Hugur og hönd - 01.06.1971, Page 6

Roðskór
Það er talið að roðskórnir hafi hvergi tíðkast, nema
á Vestfjörðum, og er ástæðan einfaldlega sú, að stein-
bíturinn veiddist helzt á Vestfjarðamiðum. Fyrir 50
árum var hann aðal fiskmeti á flestum heimilum hér
og borðaður bæði nýr, hertur og saltaður. Saltaður
steinbítur var kallaður ,,tros“, og var á borðum flesta
daga að vetrinum. Landbændur fengu hann gjarnan í
vöruskiptum við sjómenn og létu í staðinn fé á fæti
og smjör.
Harðfiskurinn var fleginn, áður en hann var barinn
til að ná roðinu óskemmdu. Roðunum var að sumrinu
safnað í kippur, sem einu roðinu var hnýtt utan um
og geymt til vetrarins, því að roðskór voru ekki sum-
arskór, þeir vildu soðna í hitum og endast stutt, ef
gengið var á grjóti. Blautfiskur bæði nýr og saltur var
fleginn áður en hann var soðinn og roðin breidd til
þerris undan sól, man ég að þau voru oft þurrkuð á
norðurhlið hjallsins og á hripunum þar sem þau hvolfdu
inni í hjallinum. Síðan voru þau geymd í kippum
eins og roðin af harðfiskinum.
Þegar átti að gera skóna voru roðin bleytt, þau voru
lögð í kalt vatn, en ekki nema örstutta stund, því
verra var að þau yrðu mjög blaut, síðan látin undir
farg til að jafna sig. Þaðan mátti taka þau eftir
nokkrar mínútur. Þá voru þau teygð út, það voru að-
allega harðfisksroð, sem voru snorkin saman og þurfti
að teygja. Svo var sniðið framan af hverju roði hæfi-
leg lengd í skó. Það hæfði hverjum að mælt væri á
hendinni á honum úr þumalfingurs greip, fram fyrir
hendina, upp handarbakið og á úlfliðinn. Þar var roðið
brotið um þvert og skorið aftan af. Skæðið var síðan
brotið tvöfalt á langinn og hornin að aftan sniðin af,
en gerður saumur að framan. Hann var varpaður með
mórauðum eða gráum togþræði, sem rennt var að
auga á skónál. Síðan var skórinn þvengjaður í kring
með varpspori, þvengjanál þrædd á skinnþveng, ekki
verptur öðru vísi. Þvengurinn var lagður í kross aftan
á hásininni og skórinn dreginn að fætinum með því að
herða á þvenginn, sem síðan var hnýttur utan um
mjóalegginn. Þær voru fljótar gömlu konurnar að
reka í roðskó, eins og þær kölluðu það gjarnan. Og
þetta var afbragðs fótabúnaður í frosti og snjó. Roð-
skór voru léttir á fæti, urðu aldrei illharðir, og fór
ekki ofan í þá snjór, þeir féllu svo vel að fætinum.
Þeir voru því sjálfsagðir útiskór að vetrinum. Nýir
roðskór voru þó sleipir á svellum og í hlákum vildi
gefa upp um þá, ef gogg-göt voru á roðinu. En sjó-
menn reyndu að forðast að gogga í búkinn, þegar
þeir innbyrtu steinbítinn.
Roðskór voru Hka notaðir fyrir pallskó. Þá man ég
að arnma mín hnýtti að, þegar hún var búin að draga
að sér skóna með þvengjunum og þeir höfðu lagað sig
eftir fótunum, síðan stakk hún þvengjunum ofan í
skóna, það var snyrtilegra en að vera með þvengina
bundna um mjóaleggina.
Það er satt að roðskórnir entust ekki lengi, en þá
var „dregið úr þeim“ og þvengirnir notaðir aftur og
aftur. Nýir roðskór voru fljótgerðir og efnið var nær-
tækt og ódýrt. Hlýraroð er líka gott í skó.
Kirkjubóli, 22. marz 1971.
Jóhanna Kristjánsdóttir.
6
HUGUR OG HÖND