Hugur og hönd - 01.06.1984, Síða 31

er oft nefnt af gestum Þjóðminjasafnsins vegna munstursins
á því miðj u, átthyrndra umgerða með myndum af riddurum
og hefðarmönnum (5. mynd). Ekki er vitað um uppruna
þessarar ábreiðu, en hún hefur verið talinfrá 17. öld, þó svo
að klæðatískan sem fram kemur á myndunum sé frá seinni
hluta 16. aldar.
Augnsaumur
Augnsaumur - eða augnasaumur eins og hann var enn
nefndur á 19. öld - er sérstæður fyrir íslenskan útsaum
einkum vegna þess að hér á landi voru saumuð með honum
stór útsaumsverk alveg þakin saumi, en hliðstæður við þau
þekkjast ekki í öðrum löndum það vitað er. Þess má geta að
augnsaumur mun einnig áður fyrr hafa verið nefndur boru-
saumur og gatasaumur.
Augnsaumur, sem eins og nafnið segir til um er með aug-
um, er aðallega tvenns konar, með ferhyrndum augum og
tigullaga, og er saumaður eftir tilsvarandi reitamunstrum
þar sem hver munsturreitur jafngildir einu auga. í augn-
saumi með ferhyrndum augum - en hann er langalgeng-
astur - nær hvert auga yfir fjóra þræði eða þráðahópa í
ísaumsefninu á hvorn veg, og eru í því sextán nálspor (8.
mynd 12-13). í tigullaga augnsaumi nær hvert auga ýmist
yfir sex eða átta þræði á hvorn veg og er myndað úr tólf eða
sextán sporum (8. mynd 14-15). Ætíð ersaumað utanfráog
inn að miðju. Og þar eð saumurinn á að vera sem líkastur
á réttu og röngu, er yfirleitt ekki lokið við hvert auga út af
fyrir sig, heldur saumaðir áfram hlutar úr augum eftir því
sem munstrið gefur tilefni til, og síðan lokið við þau á baka-
leið.
Alls hafa varðveist fjórar ábreiður og hluti af þeirri
fimmtu, svo og fimm sessuborð sem eingöngu eru unnin
með augnsaumi. Eru þessi verk í Þjóðminjasafni íslands að
tveimur ábreiðum undanskildum sem eru í söfnum erlend-
is. Virðist mega tímasetja þau til 17., 18. og ef til vill önd-
verðrar 19. aldar, og ein ábreiðan ber raunar ártalið 1751.
Öll eru þau saumuð með íslensku ullarbandi í tvist. Augn-
saumur var einnig notaður sem aukaspor með gamla kross-
saumnum og hafa varðveist þrjár rúmábreiður af því tagi,
tvær í Þjóðminjasafni íslands, en ein í safni Viktoríu og Al-
berts í London. Virðast þær allar vera frá 17. öld eða um
1700, og er ein þeirra saumuð að hluta með língarni. Auk
6. mynd. Sessuborð af óþekktum uppruna. Frál8. eðaöndverðri 19. öld. Augnsaumur, ferhyrndurogtigullaga. Ullarband ítogtvist með einskeftu-
vend. Stœrð um 40 x 47 cm. Þjms. 927. Ljósmynd: Anna Fjóla Gísladóttir.

s •f:- 5 £3 ■ a B-a-
p£3 n . cb SO • - - -B - 'jC > •'~j *
H r'cí'l -Et- M5 - Q :í2í?£í a :Q S2E*

Rð a n anpnSHim
►É- **; a a •a

faOI* 1
alEHíS*!**

ggU<
■ ; •SSj