Morgunblaðið - 16.12.2019, Síða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. DESEMBER 2019
veita náttúrulega vörn
gegn bakteríum í munninum
Tvíþætt sink
og arginín
Dregur úr
tannskán
Styrkir
glerunginn
Dregur úr
tannskemmdum
Frískari
andardráttur
Dregur úr
blettamyndun
Dregur úr
viðkvæmni
Dregur úr
tannsteini
Fyrirbyggir
tannholdsbólgu
NÝTT
Veruleg fækkun baktería á
tönnum, tungu, kinnum og
gómi eftir samfellda notkun
í fjórar vikur.
BYLTING FYRIR
ALLANMUNNINN
Heildarvörn fyrir tennur, tungu, kinnar og tannhold
Frábær
vörn í
12
tíma
Ný ráðskona kom til Skúla Sveins,
eins af hinum nafntogðu Hvann-
stóðsbræðrum, um sumarmál. Hún
kynnti sig með þessum orðum:
„Ég heiti Sigríður og ég er lesb-
ísk.“
„Ég er það nú
líka,“ svaraði
Skúli.
Þóttist nú
Skúli hafa himin
höndum tekið að
fá konu til sín af
svipaðri gerð.
Leið nú og beið
þangað til Sigríð-
ur hætti snögg-
lega í vistinni og vissi Skúli ekki
gjörla hver ástæðan var.
Hann komst seinna að því að hér
hefði orðið skemmtilegur misskiln-
ingur. Skúli var nefnilega lesblindur
og hélt að stúlkan væri það líka!
  
Hvannstóðsfeðgar voru einu sinni
sem oftar á leið í Fjarðarborg að
spila brids.
Bjarni keyrði, Sveinn gamli faðir
þeirra sat frammí og Skúli afturí.
Þetta var að vetrarlagi.
Þess má geta að vegalengdin í fé-
lagsheimilið er átta kílómetrar.
Þegar þeir koma upp ásinn við
Hólaland segir sá gamli:
„Það eru ekki svellin.“
Það er þögn í bílnum þangað til
þeir eru komnir nokkuð áleiðis út á
sveitina.
Þá spyr Bjarni:
„Hvað sagðirðu þarna áðan,
gamli?“
Og gamli svarar:
„Það eru ekki svellin.“
Síðan er ekið áfram og þegar þeir
fara fram hjá Jökulsá, gellur í
Bjarna:
„Varstu að segja eitthvað þarna,
gamli?“
„Ég var bara að segja að það væru
ekki svellin,“ svarar sá gamli.
Svo þegar þeir eru komnir inn að
Bakkamel á leið inn í þorpið segir
Bjarni:
„Já, það er satt. Þetta er einmuna-
tíð.“
Seinna kom Skúli með þá dag-
skrártillögu að þeir hefðu ekki verið
að tala um svellin heldur snjóinn!
  
Ingimundur Magnússon hét at-
vinnuráðgjafi á Héraði. Hann var
glaðbeittur og kotroskinn og gerði
sér far um að kynnast bændum og
búaliði í efra og neðra.
Eitt sinn heimsótti hann Magnús
Þorsteinsson í Höfn, sem lengi var
oddviti og síðar sveitarstjóri í Borg-
arfjarðarhreppi. Þegar Ingimundur
kemur í fjárhúsið blasir við honum
stólpagripur og hann segir:
„Það leynir sér ekki að hérna er
göfug ættmóðir margra myndar-
legra lamba.“
„Ja, það er einn hængur á,“ segir
Magnús þá.
„Nú. Hver er hann?“ spyr Ingi-
mundur.
„Það er pungurinn,“ svarar Magn-
ús.
  
Sveini á Hóli varð stundum fóta-
skortur á tungunni eins og gerist á
bestu bæjum. Einu sinni fauk bátur
hans í fjöruborðinu og skemmdist
nokkuð.
Þá sagði Sveinn:
„Betri er allur skaðinn en hálfur.“
  
Nokkrir borgfirskir bændur
ræddu saman í sláturtíð um fall-
þunga dilka og hvernig þeir væru
framgengnir eftir sumarið. Voru
þeir sammála um að dilkarnir væru
misjafnir og að jafnaði léttari en áð-
ur. Jón á Sólbakka, sem lítið hafði
komist að í umræðunni, fékk loks
tækifæri til að leggja orð í belg og
segir:
„Ég er alveg búinn að sjá, að það
eru helvítis litlu lömbin sem draga
niður meðalvigtina.“
  
Gunnlaugur Jóhannesson var um
margt sérstæður. Kunn er dvöl hans
sem vitavarðar um og fyrir miðja
síðustu öld á Glettinganesi. Laugi
kom eitt sinn í búð í Bakkagerði og
tók þar út vörur. Þær voru þá
skammtaðar miðað við fjölda heim-
ilismanna. Þegar hann hafði fengið
það sem honum bar sagði hann:
„Ég verð svo að fá fyrir hann Jón-
as.“
„Hvaða Jónas,“ var hann spurður.
„Hann kom úr Reykjavík í vor,“
sagði Laugi þá.
Strangt til getið var þetta satt.
Laugi átti tík sem hann nefndi
Reykjavík og um vorið hafði hún
gotið hvolpi sem hann gaf nafnið
Jónas.
  
Heiðurshjónin Eiríkur Gunn-
þórsson og Þóra Helgadóttir í Haf-
bliki reka trilluútgerð og er Þóra há-
seti hjá Eika. Þau stunda einnig
íslenskan heimilisiðnað enda bless-
unarlega laus við alla vínfælni. Eitt
sinn í miðri suðu og allt vellandi og
kraumandi í vaskahúsinu vantar
skyndilega ílát undir hinn glæra
vökva eins og gengur. Eiki leggst þá
undir bununa til að bjarga málum.
Þá kallar Þóra framan úr eldhúsi:
„Fer ekki að vanta ílát, Eiki?“
Þá segir Eiki með hægð undan
slöngunni:
„Þetta er ekkert sem ég ræð ekki
við!“
  
Blómleg byggð var löngum í
Brúnavík og þangað kom t.d. fyrsta
útvarpstækið í hreppnum. Sjórinn
þar gat verið gjöfull og stundum
ekki aðeins fiskur sem úr honum
fékkst heldur jafnvel eðalveigar.
Sumarið 1942 er á Borgarfirði
kallað „Rommsumarið mikla“.
Þá fór mikið af rommkútum í sjó-
inn af bresku skipi, úti fyrir Austur-
landi, og rak þá víða. Í Brúnavík fóru
menn ekki varhluta af þessum gæð-
um, jafnvel í meira mæli en svo að
þeir vildu sitja einir að. Þeir sendu
því einhverjar flöskur til ættingja og
vina syðra. Þarna varð að nota póst-
þjónustuna en ógjarnan vildu menn
að eðli og/eða innihald þessara send-
inga spyrðist út – póstmeistarinn
auk þess annálaður bindindismaður.
Þarna voru góð ráð dýr en fundust
þó.
Í Brúnavík hafði hin skaftfellska
Grasa-Þórunn, Þórunn Gísladóttir
(1846-1937), búið í upphafi 20. aldar
og afkomendur hennar lengi eftir
það. Grasalækningalistin var auk
þess kunn í ættinni syðra.
Því vöktu flöskur úr Brúnavík,
merktar „Grasavatn“ engar grun-
semdir!
  
Séra Vigfús Ingvar Sigurðsson
var prestur Borgfirðinga í 49 ár
(1912-1961). Honum var létt um að
segja frá. Eitt sinn, eftir að veg-
arslóði kom yfir Njarðvíkurskriður,
var hann þar á ferð með bílstjóra.
Þeir mæta þá manni sem er að
rogast með æði stórt tré. Þeir nema
staðar og taka hann tali. Spyrja m.a.
hvað hann ætli að gera við þetta tré.
Hann svarar því til að hann ætli að
gróðursetja það heima hjá sér. Séra
Ingvar tekur eftir því að á trénu eru
engar rætur.
„Hvað með ræturnar?“ spyr
prestur.
„Ræturnar?“ segir hinn. „Ég er
með þær hérna í pokanum.“
  
Bruninn á Hofströnd, árið 1980,
hefði örugglega komist í Árbækur
Espólíns ef hann hefði átt sér stað
fyrr á öldum.
„Það var allt spaugilegt við þenn-
an bruna,“ sagði Óli Alla, þáverandi
slökkviliðsstjóri.
Þetta var á milli jóla og nýárs og
allt gjörsamlega á kafi í snjó. Engin
leið var að koma neinum slökkvi-
tækjum við enda dælan ævinlega bil-
uð þegar á þurfti að halda. Haug af
fólki dreif að en menn gátu lítið að-
hafst annað en að horfa á. Þó reyndu
menn að sækja vatn í lækinn í fötum
og stökkva á eldinn. En það var erf-
itt og tafsamt þar sem mannhæðar-
háir snjóskaflar hömluðu aðgengi.
Bjargaðist ekkert úr brunanum
nema spariföt sem Ingibjörn bóndi
var nýbúinn að kaupa frá Anderson
& Lauth. Hann hafði einnig byrgt
sig upp af áfengi fyrir nýársdans-
leikinn í Fjarðarborg. Þegar loginn
steig upp úr þakinu tók eldurinn að
skipta litum eftir áfengistegundum;
varð ýmist fagurblár eða vínrauður.
Fylgdu þessu háværir smellir þegar
bokkurnar splundruðust.
Ingi stendur þarna úti, hlýðir á
hvellina og horfir með andakt á lita-
dýrðina í eldhafinu:
„Nei, nei, þar sprakk konjaks-
flaskan. Og nú fór viskíið!“
Þegar farið var að sljákka í eld-
inum og allt í kaldakoli á Hofströnd
stóðu menn og horfðu á rjúkandi
rústir hússins. Ingibjörn stjáklar
fyrir framan hópinn, þuklar sig allan
og leitar að reykjarpípu sinni sem
hann finnur að lokum og treður í
hana tóbaki.
Snýr sér síðan að viðstöddum og
spyr þeirrar spurningar sem lengi
verður í minnum höfð á Borgarfirði:
„Strákar. Það er náttúrlega asna-
legt að spyrja svona: En eigið þið
eld?!!“
  
Það var margt spaugilegt við hús-
bruna á Borgarfirði áður fyrr þó að
oftast hafi farið betur en á horfðist.
Sjaldan var hægt að beita slökkvi-
tækjum af því að gamla dælan var
oft í ólagi. Þurfti því mannshöndin
ósjaldan að koma til skjalanna og
voru sumir ákaflega drjúgir við
slökkvistörf. Eins og alkunna er við
húsbruna skemmist oft meira af
vatni en eldi.
Magnús á Ósi Jóhannsson var
röskur í slökkvistarfi og tætti gjarn-
an járn af húsþökum með berum
höndum svo að hægt væri að komast
að eldinum.
Reyndist þessi aðferð svolítið var-
hugaverð eins og eftirfarandi varn-
aðarorð sem Jón á Sólbakka lét falla
við húsbruna í Njarðvík:
„Í guðanna bænum bindið hann
Magnús á Ósi svo að hann eyðileggi
ekki meira en eldurinn!“
Borgfirskar gamansögur
Bókarkafli | Í nýútkominni bók, „Það eru ekki
svellin“, er að finna sögur og sagnir af Borgfirð-
ingum eystri. Gunnar Finnsson safnaði sögum í
bókina og Bókaútgáfan Hólar gefur út.
Jón Sigurðsson frá Sólbakka.
Magnús Þorsteinsson í Höfn. Gunnar Finnsson
Skúli Sveinsson
frá Hvannstóði.