Morgunblaðið - 16.09.2019, Side 14

SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Íár hafa reglulega birst frétt-ir af samdrætti í sölu á gist-ingu í gegnum Airbnb og svip-aðar síður. Hagstofan greindi
frá því á dögunum að í júlímánuði
hefði verið 5,1% fækkun á seldum
gistinóttum í þessum geira frá sama
tíma í fyrra. Í júní fækkaði gistinótt-
um um 10,5%. Enn meiri samdráttur
varð á vormánuðum frá fyrra ári.
Alls var 29% samdráttur í maí frá því
sem var sama mánuð 2018. Í apríl
nam fækkunin 18% frá fyrra ári.
Sölvi Melax, framkvæmdastjóri
Heimaleigu sem býður upp á alls-
herjar umsjón með leiguíbúðum,
segir að töluverð breyting hafi orðið
á Airbnb-markaðinum hér síðasta
árið.
„Það eru mjög margir sem eru
að færa sig úr skammtímaleigu og
yfir í langtímaleigu. Það er klárlega
þróunin. Það hefur til dæmis aukist
mjög að fólk leigi út eignir sínar í 90
daga á sumrin en leigi svo nemum
þær yfir veturinn,“ segir Sölvi. Hann
kveðst jafnframt telja að fleiri nýti
sér 90 daga sem leigja má heimili út
á hverju ári en áður var. „Þannig að
ég geri ráð fyrir því að þetta séu
fleiri eignir en hver eign að meðaltali
í styttri tíma yfir árið.“
Sölvi segir að ýmsar ástæður
séu fyrir þessari þróun. Í fyrsta lagi
er lagaramminn sem nú hefur verið
settur um skammtímaleigu íbúða. Þá
eru lægri skattar á langtímaleigu
heldur en skammtímaleigu og lang-
tímaleiguverð hefur hækkað mikið.
Fækkun ferðamanna hefur svo vita-
skuld haft töluvert að segja.
„En svo hefur framboð af nýju
húsnæði í gististarfsemi líka aukist
mikið að undanförnu. Íbúðir sem
voru góðar leigueiningar fyrir tveim-
ur til þremur árum eru ekki eins vin-
sælar í skammtímaleigu nú og þá.
Bílskúrar og minni íbúðir sem möl-
uðu gull í skammtímaleigu á sínum
tíma eru ekki jafn arðbærar í dag en
meira fæst fyrir þær í langtímaleigu
en fyrir nokkrum árum,“ segir Sölvi.
Ólafur Finnbogason, fasteigna-
sali hjá Mikluborg, tekur undir þetta
og segir að miklar breytingar hafi
orðið á síðustu tólf mánuðum. „Þeir
sem eru með íbúðir í skamm-
tímaleigu sem eru ekki í gistiflokki 2
hafa verið að selja þær til þess að
skipta yfir í íbúðir með leyfi í gisti-
flokki 2. Eða að setja þær í lang-
tímaleigu yfir veturinn og leigja
kannski í skammtímaleigu í 90 daga
yfir sumartímann.“
Aðspurður segir Ólafur að eftir
að lög um skammtímagistingu voru
sett hafi slíkar íbúðir verið að mjat-
last inn á fasteignamarkaðinn. „Við
höfum selt margar slíkar eignir. Mér
sýnist líka að margir hafi áttað sig á
því að það er mikil vinna að standa í
slíkri útleigu og því hafa þessar eign-
ir verið að færast á færri hendur. Nú
eru stórar einingar sem ganga vel og
þær eru að mótast sem hluti af ferða-
þjónustunni.“
Sölvi Melax segir að það sé ekki
bara á Íslandi sem mikil gerjun sé í
gangi með íbúðir í skammtímaleigu.
„Þetta er þróun sem mér sýnist vera
í gangi í stórborgum erlendis,“ segir
Sölvi sem bendir á að forvitnilegt sé
að sjá hvernig hótelíbúðir og íbúðir í
skammtímaleigu séu nú auglýstar á
sömu síðum. „Hótelíbúðum hefur
fjölgað mikið á Airbnb enda eru
komnar fram stórar byggingar með
margar einingar á sama stað. Fyrir
fimm árum voru Airbnb og Couch-
surfing ekki ósvipaðar síður. Í dag
eru miklu fleiri að leigja út á Airbnb í
hagnaðarskyni og það hefur færst
nær Booking.com. Couchsurfing er
hins vegar enn rekin í sama anda.“
Margir gefast upp
á skammtímaleigu
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Gamalt og nýtt Íbúðir í nýbyggingum á höfuðborgarsvæðinu hafa verið vinsælar til útleigu síðustu ár.
Breytingar á
Airbnb-markaði
» Mikill samdráttur hefur
orðið í sölu á gistingu í gegnum
Airbnb og svipaðar síður í ár.
» Sérfræðingar segja marga
hafa gefist upp á skamm-
tímaleigu og fært sig yfir í
langtímaleigu.
» Íbúðir sem möluðu gull
fyrir 2-3 árum skila minna nú.
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. SEPTEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íliðinni vikuvoru töluverð-ar umræður
meðal þingmanna
og sveitarstjórn-
armanna um sam-
göngumál á höf-
uðborgarsvæðinu
en af einhverjum
ástæðum þoldu þær
umræður ekki dagsljósið. Þann-
ig segir til að mynda í fundar-
gerð borgarráðs að fram hafi
farið „kynning á uppbyggingu
fyrir fjölbreyttar samgöngur á
höfuðborgarsvæðinu“ en að bók-
anir hafi verið „færðar í trún-
aðarbók borgarráðs“. Kynn-
ingin og afstaða einstakra
borgarfulltrúa til hennar var
sem sagt leyndarmál og um efn-
ið mun ekki eiga að upplýsa fyrr
en búið verður að undirrita sam-
komulag á milli ríkis og sveitar-
félaga.
Það sem um er að ræða virð-
ast vera risavaxin verkefni í
samgöngum á höfuðborgar-
svæðinu. Þar er annars vegar
undir svokölluð borgarlína, sem
er ofvaxinn strætisvagn á sér-
stökum akreinum og mun lík-
lega ekki kosta innan við 100 eða
200 milljarða króna, eftir því
hvaða áfangar eru reiknaðir
með og hvaða áætlunum tekið er
mark á. En þá á reyndar eftir að
bæta við töluverðu álagi vegna
reynslunnar af framkvæmdum
Reykjavíkurborgar sem gjarn-
an fara fram úr áætlunum svo
svimandi upphæðum nemur.
Hins vegar er um að ræða
stórar framkvæmdir til að bæta
samgöngukerfið
fyrir allan þorra al-
mennings, það er að
segja vegakerfið á
svæðinu. Vegakerf-
ið hefur verið látið
sitja á hakanum á
síðustu árum, ekki
aðeins vegna þess
að borgaryfirvöld
sömdu við ríkið um að setja fé
frekar í strætisvagna en í vegi,
með engum árangri, heldur
einnig vegna þess að borgaryf-
irvöld hafa beinlínis hafnað
framlögum ríkisins til vegabóta.
Brýnt er að bæta vegakerfið á
höfuðborgarsvæðinu, leggja
nýjar stofnæðar og greiða fyrir
umferð á þeim sem fyrir eru í
stað þess að halda áfram að
þrengja þær eins og núverandi
borgaryfirvöld hafa beitt sér
fyrir árum saman með þeim ár-
angri sem borgarbúar finna fyr-
ir í daglegum umferðarteppum.
En er líklegt að leiðin til að ná
sátt og skynsamlegri niðurstöðu
um samgöngumál á þessu svæði
sé að takmarka upplýsingar og
umræður? Væri ekki nær að
umræður færu fram um kosti og
galla þeirra hugmynda sem nú
eru ræddar á bak við luktar dyr
frekar en að þær séu kynntar al-
menningi sem orðinn hlutur? Og
það jafnvel með stóraukinni
skattheimtu fyrir íbúa höfuð-
borgarsvæðisins og stórfelldum
viðbótarniðurgreiðslum þess
samgöngumáta sem fæstir nýta
sér? Eða eru þetta ef til vill
skýringarnar á því að umræðan
má ekki fara fram?
Það getur varla
verið góð skýring
á leyndinni sem
umlykur tillögur um
samgöngur á höfuð-
borgarsvæðinu}
Þola tillögurnar ekki
opnar umræður?
The Telegraphskrifar í leið-
ara að andstæð-
ingar brexit, þeir
sem reyna nú að
koma í veg fyrir að
vilji almennings um
að yfirgefa Evrópu-
sambandið nái fram að ganga,
vinni að því að endurskrifa sög-
una. Þeir reyni að sannfæra fólk
um að Bretar hafi verið ánægðir
í ESB, en að fáeinir efasemda-
menn innan Íhaldsflokksins hafi
fengið fólk til að greiða atkvæði
með brexit árið 2016.
Staðreyndin sé hins vegar sú
að miklar efasemdir hafi lengi
verið á Bretlandi um aðild að
ESB. The Telegraph nefnir sem
dæmi skoðanakannanir árin á
undan brexit-kosningunni þar
sem meirihlutinn vildi út úr
ESB sem og árangur Ukip-
flokksins.
Bretar vilja fara út úr ESB
eins og atkvæðagreiðslan 2016
sýndi, en sterk öfl innanlands og
ólýðræðislegt ESB, sem beitir
öllu afli sínu gegn útgöngu Bret-
lands, gætu komið í
veg fyrir að vilji al-
mennings næði
fram að ganga.
Þetta er verulegt
áhyggjuefni fyrir
lýðræðið í Bret-
landi, eins og Daniel
Hannan Evrópuþingmaður
fjallaði um í grein í The Tele-
graph um helgina. Hannan segir
að málið snúist ekki lengur að-
allega um brexit, heldur snúist
þetta núna um það hvort Bret-
land getur fyllilega talist lýð-
ræðisríki.
Ákafi ókjörinna embættis-
manna Evrópusambandsins og
stuðningsmanna þeirra víða um
Evrópu til að auka áhrif þess og
umsvif á kostnað lýðræðislegra
stjórnarhátta er orðið verulegt
vandamál. Almenningur og
stjórnmálamenn verða að vera
vakandi gagnvart þessu og þurfa
að spyrna við fótum. Að öðrum
kosti verður vandinn óviðráð-
anlegur og lýðræðið í Evrópu lít-
ið annað en hugmynd sem stóðst
ekki útþenslu skrifræðisins.
Ekki má bíða þar til
síðasta sneiðin er
skorin af sjálfs-
ákvörðunarrétti ein-
staklinga og þjóða}
Það þarf að verja lýðræðið
N
ýlega hafa stjórnmálamenn
byrjað að nota orðið „velsæld-
arhagkerfi“. Ef ég myndi
heyra stjórnmálamann nota
þetta orð þá myndi mér strax
detta í hug að þetta væri einver orwellísk ný-
lenska (e. newspeak) þar sem reynt er að fara
fögrum orðum um sama gamla draslið. Það er
því að vissu leyti skiljanlegt að þessi hugmynd
hafi strax í umræðum um stefnuræðu for-
sætisráðherra verði uppnefnd vansældar-
hagkerfi. Fyrir þá sem hafa hins vegar skoðað
kerfið á bak við nafnið átta sig hins vegar
strax á því hversu mikla vanþekkingu það
sýnir að nota slíkt uppnefni.
Hvað er þetta velsældarhagkerfi þá og af
hverju eigum við að taka það alvarlega? Það
sem við þurfum að skoða er ekki nafnið, eða
hvort það sé nákvæmur merkimiði fyrir aðferðafræði
þessa hagkerfis. Við þurfum að skoða innihaldið. Vel-
sældarhagkerfið er ákveðið samnefni um aðferðir til
þess að mæla hversu vel samfélögum gengur út frá ýms-
um mælikvörðum. Ekki bara út frá landsframleiðslu
heldur líka við hversu góða heilsu borgarar samfélagins
búa, hvernig vinnuálag allir búa við, gæði og framboð á
húsnæði og svo framvegis. Hvaða mælikvarðar eru not-
aðir er mismunandi á milli velsældarkerfa en mörg nota
þau svipaðar aðferðir.
OECD er til dæmis með ákveðna uppskrift að velsæld-
arsamfélagi. Þar eru grunnstoðum samfélags skipt í
fernt; náttúruauð, félagsauð, mannauð og efnahagslegan
auð. Ólíkt núverandi hagkerfi þar sem efna-
hagskakan snýst eingöngu um að hámarka
efnahagslegan auð þá er þarna lögð áhersla á
að horfa yfir samfélag út frá víðara sjón-
arhorni. Með fleiri og nákvæmari viðmiðum
um árangur breytast líka áherslur stjórn-
valda. Markmið þeirra verður ekki bara að
stækka kökuna, sem nánast enginn fær hvort
eð er bita af, heldur að leggja fram hlaðborð
þar sem eitthvað er fyrir alla. Ekki bara efna-
hagslegur vöxtur sem hefur bara leitt til mis-
skiptingar.
Velsældarhagkerfi er gildishlaðið orð og
alltaf þegar slík orð eru notuð þá skal fara
varlega í að trúa á þau í blindni. Það er ekkert
sjálfgefið við að orðið sem er notað til þess að
lýsa fyrirbærinu sé nákvæmt. Það fæst til
dæmis ekki sjálfkrafa velsæld með því að búa
í velsældarhagkerfi. Þegar stjórnvöld sýna glansmynd á
að skoða bak við tjöldin. Ég hafði smá forskot í því vegna
þess að ég var byrjaður að setja upp þingmál um slíkt
velsældarhagkerfi í vor eftir að Nýja-Sjáland gaf út fjár-
lög byggð á velsældarkerfi OECD. Ég kynnti mér for-
sendur þeirra fjárlaga og las um þetta OECD-kerfi og
áttaði mig á því að þetta hentaði fullkomlega inn í ramma
nýsamþykktra laga um opinber fjármál hérna á Íslandi.
Ramma sem stjórnvöld hérna eiga dálítið erfitt með að
láta virka enn sem komið er. En velsældarhagkerfið er
einmitt púslið sem vantar til að allt passi saman.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Velsældarhagkerfi?
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen