Fréttir - Eyjafréttir - febr 2019, Qupperneq 23

Febrúar 2019 | Eyjafréttir | 23
komu svo auðvitað fyrst 15 karlar í
röð, en svo breyttist það víst líka.
En allir þessir bæjarstjórar lögðu
sitt af mörkum við uppbygginu
bæjarins á þessum 100 árum.
Verkefni þessara bæjarstjóra voru
mörg og mismunandi eins og gefur
að skilja. Sumir fengu stærri og
erfiðari verkefni en aðrir en ætli
þau hafi gerst miklu stærri en að
fá heilt eldgos yfir bæinn. Það fékk
Magnús H. Magnússon að reyna
en hann var bæjarstjóri 1966-1975.
Ég minnist á hann hér því að hann
er líklega ástæðan fyrir því að ég
er hér.
Viðtal sem var við Magnús í
útvarpinu á sínum tíma, þar sem
hann hvati fólk til að snúa heim
og byggja aftur upp Eyjuna okkar
eftir gos, sannfærði mömmu um að
koma aftur heim. Pabbi var tilbúinn
að flytja til Noregs með fjöl-
skylduna en mamma réði ferðinni
að þessu sinni og hún hlýddi kalli
Magnúsar bæjarstjóra.
Það skiptir auðvitað sköpum í
sögu Vestmannaeyja að svo margir
svöruðu kallinu; komu aftur heim
og glæddu eyjuna okkar lífi á ný.
Það er svolítið skemmtilegt að
hugsa til þess að karlarnir 9 sem
sátu fyrsta bæjarstjórnarfund-
inn gætu hafa valið daginn til
heiðurs kvenfélaginu Líkn, eins
og ég minntist á áðan, en þá hefur
sjálfsagt ekki órað fyrir því að 100
árum síðar yrði haldið upp á þann
fund á Valentínusardaginn, 14.
febrúar, degi elskenda. En kannski
voru þessir karlar í fyrstu bæjar-
stjórninni eintómir rómantíkerar.
Skoðum aðeins nánar fyrstu bæjar-
stjórnarkosningarnar. Þær fóru
fram þann 16. janúar 1919. Þá voru
7 listar í framboði og hafa aldrei
verið fleiri síðan. En hið furðulega
er að sömu einstaklingar gátu verið
á fleiri en einum lista og eru jafnvel
dæmi um að sömu einstaklingar
hafi verið á allt að 4 listum. Í fyrstu
bæjarstjórnarkosningunum 1919
voru 3 á fjórum listum, þeir Páll
Bjarnason, Högni Sigurðsson í
Vatnsdal og Jón Hinriksson.
Til að fá að bjóða fram í kosning-
unum 1919 þurfti framkominn listi
einungis 5 meðmælendur á móti
40-80 í dag. 556 einstaklingar
greiddu atkvæði í fyrstu bæjar-
stjórnarkosningunum af ríflega
2.000 íbúum. Listabókstafirnir voru
einnig með allt öðrum hætti en nú
tíðkast, þar sem kjörstjórn merkti
listana einfaldlega með bókstöfum
í stafrófsröð í þeirri tímaröð sem
framboðunum var skilað inn. Þann-
ig var t.d. B-listinn, borinn í fyrsta
sinn fram af flokki 1930 og þá af
Sjálfstæðisflokki, 4 árum síðar af
Alþýðuflokknum og loksins 1938
af Framsóknarflokknum. En þá
lauk þessari hringekju og flokk-
arnir fengu fasta listabókstafi.
Margt er nú orðið með ólíkum
hætti en var. Ég hef að sjálfsögðu
ekki tök hér á að rekja alla sögu
bæjarstjórnar og bæjarstjórnarkosn-
inga en mig langar til að staldra
andartak í lokin við kosningarnar
1930 vegna þess að annars vegar
verða þá ákveðnar breytingar sem
enn halda og einnig vegna áhuga-
verðs samanburðar við nútímann.
Eitt er að frá 1930 var loks tekið að
kjósa til bæjarstjórna á Íslandi á 4
ára fresti en fram að því hafði verið
kosið til bæjarstjórna árlega. Í öðru
lagi var frá og með 1930 í fyrsta
skipti kosið um alla bæjarstjórnina
í einu, en 9 bæjarfulltrúar sátu á
þessum tíma í bæjarstjórn, eins og
áður var minnst á. Fram að 1930
var sá háttur hafður á að 3 fóru úr
bæjarstjórn á hverju ári og 3 nýir
bættust við. Hlutkesti var látið
ráða hverjir 3 þurftu að yfirgefa
bæjarstjórn hverju sinni. Áhugavert
en ég veit ekki hvernig stemm-
inginn væri fyrir því núna ef unnt
væri að endurvekja þann sið!
Þá brýtur árið 1930 að öðru leyti í
blað í sögu bæjarstjórnarkosninga.
Í fyrsta lagi voru lögin um kosn-
ingarétt rýmkuð verulega það ár og
kosningaaldur bæði fyrir karla og
konur færður niður í 21 ár ásamt
fleiri rýmkunum. Meðal þeirra
var sú rýmkun að það að þiggja
sveitarstyrk varðaði ekki lengur
missi kosningarréttar nema menn
væru í skuld við bæjarsjóð vegna
leti eða ómennsku eins og það var
orðað í samþykktinni. Í framhald-
inu varð einum ónefndum bæjar-
fulltrúanum að orði að Vestmanna-
eyjar væru kyndugur staður því hér
mættu letingjar aðeins kjósa ef þeir
væru ríkir.
Við eigum skrá hjá Vestmanna-
eyjabæ um alla þá sem setið hafa
bæjarstjórnarfundi öll þessi 100
ár. Það er gaman að glugga í þetta.
Hér í Eyjum eru enn búsettir 3 af
þeim 6 sem setið hafa flesta bæjar-
stjórnarfundi eru tveir þeirra með
okkur hér í salnum í dag. Sá sem
flesta fundi hefur setið er Guð-
laugur Gíslason 343; næstur er
Ragnar Óskarsson 311; Sigurður
Jónsson 281; Ársæll Sveinsson
277; Arnar Sigurmundsson 270
og Guðmundur Þ.B Ólafsson
269. Börn tveggja þeirra núlifandi
manna sem hér voru taldir eru sem
kunnugt er bæði í bæjarstjórn og
bæjarráði í dag.
En í dag fögnum við, við fögnum
100 ára afmæli bæjarstjórnar Vest-
mannaeyja. Þetta er stór dagur, sem
skipar stóran sess í okkar tímatali
og afmælisári.
Fyrir hönd sitjandi bæjarfulltrúa
þakka ég öllum þeim sem á undan
okkar komu, lífs og liðnum, fyrir
þeirra framlag í að gera bæinn
okkar að því sem hann er. Við
horfum björtum augum fram á
veginn fyrir hönd okkar einstaka
bæjarfélags.
Til næstu 100 ára að minnsta
kosti!
Margt er nú orðið með ólíkum hætti en var
:: Hátíðarræða bæjarstjóra á 100 ára hátíðarfundi bæjarstjórnar
Framundan á 100 ára afmæli
Vestmannaeyjabæjar
apríl 2019
Kvikmyndahátíð á vegum bæjar-
félagsins í Eyjabíó. Sýndar verða
kvikmyndir, heimildarmyndir og
myndbrot sem tengjast Vestmanna-
eyjum.
2. til 3. júlí 2019
Úgáfudagur og dreifing afmælisrits
í tilefni 100 ára afmælisins. Stærð
afmælisrits verður 100 bls. sem fer
í aldreifingu innanbæjar. Upplag
rúmlega 2000 eintök. Í ritinu verða
meðal efnis, ávörp, viðtöl, 100
ára annáll með ljósmyndum sem
tengjast atburðum, þar sem stiklað
er á stóru í sögu Vestmannaeyja-
bæjar, íbúaþróun, atvinnulífs,
menningar ofl. auk umfjöllunar um
bæjarstjórn í og starfsemi bæjar-
stofnana. Sérstök fjögurra manna
ritnefnd hefur verið mynduð af
fulltrúum afmælisnefndar bæjarins
og Eyjasýnar hf, en útgáfan er
samstarfsverkefni og hefur verið
gengið frá samkomulagi um kostn-
aðarskiptingu.
5. júlí 2019 (föstudagur í
goslokahelgi)
100 ára hátíðardagskrá á Stakka-
gerðistúni. – Stuttar hátíðarræður,
tónlist ofl., barnadagskrá á Stakkó.
Unnið í samráði við nýskipaða
Goslokanefnd bæjarfélagsins.
Kynning á framkvæmdum innan-
húss og gjörbreyttu hlutverki Ráð-
hússins að loknum áfangaskiptum
framkvæmdum.
Móttaka bæjarstjórnar seinni parts
dags í Eldheimum fyrir boðsgesti.
Forseti Íslands, forsætisráðherra,
ofl. ráðherrar, alþingismenn Suður-
kjördæmis, núverandi og
fyrrverandi bæjarfulltrúar, bæjar-
stjórar og nokkrir embættismenn
Vestmannaeyjabæjar ásamt
mökum.
Stórtónleikar í Eimskipshöll
klukkan 18.00 og 21.00.
Október 2019
Kvikmyndahátið á vegum bæjar-
félagsins í Eyjabíó. Sýndar verða
kvikmyndir, heimildarmyndir og
myndbrot sem tengjast Vestmanna-
eyjum.
2. til 3. nóvember 2019
Safnahelgin í Eyjum. Um er að
ræða lok 100 ára afmælisársins.
20191919
Vel var mætt á málþingið „Nútíð, fortíð og framtíð
Vestmannaeyja, tækifæri og ógnanir“ sem fram fór í
Kviku sunnudaginn 17. febrúar.
Frummælendur á málþingi. Ásgeir Jónsson, Dr. Hólmfríður
Sveinsdóttir, dr. Ágúst Einarsson, Bjarnheiður Hallsdóttir,
Tryggvi Hjaltason, Sara Sjöfn Grettisdóttir, málþingsstjóri og
Íris Róbertsdóttir, bæjarstjóri.