Bændablaðið - 22.06.2017, Blaðsíða 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 2017
þau húsakynni sem byggð voru upp í
kringum árið 1950, íbúðarhúsið er til
að mynda frá þeim tíma en á því hafa
verið gerðar gagngerar endurbætur.
Elsti hluti fjóssins er einnig frá þeim
tíma, en þar hafa þau Ævar og Elín
nú komið fyrir nýjum mjaltaþjóni.
„Þetta er trúlega elsta mjalta-
þjónafjós landsins!“ segir hún.
Byggt hefur verið við fjósið og hlöð-
una, en þau hjón hafa í sinni búskap-
artíð ekki byggt á jörðinni nýtt hús,
en staðið fyrir umfangsmiklum
breytingum á öllum útihúsum.
„Við ákváðum fyrir tveimur árum
að gera breytingar á okkar fjósi. Bæði
var að við vildum bæta vinnuaðstöðu
og ekki síður var þá að taka gildi ný
aðbúnaðarreglugerð sem án aðgerða
hefði orðið til þess að við hefðum
þurft að úrelda fjósið. Það var því
að hrökkva eða stökkva, fara út í
breytingar eða hætta búskap. Sú leið
sem varð ofan á hjá okkur var að fá
til liðs við okkur ráðagóða smiði og
gera nauðsynlegar breytingar á þeim
húsakosti sem fyrir var.
Við tókum nýtt endurbætt fjós í
notkun í lok árs 2015 og teljum að
vel hafi tekist til. Nú erum við hér
með lausagöngu fyrir kýrnar, þær
eru 70 talsins og eins er hér upp-
eldisaðstaða fyrir annan eins hóp
af kvígum. Þessi húsakynni passa
ágætlega fyrir einn mjaltaþjón, allt
undir einu þaki,“ segir Elín.
Mjaltaþjónninn virkar vel
Við kaup á mjaltaþjón varð GEA
róbót frá Líflandi fyrir valinu og
segir Elín marga hafa orðið undr-
andi á því vali, enda sá fyrsti sinnar
tegundar sem tekin var í notkun hér
á landi.
„Það urðu margir hissa og fannst
við taka áhættu með því að kaupa
þessa tegund sem ekki hafði áður
sést á Íslandi. Hann er hins vegar
algengur í Hollandi þaðan sem hann
er og hefur gefið þar góða raun. Það
lá beint við þar sem Jóhann var að
taka við þjónustu þessara mjalta-
þjóna að ríða á vaðið. Okkar reynsla
af honum er góð, hann hefur virkað
vel, nytin hefur aukist í kúnum og
við erum sátt,“ segir hún.
Mikil fjárfestingarþörf
Elín segir mikla uppbyggingu í
gangi hjá kúabændum um allt land
í kjölfar hertra aðbúnaðarreglugerða
og ljóst að mörg fjós verða úreld á
næstu árum.
„Bændur eru ekki að leggja árar
í bát, í flestum tilvikum eru þeir
að stækka við sig samhliða því að
byggt er upp. Við munum ótrauð
halda áfram að framleiða alla þá
mjólk sem þörf er fyrir á innan-
landsmarkaði og vel það. Sjálf erum
við ekki með áætlanir um stækkun á
okkar búi. Ætlum að sjá til hvernig
hlutirnir þróast á næstu árum. Við
erum fremur landlítil hér í Fellshlíð
eins og gildir um marga á okkar
svæði og þurfum að leigja tún til
að heyja. Það setur auðvitað sitt strik
í reikninginn þegar að áformum um
stækkun kemur.“
Elín segir fjárfestingarþörf í
greininni mikla. Það sjáist til að
mynda glögglega á þeim fjölda
sem sótti um fjárfestingarstyrk
nýverið. Sótt var um alls 7 millj-
arða króna en í pottinum sem til
úthlutunar var voru 200 milljón-
ir króna. „Það kæmi sér langbest
fyrir þessa atvinnugrein líkt og aðrar
sem og heimilin í landinu að vextir
lækkuðu, þannig gæti eðlileg upp-
bygging átt sér stað,“ segir hún.
Nauðsynlegt að meiri sátt ríki um
landbúnaðinn
Að mati Elínar er nauðsynlegt að
meiri sátt ríki um landbúnað en nú
er. Þykir henni athyglisvert hversu
mjög stjórnvöldum er í mun að grafa
undan atvinnugreininni og stilla
bændum og afurðastöðvum upp
sem höfuðandstæðingum neytenda
á Íslandi. Þar nefnir hún m.a. frum-
varpsdrög sem landbúnaðarráðherra
kynnti fyrr á þessu ári, sem ef tækju
gildi myndu kollvarpa því kerfi sem
nú er unnið eftir. „Það kerfi hefur
verið til mikilla hagsbóta, bæði fyrir
bændur og neytendur og því veltir
maður fyrir sér hvað ávinnst með
því að kollvarpa því. Mitt mat er, og
ég veit að fleiri eru mér sammála,
að núverandi kerfi hefur gengið vel
og því þykir manni furðulegt að rífa
þurfi það niður.“
Norska kerfið síst einfaldara en
það íslenska
Elín nefnir að hún hafi tekið þátt í
ferð til Noregs sem farin var sér-
staklega í því skyni að kynna sér
hvernig landbúnaðarkerfið virkar
þar í landi. Hún nefnir að landbún-
aðarráðherra hafi tíðum vísað til
þess kerfis í rökstuðningi sínum
vegna frumvarpsdraganna.
„Það er nú skemmst frá því að
segja að kerfið um norskan land-
búnað er síst einfaldara en það sem
í gildi er hér á landi. Hins vegar
virðist ríkja um það meiri sátt,
bæði, fannst mér, milli bænda og
afurðastöðva og eins milli þeirra
bænda sem vinna eftir því og
stjórnvalda. Það er í gildi kvóta-
kerfi í mjólkurframleiðslunni og
ég skynjaði að bændum þykir af
því ákveðið öryggi og innan þess
fá þeir einnig viðunandi verð
fyrir sínar afurðir. Í Noregi starfar
mjólkuriðnaðurinn eftir ákveðn-
um undanþágum frá samkeppn-
islögum líkt og hér á landi, en
þarf ekki að þola stöðugt áreiti
Samkeppniseftirlits eins og lenska
er á Íslandi, Mjólkursamsölunni
hefur verið haldið í gíslingu um
margra ára skeið og engu er líkara
en Samkeppniseftirlitið hafi skrifað
þau frumvarpsdrög sem ráðherra
kynnti fyrr á árinu. Þetta hefur allt
kostað okkur óhemju fjárhæðir
sem nýta hefði mátt á uppbyggi-
legri hátt.“
Elín hefur sem fyrr segir setið í
stjórn MS og Auðhumlu undanfarin
5 ár og var áður, eða frá árinu 2006,
í fulltrúaráði MS. „Það var skorað á
mig að bjóða mig fram og ég varð
við því, komst inn í stjórn og hef
átt þar sæti hin síðari ár. Þetta hefur
verið lærdómsríkur tími, gaman að
taka þátt í þessu starfi, en ég get
ekki sagt að alltaf sé gaman, sjón-
armiðin eru misjöfn og oft fylgja
mikil átök, fyrirtækið hefur sætt
árásum og orðið fyrir neikvæðri
gagnrýni og lítt uppbyggilegri,“
segir hún.
Hagræðing upp á 3 milljarða
hefur skilað sér til neytenda
Elín segir mjólkuriðnaðinn starfa
með undanþágu frá samkeppnislög-
um, svo hafi verið frá árinu 2003.
Á þeim tíma hafi gríðarlega hag-
ræðing átt sér stað sem skilað hafi
um 3 milljarða króna ávinningi,
þar sem 2 hafi skilað sér beint til
neytenda og 1 til bænda.
„Þessi undanþága frá samkeppn-
islögum til samvinnu fyrir mjólkur-
iðnaðinn var veitt vegna erfiðra
skilyrða hér á Íslandi og til að
koma upp hagkvæmri úrvinnslu.
Bændur hafa sameinast um félag
til að sækja mjólk inn í innstu
firði og út á ystu nes og við henni
taka framleiðslufyrirtæki í þeirra
eigu sem ber skylda til að fram-
leiða nauðsynlegar vörur innan
ákveðinna verðtakmarkana.
Ég held að flestum sé ljóst að
verði undanþágan afnumin og
algjörlega frjáls samkeppni tæki
við leiddi það til hækkunar á mjólk-
urvörum, landslagið í mjólkurfram-
leiðslunni myndi einnig breytast,
mjólk yrði eflaust einungis fram-
leidd í námunda við þéttbýli þar
sem starfandi væri afurðastöð.
Baráttu Samkeppniseftirlits virðist
þó hvergi nærri lokið.
Kúabændum hefur fækkað
umtalsvert á liðnum árum, á þremur
áratugum úr 1.600 í tæplega 600
um þessar mundir. Störfum í fram-
leiðslunni hefur fækkað um 30%,
einkum vegna sameininga, krafna
frá stjórnvöldum um hagræðingu
og fjárfestingum í nýjum og sjálf-
virkum tækjabúnaði.
Hugum að kolefnisspori
landbúnaðarins
„Það er iðulega hart sótt að okkur
bændum og að landbúnaði almennt,
umræðan er oft neikvæð og svo
virðist sem margir hafi horn í okkar
síðu, það á m.a. við um verslunina
en í þeim geira virðist mönnum
meira í mun að flytja inn matvæli
en nýta þau sem framleidd eru hér
á landi.
Nú er samkeppni að aukast og
breytast á matvörumarkaði með til-
komu Costco og að mínu viti ættu
þeir sem fyrir eru að mæta þeirri
samkeppni með því að standa með
íslenskri framleiðslu og gera henni
hátt undir höfði. Það gæti verið
vopn í þeirri baráttu sem augljós-
lega er framundan á matvörumark-
aði,“ segir Elín.
Elín nefnir einnig að nú sé lag að
huga að kolefnisspori landbúnaðar-
ins, þó svo að megnið af íslenskum
landbúnaðarvörum hafi ekki líf-
ræna vottun séu þær engu að síður
mjög hreinar.
„Það er ekki úr vegi fyrir neyt-
endur að huga að því þegar þeir
kaupa t.d. gulrætur hvort sé heil-
næmara fyrir okkur og umhverfið,
gulrætur ræktaðar hér með lítils
háttar af áburði eða lífrænar gulræt-
ur sem búið er að flytja yfir hálfan
hnöttinn. Það er framtíðarverkefni
okkar bænda að íhuga vandlega
hvert skref með tilliti til kolefn-
isspors.“
Gott tækifæri að sitja í
endurskoðunarnefndinni
Elín á einnig sæti í endurskoðunar-
nefnd búvöru samninga, þeirri
sem stofnuð var í vetur sem leið.
Þáverandi landbúnaðarráðherra,
Gunnar Bragi Sveinsson, skipaði
Elínu í nefndina, Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, sem tók við emb-
ættinu við stjórnarskipti, vék henni
úr nefndinni en óskaði að nýju eftir
veru hennar þar. „Ég tók því, fannst
tækifærið gott til að eiga samtal við
aðra í nefndinni um stöðu mála og
hvað gera mætti betur,“ segir hún
og telur að nefndin muni þegar upp
er staðið skila af sér góðu starfi.
/MÞÞ
Nauðsynlegt er að meiri sátt ríki um landbúnað en nú er. Elínu þykir athyglisvert
hversu mjög stjórnvöldum er í mun að grafa undan atvinnugreininni og stilla
bændum og afurðastöðvum upp sem höfuðandstæðingum neytenda á Íslandi.
Elín með Kulda frá Fellshlíð. Hann er undan Dáfríði frá Hríshóli og Hágangi
frá Narfastöðum.
Elín segir að nú sé lag að huga að
kolefnisspori landbúnaðarins, þó svo
að megnið af íslenskum landbúnað-
þær engu að síður mjög hreinar. „Það
er framtíðarverkefni okkar bænda að
íhuga vandlega hvert skref með tilliti
til kolefnisspors.“
Elín og Ævar buðu sveitungum sín-
um að líta inn og skoða fjósið og var
myndin tekin við það tækifæri. Þau
voru í hópi hinna fyrstu hér á landi til
að taka í notkun GEA mjaltaþjón, en
elsti sonurinn, Jóhann Jóhannesson,
Elín hefur aðeins reynt fyrir sér á keppnisvellinum, hér er hún á Kulda á
Mývatn Open sem haldið var á liðnum vetri.