Fréttablaðið - 17.02.2020, Qupperneq 10

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Í tilefni
aldarafmælis
hefði farið vel
á að umhverfi
og umgjörð
dómstóla
yrði skoðuð í
kjölinn.

Því eru náin,
samfelld og
ótrufluð
tengsl afar
brýn.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
匀欀漀爀爀椀 攀栀昀 ∠ 䈀氀搀猀栀昀椀 ㄀㈀ ∠ ㄀㄀　 刀瘀欀 ∠ 㔀㜀㜀ⴀ㄀㔀㄀㔀 ∠ 眀眀眀⸀猀欀漀爀爀椀⸀椀猀
䔀爀 樀攀瀀瀀椀渀渀 爀愀昀洀愀最渀猀氀愀甀猀 㼀
猀琀愀爀琀 昀礀爀椀爀 樀攀瀀瀀愀渀渀  瘀攀琀甀爀嘀攀氀搀甀 爀甀最最琀
䴀氀甀洀 ∠ 匀欀椀瀀琀甀洀 ∠ 吀爀愀甀猀琀 漀最 昀愀最氀攀最 ︀樀渀甀猀琀愀
Í janúar síðastliðnum var fæðingarorlof lengt um
einn mánuð, úr níu mánuðum í tíu, og stendur til að
lengja það í 12 mánuði árið 2021. Eftir nýjustu breyt-
ingar fær hvort foreldri um sig fjóra mánuði, auk þess
eru tveir mánuðir til viðbótar sem foreldrar geta ráð-
stafað að vild.
Ofangreindri lengingu á fæðingarorlofi ber að fagna,
ekki síst því að ungbörn njóta umönnunar foreldra
sinna lengur og að foreldar hafi jafnan rétt.
Öðru máli gegnir um einstæðar mæður. Þær áttu
rétt á sex mánaða fæðingarorlofi fyrir lagabreytingu
og eiga eftir breytinguna sama sex mánaða réttinn, þó
með fáeinum undantekningum.
Á meðan réttur tveggja foreldra eykst þá stendur
réttur einstæðra mæðra í stað. Þarna þarf að endur-
skoða reglugerð og tryggja að öll ungbörn fái sama
tækifæri til að njóta samveru við foreldra sína, hvort
sem það er eitt foreldri eða tvö sem eiga í hlut. Ef við
horfum til Norðurlandanna þá eiga einstæðar mæður í
Danmörku, Noregi og Svíðþjóð rétt á jafnlöngu fæðing-
arorlofi og tveir foreldrar. Ríkisstjórn Finnlands lagði
síðan nýlega fram frumvarp sem bæði lengir orlof og
eykur rétt feðra og einstæðra mæðra.
Í fáeinum tilfellum er faðirinn alls ekki inn í mynd-
inni. Einnig getur verið að það sé mjög stirt og stopult
samband á milli verðandi foreldra. Þegar kringum-
stæður eru þannig þá er ólíklegt að faðir sæki um
fæðingarorlof og að móðir samþykki það.
Í ljósi ofangreindra skrifa er mikilvægt að tryggja
velferð barna og að börnum sé ekki mismunað.
Fyrsta árið í lífi sérhvers barns er mikilvægasta
mótunarskeið bernskunnar. Því eru náin, samfelld
og ótruf luð tengsl afar brýn og hafa áhrif á þroska
og tengslamyndun. Í sumum tilfellum getur það líka
verið kvíðvænlegt fyrir móður að eiga einungis kost á
sex mánaða fæðingarorlofi. Það skapar óöryggi fyrir
hana að vita ekki hvað tekur við að orlofi loknu, þar
sem hvorki móðir né barn er tilbúið fyrir aðskilnað og
dagvistunarúrræði eru ekki fyrir hendi.
Brýnt er að skoða þetta nánar með velferð barna í
huga.
Velferð allra barna
Gærdagurinn rann upp bjartur og fagur víða um land og viðbúið að einhverjir hafi nýtt hann til útivistar. Dagar sem þessir eru kærkomnir, enda veðrið verið fremur rysjótt í vetur.En það var tilefni til að fagna fleiru
en veðrinu í gær, þó þau hátíðahöld hafi verið lág-
stemdari og fámennari en tilefni var til, en þá voru eitt
hundrað ár síðan Hæstiréttur Íslands tók til starfa.
Tildrög að stofnun Hæstaréttar var langur og
barátta landsmanna fyrir því að æðsta dómsvald
skyldi vera í höndum Íslendinga samofin sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar á 19. öld. Á heimasíðu réttarins
segir að krafa um innlent æðsta dómsvald í íslenskum
sérmálum hafi fyrst komið fram á þjóðfundinum
1851. Upp frá því hafi málinu ítrekað verið hreyft en
ekki náð fram að ganga.
Í sambandslögunum frá 1918 var fullveldi Íslands
viðurkennt og þar með var framkvæmdarvaldi komið
í hendur okkar sjálfra. Hæstiréttur Danmerkur hafði
áfram æðsta dómsvald í íslenskum málum en undir-
búningur stofnunar Hæstaréttar Íslands var þegar
hafin og tók hann formlega til starfa 16. febrúar 1920.
Rétturinn er grundvallarstofnun og táknmynd sjálf-
stæðis og fullveldis landsins. Það vekur því undrun
að aldarafmælis hans skuli ekki minnst opinberlega
heldur haldið einkasamkvæmi í Þjóðleikhúsinu.
Eitt höfuðeinkenni íslenskrar stjórnskipunar er
greining ríkisvaldsins í þrjá þætti, löggjafarvald, fram-
kvæmdarvald og dómsvald. Hverjum þætti er ætlað
að takmarka og tempra hina og minnka þannig líkur á
ofríki og geðþóttastjórn.
Undanfarið hefur verið deilt um það hér á landi
hvernig staðið er að dómaraskipun. Þær deilur eru
ekki bundnar við Hæstarétt því deilt hefur verið um
skipan héraðsdómara og kunnara er en frá þurfi að
segja að Landsréttur er í uppnámi vegna deilna um
hvernig staðið var að skipun dómara við réttinn.
Fyrir utan þau þrætuepli sem borin hafa verið á
borð fyrir landsmenn í tengslum við starfrækslu dóm-
stóla að undanförnu, verður að telja sennilegt að fjöldi
annarra mála séu þar einnig til trafala þó þau séu
undir yfirborðinu, enn sem komið er.
Miklu skiptir fyrir íslenska þjóð að búa við óháð
dómsvald og réttaröryggi og á það við um öll dómstig.
Á vef Hæstaréttar er vitnað til orða Einars Arnalds,
forseta réttarins þegar 50 ára afmælis hans var
minnst : „Á Hæstarétti hvíla þær skyldur að heiðra
þann meginrétt, sem stjórnskipun okkar er reist á.“
Jafnframt: „Helgustu mannréttindi verða ekki í raun
tryggð nema í skjóli sjálfstæðs og óhlutdrægs dóms-
valds.“
Í tilefni aldarafmælis hefði farið vel á að umhverfi
og umgjörð dómstóla yrði skoðuð í kjölinn. Dóm-
stólar njóta trausts innan við helmings þeirra sem
reglulega eru spurðir í þjóðarpúlsi Gallup. Þó margar
mikilvægar stofnanir samfélagsins búi við svipað eða
lakara traust, ætti þetta að vera áhyggjuefni.
Hefði ekki átt að nýta aldarafmæli þess að æðsta
dómsvald í íslenskum málum fluttist til landsins til
annars en að halda einkasamkvæmi í Þjóðleikhúsinu?
Dómsvald
Oktavía Guð-
mundsdóttir
Félagi einstæðra
foreldra
Gamlar fréttir
Í liðinni viku voru f luttar
fréttir af því að norski bankinn
DNB hefði sagt upp viðskiptum
við Samherja vegna Namibíu-
málsins. Það teljast tíðindi að
banki segi viðskiptum upp af
siðferðilegum ástæðum.
Viðbrögð forstjóra Samherja
voru hins vegar að þetta væri
engin frétt. Í besta falli gömul.
Þetta hefði legið fyrir lengi.
Samherji hefði sjálfur sagt upp
viðskiptunum við DNB um ára-
mót! Auk þess hefði aðeins verið
um innlánsviðskipti að ræða.
Þegar sá sem hér heldur á
penna var á sínum sokkabands-
árum fékk hann ráðleggingu frá
sér eldri og reyndari á þann veg
að ef til þess horfði að gagnaðili
í sambandi vildi ljúka því, væri
lykilatriði að vera fyrri til. Það
er greinilegt að Samherjamenn
hafa fengið sömu ráð.
Engar fréttir
Þó forstjóri Samherja hafi vitað
af uppsögn bankans í einhvern
tíma, en ekki aðrir, þá er það
samt frétt. Það er frétt að eitt
stærsta útgerðarfélag á norður-
hveli jarðar sé beðið um að taka
saman föggur sínar og fara úr
viðskiptum, jafnvel þótt um
innlánsviðskipti hafi aðeins
verið að ræða.
Í þessu sambandi má líka
velta fyrir sér hvor sagan sé
trúverðugri, stórútgerðarinnar
eða bankans.
jon@frettabladid.is
1 7 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M Á N U D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN