Feykir - 28.02.2018, Qupperneq 7

þeir eru með og jafnvel tekið
við pöntunum.“
Annað verkefni sem Rakel
vinnur að verður í upphafi unnið
í tengslum við Grunnskólann
austan Vatna og vonandi aðra
skóla í Skagafirði og nefnist
Krakkar kokka. Markmiðið
með verkefninu er að auka
skilning barnanna á hvað frum-
framleiðslan er mikilvægur
hluti af sjálfbærninni og hvað
það er mikilvægt að styðja
sitt eigið nærsamfélag. Rakel
sér fyrir sér að þetta verkefni
verði unnið í skólunum, von-
andi í haust, í samstarfi við
heimilisfræðikennsluna. Í upp-
hafi yrðu sjálfbærnimarkmið
Sameinuðu þjóðanna kynnt
fyrir krökkunum til að tengja
þau inn í verkefnið. Börnin færu
svo með heimilisfræðikennara
til frumframleiðendanna og
sæktu sér matvæli, t.d. niður
að höfn að ná í fiskinn, heim til
bóndans að sækja sér kjötvörur
og grænmeti og tíni ber úti í
náttúrunni. Í skólanum verður
búið að setja upp matseðil og
búið að ákveða hvaða afurðir
þarf að nota og hvað eigi að
matreiða úr þessu. Allt ferlið
frá upphafi til enda verður
skráð og tekið upp og búin
til stutt heimildamynd sem
verður svo aðgengileg þannig
að krakkarnir geti kynnt sér
vinnu hvers annars og séð hvað
verið er að gera annars staðar
á landinu. Rakel vonast til að
þarna verði til gagnagrunnur
sem nýtist í kennslunni og
endurspegli að einhverju leyti
frumframleiðsluna á hverju
svæði fyrir sig.
Matarmarkaður
í gömlu pakkhúsi
„Svo er það verkefni sem er
mjög spennandi og var að fá
styrk úr Framleiðnisjóði. Það er
bændamarkaður í Pakkhúsinu
hér á Hofsósi en það er
náttúrulega sögufrægt hús og
er í húsasafni Þjóðminjasafns
Íslands. Ég undirritaði, f.h. Matís,
samning við Þjóðminjasafnið
um daginn um notkun hússins
fyrir þennan bændamarkað.
Pakkhúsið er talið vera frá
1777 og er menningarminjar.
Þjóðminjasafnið er áhugasamt
um það að húsinu, sem
hefur ekki haft neitt skýrt
hlutverk undanfarið hér í
samfélaginu, skuli vera gefið
hlutverk sem tengist því að
lyfta fram menningunni og
menningararfinum hér, sem
matarmenningin er þáttur í.
Þetta er eitt skref í átt að aukinni
sjálfbærni. Þegar ég kom hingað
fann ég að það sama á við hér
og í Reykjavík. Framleiðslan
er í túngarðinum hjá manni,
hérna nokkur skref fyrir utan
skrifstofuna mína eru fiskibátar
en einhvern veginn eru
afurðirnar ekki aðgengilegar.
Þú þarft að fara í búðina til að
kaupa matinn, þú getur ekki náð
í það sem er verið að framleiða
rétt við túngarðinn hjá þér.
Bændamarkaðurinn á að bæta
úr þessu. Þar verður kominn
vettvangur þar sem bændurnir
koma sjálfir eða senda einhvern
fyrir sig. Við sjáum fyrir okkur
að það verði opið einu sinni í
viku, á laugardögum sennilega,
og jafnvel bara 2-3 tíma í senn
þannig að það verður bara
takmarkaður opnunartími en
fólk veit af þessu og kemur og
nær sér í það sem það vantar
til heimilisins, fisk og kjöt, egg
og grænmeti og allt það sem
er í boði á þessu svæði sem ég
hef þurft að vera að leita að í
kaupfélaginu og oft ekki fund-
ið,“ segir Rakel, enda ekki
sjálfgefið að þær vörur sem
neytendum stendur til boða
að kaupa séu þær sem eru
framleiddar í næsta nágrenni.
„Mér finnst þetta vera
þáttur í því að auka stuðning
samfélagsins við þessa eigin
framleiðslu og einnig það að
við gætum þá kynnt hana betur
út á við fyrir ferðamönnunum
og öllum sem koma á þetta
svæði. Þá verður þetta eitt af
því sem hefur aðdráttarafl fyrir
staðinn og ferðamenn sækja í.
Ferðamennirnir geta komið og
fengið bæði matvörur héðan og
jafnvel einhverjar unnar vörur,
svo sem sultur og þurrkaða
sveppi og ferskmeti og einnig
verður handverk af svæðinu í
boði. Þetta verður jafnframt leið
til tekjuöflunar fyrir fólk sem er
með einhverja smáframleiðslu
og handverk. Matís mun ekki
sjá um rekstur markaðarins, við
erum einfaldlega að aðstoða
fólk við að sameinast um að
koma þessu á og vonandi að
halda því áfram þannig að þetta
verði lyftistöng fyrir samfélagið.
Mig langar til að sem flestir geti
tekið þátt í þessu, t.d. Félag eldri
borgara, að það sé einhvern
veginn virkjað inn, fólk sem
vinnur við handverk komi með
sínar vörur, jafnvel að einhverjir
hafi það hlutverk að miðla sögu
staðarins og þess háttar. Og
þegar við erum að segja sögu
staðarins þá er svo mikilvægt
að segja bara sannleikann, hafa
bara raunverulegar heimildir,
raunverulegar minjar og raun-
verulegar hefðir og draga
fram, eins og þetta hús, þetta
eru raunverulegar minjar og
matarhefðin er raunveruleg
hefð sem við erum að lyfta fram.
Og það er það sem fólk vill og
það sem við viljum halda í, við
viljum miðla til barnanna okkar
og koma áfram til komandi
kynslóða. Það er að færast í
vöxt að samfélög séu að verða
meðvituð um þetta, hvað sagan
er mikils virði til að byggja á og
halda áfram með. Eldri borgarar
búa yfir dýrmætum heimildum
og reynslu hvað þetta
varðar. Sem dæmi má nefna
matarhefðir og vinnsluaðferðir
sem eiga á hættu að leggjast
hreinlega af. Nú er verið að
safna heimildum um þær og
varðveita þær og verkþekkingu
sem þeim tengist, t.d. innan
Slow food samtakanna. Þetta
er mjög mikilvægt til framtíðar
að við glötum ekki þessum
hefðum og upplýsingum og
aðferðum sem hafa verið í gildi
jafnvel í árþúsundir, að þetta sé
eitthvað sem við varðveitum og
höldum við og miðlum áfram,“
segir Rakel og auðséð er að
hún hefur brennandi áhuga á
viðfangsefninu.
Verður þetta bara bundið við
Skagafjörðinn eða erum við að
tala um stærra svæði?
„Þetta verður bara Skagafjörð-
urinn núna, hann er eins konar
tilraunasvæði til að byrja með.
Ég kom hingað til að prófa
ákveðin verkefni hér og sjá
hvernig gengur. Svo vildi maður
náttúrulega sjá þetta dreifast
um landið. Þó svo að við höfum
ekki þessa miklu hefð hér fyrir
matarmarkaði, eins og er til
dæmis á Ítalíu, þá er þetta bara
fyrirbæri sem virkar og hefur
sannað gildi sitt og hefur verið
við lýði í árþúsundir. Og ég held
að það muni aldrei breytast,
það eru tækninýjungar, það
eru nýjar leiðir, það er hægt
að panta matinn á netinu og
fá hann sendan með drónum
en það er mín upplifun að fólk
vill geta notað skilningarvitin,
horft á, séð fegurðina og snert
á og fundið lyktina og farið og
valið sér. Neysla matar hefst
með valinu. Þetta er hluti af því
að borða og það að borða er svo
mikilvægur hluti af lífinu. Og
ég held það sé svo mikilvægt
að halda í þetta, þó svo að
þróuninni sé að fleygja fram þá
er þetta alltaf stór hluti lífsins og
við viljum alltaf halda í eitthvað
áþreifanlegt.“
En hvað með hluti eins og lög og
reglugerðir sem mörgum þykir
nú vera ansi erfið viðureignar?
„Já, við erum búin að heyra í
heilbrigðiseftirlitinu hér og það
er að skoða málið. Þetta virðist
ekki þurfa að vera svo flókið í
framkvæmd. Bændur sem eru
með starfsleyfi til að vera með
framleiðslu, þeir koma með
afurðirnar sínar. Það verður
ekkert matreitt á staðnum og
þá er þetta miklu einfaldara í
framkvæmd,“ segir Rakel og
bætir við að það þurfi að koma
fram á innihaldslýsingu ef varan
inniheldur einhverja ofnæmis-
valda og að varan sé framleidd
í vottuðu eldhúsi, t.d. sultur og
annað slíkt.
„Ég held þetta verði bara
mjög skemmtilegt, eins og ég
sagði, þó að það sé ekki sterk
hefð fyrir þessu hér þá er þessi
bændamarkaðshugmynd eitt-
hvað sem virkar og fólk er að
njóta um allan heim og skilar
góðum árangri sem skref í átt
að í átt að sjálfbærni, viðhaldi
hefða og menningar. Eftir
hundrað ár er svo hægt að
segja, við erum búin að vera
með bændamarkaði um landið
í hundrað ár,“ segir Rakel
bjartsýn að lokum.
Glærur frá Matís varðandi verkefni Rakelar.
Rakel utan við Pakkhúsið á Hofsósi þar sem bændamarkaðurinn verður.
09/2018 7