Bændablaðið - 20.10.2016, Blaðsíða 17

17Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2016
Sjáum til þess að hagur
neytenda og bænda fari
saman enda er öflugur
landbúnaður allra hagur.
Hverjum treystir þú?
Katrín Jakobsdóttir, formaður VG
um, 100%. Þá er alltaf eitthvað um
að sett séu aukaefni í matvæli til að
þyngja þau, eða efnum sem breyta
lit og bæta útlit. Stundum eru þessi
efni skaðleg, jafnvel stórhættuleg
og segir Jónas mikilvægt að stöðva
þess háttar athæfi strax.
„Það virðist vera svindlað í
öllum geirum matvælaiðnaðarins
og stundum ekki annað að sjá en
um einbeittan brotavilja þeirra sem
koma vörum af því tagi á markað sé
að ræða,“ segir Jónas. Hann nefnir
að fyrir komi að mjólk sem keypt er
úti í búð innihaldi mjólk úr öðrum
skepnum en kúm, alþekkt sé að
safar af öllu tagi séu vatnsþynnt-
ir, uppfullir af sykursulli, hunang
reynist líka á stundum vera einhvers
konar sykurblanda með aukaefnum.
Krafa um rekjanleika æ
háværari
„Krafan um rekjanleika matvæla
verður æ háværari, neytendur eru
betur á verði en áður og gera meiri
kröfur. Þeir vilja t.d. að fiskur sem
er heilnæm og holl vara, komi úr
sjálfbæru og náttúrulegu umhverfi,
en ekki úr eldiskvíum í Asíu þar
sem fjölmörg dæmi eru um að notað
sé ótæpilegt magn sýklalyfja við
framleiðsluna, slátrun og vinnsla
uppfylli ekki kröfur um heilnæmi
og vinnulöggjafir eru vanvirtar.
Neytendur verða að minnsta kosti
að vita af því og hafa val um hvort
þeir kaupi slíka vöru, en ekki kaupa
hana undir fölsku flaggi. Slíkur fisk-
ur hefur heldur ekki farið í gegnum
lögbundið eftirlitskerfi og getur því
langt í frá talist til öruggra mat-
væla,“ segir Jónas.
Hann tekur annað dæmi af kjöti,
en af og til hefur komið í ljós að við-
skiptavinir hafi ætlað sér að kaupa
besta bitann af nautinu, t.d. lund, en
hún hafi við nánari eftirgrennslan
reynst allt annað. „Það er þó nokkuð
um falsanir af því tagi, en svæsnasta
dæmið er kannski þegar upp komst
að fínustu nautalundir voru í raun
svínakjöt. Þeir sem að því stóðu
lögðu á sig að sprauta kjötið þannig
að það fékk á sig annan blæ og lit
og seldu sem nautakjöt. Af þessu má
hafa nokkurn ávinning, nautakjöt
er mun dýrari vara en svínakjötið
svo það er eftir miklu að slægjast,“
segir Jónas.
Vilja ekki selja hvað sem er
Stórar verslunarkeðjur víða í
Evrópu hafa margar hverjar eigin
rannsóknastofur, þær vilja vera
alveg vissar um hvaða matvæli
þær bjóða sínum viðskiptavinum.
„Menn vilja ekki selja hvað sem er
og krafan er sú við sölu matvæla að
tryggt sé að fram komi á pakkningu
hvert innihaldið sé og það standist,“
segir hann.
„Af og til kemur upp eitt-
hvað misjafnt, en betur er fylgst
með þessu nú en áður, auk þess
sem reglugerðir um rekjanleika
og merkingar hafa verið hertar.“
Mikilvægt er í þessu samhengi að
rannsóknaraðferðirnar sem notaðar
eru hjá rannsóknarstofum séu áreið-
anlegar og viðurkenndar og segir
Jónas að hjá Matís sé um að ræða
erfðagreiningu (DNA) á sýnum
sem tekin eru og öll sýni rannsök-
uð samkvæmt þeim viðurkenndu
aðferðum sem fyrir liggja um slíkar
rannsóknir.
Hann nefnir að hæglega sé þó
hægt að koma því við, sé vilji fyrir
hendi, að villa um fyrir neytendum
og erfiðara sé að komast til botns
í málum eftir því sem virðiskeðjan
er lengri, „því styttri sem keðjan er,
því betra og öruggara,“ segir hann.
Jónas segir að í raun sé ekki
hægt að segja fyrir um hver staðan
er á Íslandi. Þar skorti allar rann-
sóknir af þessu tagi. „Við höfum
fyrir framan okkur urmul af rann-
sóknum erlendis frá, þar er þetta
þekkt og mikið gert til að sporna
við að matarsvindl viðgangist. Hér
hjá okkur hafa málin ekki verið til
skoðunar, engar takmarkaðar rann-
sóknir eru fyrir hendi, neytendur
sjálfir geta í sjálfu sér lítið gert, því
þessar rannsóknir þarf að gera á
til þess gerðum rannsóknarstofum,
með þeim tækjum og búnaði sem
fyrir hendi er og þekkingu fagfólks.
Það er ekki á allra færi að vara sig
t.d. gagnvart tegundasvindli,“ segir
Jónas.
Alþekkt er segir hann að hér á
landi má finna danskan kjúkling
í frystikistum stórverslana, vissu-
lega er honum slátrað og pakkað
í Danmörku, en vitað að hann er
upprunninn frá Póllandi. „Þetta
er í sjálfu sér ekki ólöglegt, en
það er ekki allir sem vita af því
að kjúklingurinn á uppruna sinn í
Póllandi en ekki Danmörku.
Starfsmenn Matís gerðu fyrr á
árinu könnun á veitingahúsum hér
á landi, sem hluta af fyrrnefndum
alþjóðlegu rannsóknaverkefnum
um matarsvindl, og kom þá m.a. í
ljós að skötuselur sem pantaður var
af matseðli reyndist keila. „Þetta
kom okkur verulega á óvart,“ sagði
Jónas að lokum. /MÞÞ