þróunin er með þessum hætti hljóta
sumir að spyrja sig hvers vegna þeir
finni sér ekki bara þægilegt starf
hjá hinu opinbera. Allir sem unnið
hafa bæði hjá hinu opinbera og á
almennum vinnumarkaði þekkja
eðlismuninn á þessum störfum
þótt finna megi undantekningar frá
reglunni hjá einstaka stofnunum.
Fjármálaráðherra var nýlega
inntur eftir skoðun sinni á launa-
hækkunum ríkisforstjóra. Sagði
hann að sumir forstjórar ríkis-
stofnana væru á pari við almenna
markaðinn en í sumum tilfellum
væru menn eitthvað yfir og þá
þyrfti að skoða hvort gild rök væru
fyrir því. „Því eru í raun stjórn ir
ein stakra fyr ir tækja ábyrg ar fyr ir,“
sagði ráðherra.
Það er sem sagt enginn á vaktinni.
Ákvarðanir um launakjör æðstu
stjórnenda ríkisins eru teknar af
andlitslausum stjórnarmönnum
og launaþróun hjá hinu opinbera
er á sjálfstýringu. Þetta eru letjandi
staðreyndir fyrir almenna launþega
og atvinnurekendur sem eru með
kerfið á herðum sér. En þeir geta
kannski huggað sig við 0,5 prósenta
lækkun tryggingagjalds.
Enginn á vaktinni
Þorsteinn Friðrik
Halldórsson
SKOÐUN
Heimshagkerfið stendur frammi fyrir krefjandi niðursveif lu líkt og f lestum er kunnugt um og hafa væntingar
alþjóðlegra fagfjárfesta um efna-
hagslegan samdrátt á heimsvísu
ekki mælst hærri síðan í október
2011. Rekstrarskilyrði iðnaðar- og
þjónustugeiranna eru á sama tíma
nærri þau verstu sem hafa sést fyrir
heimsbúskapinn síðan um mitt
ár 2012 og hátíðni-hagvísar halda
áfram að veikjast. Það er því fátt
sem bendir til að niðursveiflunni
ljúki í bráð. Því er eðlilegt að spyrja
hverjar afleiðingarnar gætu orðið
fyrir Ísland ef núverandi þróttleysi
heimshagkerfisins varir lengur.
Fyrst ber þó að nefna að Ísland
virðist hafa slitið sig frá alþjóðahag-
sveiflunni að einhverju leyti síðustu
átta ár en næmnin við erlend efna-
hagsáhrif var talsvert sterkari á
árunum fyrir hrunið 2008. Það skrif-
ast að mestu á kröftugan vöxt ferða-
þjónustunnar yfir þetta tímabil og
því er líklegt að Ísland muni í meiri
mæli flytja inn ytri skilyrði – bæði
góð og slæm – nú þegar uppsveiflu
túrismans er lokið. Erfitt verður að
reiða sig á þennan hluta hagkerfisins
til að hlífa Íslandi við erfiðleikum
erlendis frá. Ef það reynist rétt
þá bendir margt til þess að hrað-
lækkandi verðbólga á Íslandi verði
birtingarmynd þessara versnandi
aðstæðna. Hvers vegna?
Það má gróflega skipta upp vísi-
tölu neysluverðs í þrjá undirflokka
sem hafa mismunandi vægi við
útreikning á verðbólgutölum hvers
mánaðar. Þessir liðir eru húsnæðis-
kostnaður, innf lutningsverð, og
innlent verðlag fyrir utan húsnæði.
Það er vissulega ákveðin einföldun
en það má áætla að síðasti liðurinn
vegi rétt um helming í neysluverðinu
og hinir tveir fjórðung hvor. Út frá
þessari nálgun má síðan skissa upp
sviðsmyndir til að áhættugreina
verðbólguhorfur hérlendis.
Niðursveifla heimshagkerfisins
mun þannig hafa bein áhrif á verð-
bólguna í gegnum innflutningsverð,
en sterk merki eru um töluverðan
verðþrýsting niður á við á margvís-
legum vörum heimsviðskiptanna.
Þetta gildir jafnt um hrávörur sem
og iðnaðarvörur en olía hefur til að
mynda fallið skarpt í verði síðan í
lok apríl á meðan fremstu viðskipta-
þjóðir heims eru nú að lækka verð á
iðnaðarframleiðslu sinni. Birgða-
staða er að sama skapi talsverð
innan þess geira og eykur það lík-
urnar á brunaútsölu á heimsvörum
til að styðja við markaðshlutdeild nú
þegar eftirspurnin hefur minnkað.
Svo lengi sem íslenska krónan helst
stöðug þá er því margt sem bendir
til mögulegrar verðhjöðnunar á inn-
fluttum vörum.
Þessi erlendi þáttur mun því
magna upp áhrifin af kólnandi hús-
næðismarkaði á verðbólguna, en
þessi liður neysluverðsins hefur að
mörgu leyti endurvarpað hröðum
uppga ng i ferðaþjónu st u nna r
síðastliðin ár í gegnum húsnæðis-
eftirspurn vegna Airbnb og innflutts
vinnuafls. Nú þegar framboðshliðin
hefur tekið við sér, þá bæði á hús-
næðis- og hótelmarkaðnum, á sama
tíma og túrisminn tekur dýfu þá er
líklegt að áhrif húsnæðiskostnaðar á
verðbólgu verði hóflegur næstu árs-
fjórðunga.
Tveir af þremur undirf lokkum
neysluverðs með helmingsvigt í vísi-
tölunni stefna því hratt að hlutlausu
framlagi (0%) til verðbólgunnar
á ársgrundvelli. Öll spjót beinast
því að innlendu verðlagi, en þar er
á brattann að sækja að draga verð-
bólguna að 2,5% markmiðinu miðað
við núverandi stöðu mála.
Þessu er best lýst á tölulegan máta,
en til að halda verðbólgumarkmið-
inu innan þessarar sviðsmyndar þá
þyrfti innlendi verðlagsliðurinn að
liggja í 5,0% árshækkun. Það er ólík-
leg útkoma í hagkerfi með vaxandi
slaka og fæli í sér tvöföldun á árs-
hækkuninni frá núverandi gildum.
Við höfum einnig ekki prentað 5,0%
í þessum lið síðan í lok 2013 og hefur
meðaltalið setið í 2,0% eftir það. Ef
þetta meðaltal heldur næstu misser-
in þá gæti verðbólga á Íslandi endað
í 1,0% inn í vorið 2020; langt undir
verðbólgumarkmiðinu og við neðri
vikmörk þess.
Þróttleysi heimsbúskaparins
hefur því töluverð áhrif á verð-
bólguhorfur nú þegar íslenskur efna-
hagur er marinn eftir innlend áföll.
Verðstöðugleiki gæti komið undir
pressu og á illviðráðanlegri enda
verðbólgu rófsins – starf nýs seðla-
bankastjóra verður ærið.
Lækkandi verðbólga í kortunum 
Birgir Már
Haraldsson
sérfræðingur
í markaðsvið-
skiptum hjá
Arctica Finance
Talaði af sér
Sigurður Ingi
Jóhannsson
samgöngu-
málaráðherra
sagði í viðtali í
síðustu viku að
stjórnvöld hefðu
metið það svo að
ekki hefði verið rétt að stíga inn í
þegar WOW air féll og það myndi
líka gilda fyrir Icelandair ef sú
staða kæmi upp. Það vekur furðu
að ráðherra gefi til kynna að
Icelandair geti lent í sömu stöðu
og jafnframt er heldur óvarlegt
að mála ríkið út í horn með því
að útiloka öll inngrip. Flestir vita
að það er ekki sama hvort um
ræðir Jón eða séra Jón þegar
til kastanna kemur á íslenskum
flugmarkaði.
Enn ein lækkun
Fjarskiptafélagið
og fjölmið-
illinn Sýn
hefur lækkað
rekstrarhorfur
sínar fjórum
sinnum á rúmlega
níu mánuðum. Sam-
eining fjarskiptafyrirtækisins við
fjölmiðlarekstur virðist enn vera
að draga dilk á eftir sér og það
endurspeglast í gengi hlutabréf-
anna. Eftir 8,3 prósenta lækkun
í gær stendur verðið í 29,75
krónum samanborið við rúmlega
70 krónur vorið 2018. Forstjórinn
Heiðar Guðjónsson hefur látið til
sín taka með uppstokkun í yfir-
stjórn og hagræðingaraðgerðum
frá því að hann tók við stjórnar-
taumunum í apríl. Ljóst er að hans
bíður afar erfitt verkefni.
Vill 700
milljónir
Eftir kröfuhafa-
fund þrotabús
WOW air er ljóst
að skiptastjór-
arnir ætla að
beina spjótum
sínum að Skúla
Mogensen. Skúli
svaraði því sem sett var út á í
skýrslu þeirra og sagði í leiðinni
að hann hefði tapað 8 milljörðum
á flugævintýrinu. Glæsihýsið að
Hrólfsskálavör 2 á Seltjarnarnesi
er hins vegar enn á hans nafni en
Skúli leitar nú að kaupanda að
fasteigninni sem er um 600 fer-
metrar að stærð. Um er að ræða
eitt verðmætasta hús landsins en
sagt er að ásett verð Skúla sé um
700 milljónir króna.
2 1 . Á G Ú S T 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN