Morgunblaðið - 24.10.2019, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þeir semþurfa aðhafa sam-
skipti við Reykja-
víkurborg verða
fljótt varir við að
stjórnskipun þar á
bæ er orðin óþarf-
lega óljós og flækjustigið vex
sífellt og er þá sama hvar bor-
ið er niður. Eins er ekki að-
gengilegt fyrir fólk, hvort sem
það eru borgarbúar eða hinir
fjölmörgu sem eru í sínum
daglegu önnum eða við skipu-
lagningu starfsemi sinnar, að
fá trúverðugar leiðbeiningar,
eða að skynja til fulls hvar
ábyrgðin liggur í hverju falli.
Þetta er hluti af vanda sem
farið hefur vaxandi ár frá ári
og stundum virðist sem að því
sé stefnt vísvitandi! Þekkt er
að eftir höfðinu dansa lim-
irnir, og það hjálpar ekki í
sveitarfélagi þar sem lands-
frægt er að hvergi er hraðar
hlaupið undan ábyrgð en ein-
mitt þar.
Reykjavíkurborg er vissu-
lega stór stjórnsýslueining
með umfangsmikla starfsemi.
Sú mynd á þó einkum við þeg-
ar horft er til hennar í ís-
lensku samhengi. Á al-
þjóðlega mælikvarða er
borgarreksturinn fjarri því að
vera risavaxinn og hlýtur að
teljast stjórnsýslulega þægi-
leg stærð þar sem boðleiðir
ættu að vera bæði gagnsæjar
og fljótfarnar. Og ekki síst
ætti endanleg ábyrgð hvers
og eins að blasa við.
En eins og svo mörg dæmi
hafa sýnt undanfarin ár er
myndin í Reykjavík allt önn-
ur. Við það bætist að sá sem
augljóslega hefur boðist til að
gegna helstu valdastöðu borg-
arinnar og þar með axla
ábyrgðina sem fylgir er orð-
inn landsfrægur fyrir að
hlaupast jafnan fyrstur undan
henni.
Það minnir, með öfugum
formerkjum þó, á einn forseta
Bandaríkjanna sem hafði allt
aðra nálgun og hans embætti
þó þúsund sinnum marg-
breytilegra og flóknara en það
sem endar á skrifborði borg-
arstjóra í Reykjavík.
Harry S Truman forseti lét
setja skilti á áberandi stað á
skrifborð sitt í hinni frægu
skrifstofu forsetans í Hvíta
húsinu. Á það var málað „the
BUCK STOPS here“. Forset-
inn útskýrði það fyrir há-
skólastúdentum: „Forsetinn,
hver sem hann er, verður að
taka ákvörðun. Hann, sem síð-
asti maður í röðunni getur
ekki fleytt vandanum yfir á
aðra. Það er engum öðrum til
að dreifa. („Pass the buck“ er
slangur úr póker).
Í sveitarstjórnum
á Íslandi eru í
megindráttum
tveir kostir til um
framkvæmda-
stjóra sveitarfé-
lagsins. Ann-
aðhvort er ráðinn til verksins
starfsmaður utan sveit-
arstjórnar eða leiðtogi meiri-
hlutans verður jafnframt
æðsti starfsmaður sveitarfé-
lagsins. Í minni sveit-
arfélögum er fyrri aðferðin al-
geng en í Reykjavík hefur
meginreglan verið sú að borg-
arstjórinn kemur úr röðum
sveitarstjórnarmanna. Á með-
an Sjálfstæðisflokkurinn
hafði hreinan meirihluta var
það hefðin. Andstæðingar
flokksins höfðu það lengi sem
stefnumál sitt að ráðinn
skyldi „hlutlaus“ borg-
arstjóri. Það var gert í eitt
kjörtímabil.
Eftir að R-listi sameinaðist
um framboð og sigraði var
horfið til þess að leiðtogi
listans yrði borgarstjóri, enda
fékk hann meirihluta í borg-
arstjórn. En síðar hefur það
einnig verið nær óskráð meg-
inregla að borgarstjóri komi
úr ranni borgarfulltrúa þó að
fulltrúar fleiri lista komi að
kjöri hans og styðji á kjör-
tímabilinu. Slíkt samstarf hef-
ur þó ekki alltaf enst heilt
kjörtímabil.
Þegar þannig háttar til að
borgarstjórinn sé í senn æðsti
embættismaður borgarinnar
og stjórnmálalegur leiðtogi
eins flokks eða eins lista
meirihluta eða þegar fleiri
flokkar standa sameiginlega
að kjöri hans og málefna-
samningi, þá er málið mjög
einfalt. Sá maður sem starfinu
gegnir, getur ekki hlaupist
undan sinni ábyrgð. Ekki einu
sinni og enn síður hvenær sem
hann sér minnsta tilefni til,
eins og reyndin hefur verið
seinustu árin.
Fréttir fjölmiðla upp á síð-
kastið um breytingar á skipu-
lagi á sjómannaskólareit í
Reykjavík, viðkvæmum stað í
borginni, sýna enn einu sinni
skaðlegan skort á leiðsögn og
forystu í höfuðborginni.
Íbúar á svæðinu og stofn-
anir á borð við Minjastofnun
og Borgarsögusafn hafa gert
mikilvægar athugasemdir og
að auki hefur komið í ljós að
staðið hefur verið að breyt-
ingum á aðalskipulagi og
deiliskipulagi samhliða sem er
óheppilegt og ekki í anda
skipulagslaganna sem byggja
á því að aðalskipulag sé af-
greitt og við útfærslu deili-
skipulags sé horft til þess.
Þokukennd stjórnun
á stærsta sveitarfé-
lagi landsins og höf-
uðborg er til vansa
og skaðleg að auki}
Enn eitt dæmið
Þ
ann 18. október síðastliðinn var
haldinn hér á landi fjölmennur
fundur íslenskra og erlendra sér-
fræðinga í tengslum við for-
mennsku Íslands í Norrænu ráð-
herranefndinni. Umfjöllunarefni fundarins var
kostir rafrænna fylgiseðla lyfja með lyfjum, en
Ísland hefur haft forystu um innleiðingu raf-
rænna fylgiseðla á norrænum vettvangi. Inn-
leiðing rafrænna fylgiseðla hefur verið eitt af
forgangsmálum ríkisstjórnarinnar og er einnig
sett fram sem markmið í ályktun Alþingis um
lyfjastefnu til ársins 2020.
Á fundinum voru kynntar niðurstöður rann-
sóknar sem Evrópuráðið stóð fyrir að frum-
kvæði Íslands um kosti og galla þess að innleiða
rafræna fylgiseðla. Í stuttu máli fela niðurstöð-
urnar í sér að heilbrigðisstarfsfólk telur vand-
kvæðum bundið að tryggja að sjúklingar sem ekki hafa
tungumál viðkomandi lands að móðurmáli fái fullnægjandi
upplýsingar um þau lyf sem þeir þurfa á að halda. Núver-
andi fyrirkomulag tryggi því ekki sem skyldi rétta og
örugga notkun lyfja. Um 88% svarenda telja að með raf-
rænum fylgiseðlum megi betur tryggja sjúklingum að-
gengi að upplýsingum sem þeir geta skilið.
Samstaða hefur náðst meðal allra Norðurlandaþjóð-
anna um að leita eftir því við Evrópusambandið að kanna
hvort gera þurfi breytingar á tilskipun um fylgiseðla lyfja
svo innleiðing rafrænna fylgiseðla verði möguleg, þannig
að rafrænir fylgiseðlar komi í stað prentaðra seðla, í ríkj-
um sem það kjósa. Ég sendi í sumar erindi þessa efnis til
framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins
fyrir hönd allra heilbrigðisráðherra Norður-
landanna.
Fylgiseðlar á rafrænu formi hafa marga
kosti, þar á meðal þann að þá er hægt að lesa
efni þeirra á mörgum tungumálum og í mörg-
um leturstærðum. Upplýsingagjöf yrði því ein-
földuð og bætt, einkum gagnvart þeim sem
ekki tala íslensku eða eiga af einhverjum
ástæðum erfitt með að lesa smáan texta. Þegar
fram líða stundir yrði vonandi mögulegt að
bæta aðgengi enn frekar með því að miðla
texta á fjölbreyttari hátt í gegnum rafræn
kerfi eða smáforrit.
Rafrænir fylgiseðlar hafa einnig jákvæð
áhrif á umhverfið; prenta þyrfti minna af fylgi-
seðlum á pappír auk þess sem sóun lyfja yrði
minni þar sem ekki þyrfti að innkalla lyf vegna
breytinga á fylgiseðlum, eins og stundum er þörf á í dag.
Auk þess horfa Norðurlandaþjóðirnar til þess að ef
heimilt verður að nota rafræna fylgiseðla í stað prentaðra
muni það auðvelda þeim sameiginleg lyfjainnkaup. Með
því megi sporna við lyfjaskorti og ná fram hagstæðara inn-
kaupaverði og lækka þar með lyfjaverð.
Það er mikilvægt að regluverk taki breytingum í sam-
ræmi við tækninýjungar og breyttar þarfir almennings og
rafrænir fylgiseðlar væru sannarlega skref í þá átt, og
fælu í sér jákvæðar breytingar fyrir notendur heilbrigðis-
þjónustunnar á Íslandi.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Kostir rafrænna fylgiseðla
Höfundur er heilbrigðisráðherra
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Áform um afnám yfir þús-und reglugerða og stórátakí einföldun flókins reglu-verks í stjórnsýslunni, sem
Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir, ferða-
mála-, iðnaðar- og nýsköpunarráð-
herra, og Kristján Þór Júlíusson,
sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra, kynntu í vikunni felst að
stórum hluta í förgun á úreltu reglu-
verki. En þegar fella á niður fjölda
reglugerða kann það að hafa afleið-
ingar og mæta andstöðu.
Þórdís Kolbrún hefur þegar
hrint fyrsta áfanga verkefnisins úr
vör með frumvarpsdrögum sem birt
eru á samráðsgátt stjórnvalda um
brottfall ákvæða sem ekki þjóni leng-
ur tilgangi sínum. Þar er m.a. lagt til
að reglur um leyfi til sölu notaðra
ökutækja verði felldar brott. Ekki
þurfi framvegis sérstakt opinbert
leyfi til að hafa milligöngu um sölu
notaðra ökutækja þótt ákveðnar
skyldur hvíli áfram á bifreiðasölum.
Þessi tillaga hefur nú þegar mætt
harðri andstöðu Bílgreinasambands-
ins (BGS) og Félags íslenskra bif-
reiðaeigenda FÍB), sem hafa birt
sameiginlegar og ítarlegar at-
hugasemdir við frumvarpsdrögin.
Telja samtökin afar misráðið að ætla
að fella niður þetta skilyrði um leyfi
fyrir sölu notaðra ökutækja, þ.m.t.
talið kröfu um starfsábyrgðartrygg-
ingu, svo og kröfu um námskeið og
próf fyrir bílasala. Skilyrðin hafi
skapað aðhald að sölufyrirtækjum,
sem hafi svo aftur stuðlað að því að
hér á landi ríkti almennt traust í við-
skiptum með notuð ökutæki. Er því
m.a. haldið fram að með þessum
breytingum sé opnað upp á gátt fyrir
svikahrappa. Þótt ekki þurfi að efast
um að bílasalar muni hér eftir sem
hingað til fara eftir kröfum og skil-
yrðum um góða viðskiptahætti ,,er
hins vegar ekkert sem kemur í veg
fyrir að svikahrappar hasli sér völl á
þessum markaði og fari sínu fram, líkt
og raunin hefur verið í nágrannalönd-
unum [...],“ segir í athugasemdum
BGS og FÍB.
Veltan er 60 til 80 milljarðar
BGS og FÍB telja einnig mikla
hættu á að niðurfelling leyfisskilyrða
til bílasölu vinni gegn hagsmunum
neytenda. Lagaramminn í dag skapi
bæði aðhald og traust, sem hafi verið
mikið í samskiptum hér á landi á um-
liðnum árum. ,,Almenningur getur
gengið að því sem vísu að aðilar sem
sýsla með eigur fyrir milljónir og
milljónatugi króna sæti viðeigandi að-
haldi af hálfu hins opinbera, meðal
annars með kröfum um þekkingu og
með veitingu starfsleyfa sem fela í sér
starfsábyrgðartryggingu,“ segir í at-
hugasemdunum.
Fram kemur að alls hafa 93
fyrirtæki í dag leyfi til sölu notaðra
ökutækja, þar af 72 á höfuðborgar-
svæðinu. Hjá þeim starfa á fjórða
hundrað sölumanna sem hafa setið
löggildingarnámskeið fyrir bílasala og
staðist próf. Engar aðgangshindranir
að greininni séu því fyrir hendi. ,,Eig-
enda- og umráðaskipti ár hvert eru að
meðaltali hátt í 140 þúsund og af því
eru eigendaskiptin ein um 85%. Velta
í sölu notaðra ökutækja ár hvert er á
bilinu 60-80 milljarðar. Þá hefur bein
sala milli einstaklinga aukist verulega
með tilkomu sölusíðna á netinu og
þannig aukið samkeppni á þessum
markaði. Nú í október voru til að
mynda 2.600 ökutæki til sölu á vefsíð-
unni bland.is á vegum einstaklinga. Á
Facebook er fjöldi íslenskra sölusíðna
fyrir bíla. Á 7 helstu bílasölusíðunum
á Facebook eru rúmlega 140 þúsund
,,meðlimir,“ þ.e. einstaklingar sem
hafa óskað eftir þátttöku,“ segir þar.
Vara við að svika-
hrappar hasli sér völl
Morgunblaðið/Kristinn
Bílar á sölu FÍB og Bílgreinasambandið gagnrýna harðlega þau áform að
fella niður leyfi til sölu notaðra ökutækja í frumvarpsdrögum ráðherra.
Bjarni Benediktsson, fjármála-
og efnahagsráðherra, hefur
einnig sett í gang lagahreinsun í
málaflokkum sem heyra undir
málefnasvið ráðuneytis hans
með frumvarpsdrögum um af-
nám yfir 30 úreltra lagabálka.
,,Um er að ræða eftirhreytur af-
staðinna ráðstafana, eða fyr-
irætlana sem aldrei urðu að
veruleika. Í öllum tilvikum eru
lagabálkarnir úreltir,“ segir í
skýringum á samráðsgáttinni.
Um er að ræða fjölda laga,
jafnvel margra áratuga gamalla,
sem fella á brott s.s. lög frá
árinu 1948 um dýrtíðarráðstaf-
anir vegna atvinnuveganna, lög
um ákvörðun kaupgreiðslu-
vísitölu á árinu 1973, lög um
skyldusparnað og ráðstafanir í
ríkisfjármálum frá 1977, lög frá
árinu 1984 um heimild fyrir ráð-
herra til að ábyrgjast lán fyrir
Arnarflug og lög um heimild til
að selja fasteignir Grænmetis-
verslunar ríkisins 1988.
Hreinsa út
30 lagabálka
FJÁRMÁLARÁÐHERRA