Bændablaðið - 11.05.2017, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2017
Vernd og afþreying í náttúrunni
getur farið saman með því að
auka skilning ferðamanna á áhrif
athafna þeirra sem og með því að
gera ráðstafanir til að minnka þau
áhrif. Það er til dæmis hægt að
gera með viðeigandi uppbyggingu
og slóðagerð á fjölförnum svæð-
um, en landeigendur eiga ekki að
þurfa að bera kostnað af slíkri
uppbyggingu. Það er skoðun
Helenar Lawless, sem fjallaði um
vernd og vitund göngufólks á ráð-
stefnunni „Öxlum ábyrgð – Hvað
get ég gert?“
Hlutverk útivistarfélaga og ferða-
þjónustunnar við að vernda og tryggja
aðgengi að náttúrunni var til umræðu
á málþinginu sem haldið var fimmtu-
daginn 4. maí sl. Tilefnið var 90 ára
afmæli Ferðafélags Íslands, sem stóð
fyrir þinginu ásamt Landgræðslunni.
Ein af málflutningsmönnum þingsins
var Helen Lawless en hún gegnir
starfi aðgengis- og verndunarfull-
trúa hjá landssamtökum göngufólks
á Írlandi, Mountaineering Ireland.
Innan landssamtakana starfa 185
ferðafélög, með um 12.000 félaga,
sem skipuleggja gönguferðir víðs
vegar um Írland. Nokkur líkindi
eru með ástandi Íslands og Írlands,
að sögn Helenar, þar sem fjöldi
ferðamanna hefur aukist verulega
á undanförnum árum. Á Írlandi sé
einnig kallað eftir stjórn og skipulagi
á ferðamannastraumnum því fjölfar-
in svæði hafa orðið fyrir varanlegum
skemmdum og jarðvegseyðing sé
víða orðið vandamál.
Enginn almannaréttur
Mestallt landsvæði Írlands er í
einkaeign og fjalllendi gjarnan í
eigu bænda sem nýta það í landbún-
að. Helen segir að hefð sé fyrir því
að göngufólk hafi góðfúslegt leyfi
til að nota land til afþreyingar, en
lagalegur réttur er hins vegar enginn.
Almannaréttur sé ekki til staðar í
írskum lögum.
„Við höfum notið velvildar bænda
í áratugi en að undanförnu hefur
fjölgun ferðamanna aukið ágang á
svæði og það hefur vakið ugg hjá
bændum,“ segir Helen Lawless.
Vandamál bænda á Írlandi eru
af ýmsu tagi líkt og hér. Fólk hefur
verið að leggja bílum sínum við
hlið, skemmt girðingar og raskað
ró búfénaðar. Bændur hafa einnig
lýst yfir áhyggjum af slóðum
sem hafa myndast og tilheyrandi
jarðvegseyðingu vegna ágangs.
Stundum skilur ferðafólk ekki að
bændur eigi landið sem það fær afnot
af og bregst illa við ábendingum
þeirra.
Góð samskipti bænda og göngu-
fólks séu í reynd grundvallarþáttur í
aðgengismálum og þar vinni lands-
samtökin með bændum á mörgum
sviðum. „Stór þáttur í mínu starfi
felst því í fræðslu og miðlun á
réttindum landeigenda og skyld-
um göngufólks. Ég hitti bændur
persónulega þegar upp koma vanda-
mál en aðalatriðið er að fyrirbyggja
vandræði og við leggjum meginá-
herslu á góð samskipti svæðisfélaga
við bændur á tilteknu svæði. Flest
fjalllendi Írlands eru nýtt í land-
búnaði, s.s. undir beit. Göngufólk
gerir sér ekki alltaf grein fyrir
því, og nálgast landið sem frjálst
afþreyingarsvæði. Ferðafólk verð-
ur að átta sig á að það er gestir á
eignarlandi. Það á að hegða sér sam-
kvæmt því og í því fellst að skerða
ekki getu bóndans við að stunda
landbúnað á því.“
Mikilvægi landgæða
Hún segir að landeigendur í Írlandi
hafi ekki brugðið á það ráð að rukka
aðgangseyri að svæðum en margir
hafi þó óbeint gert það með því
að innheimta gjald fyrir bílastæði,
reisa tjaldstæði eða veitingaþjónustu
nálægt svæðum sem eru vinsæl
meðal göngu- og ferðafólks. Hún
telur jákvætt að landeigendur sjái
þessi tækifæri í fjölgun ferðamanna
á land sitt.
„Við viljum ekki sjá þá þróun
að landeigendur geti rukkað
aðgangseyri. Það eru aðrar leiðir
fyrir þá til að græða á fjölgun
ferðamanna. Ef bóndi ákveður hins
vegar að innheimta aðgangseyri að
svæði þá eykur það lagalega ábyrgð
hans gagnvart gestum svæðisins og
því velja fæstir landeigendur þá leið.
Viðeigandi þjónusta er því eitthvað
sem við viljum frekar sjá en það eru
ekki allir bændur í þeirri stöðu að
geta byggt upp slíka þjónustu og
því er það skoðun okkar að allir
bændur, sem eiga og vernda land
sem þjónustar vistkerfi og samfélag
á einhvern hátt, ættu að fá umbun
fyrir það.“
Í ljósi þessa hafa Mountaineering
Ireland og fleiri komið þeim
tilmælum til stjórnvalda að greiða
þurfi bændum í fjalllendi Írlands
fyrir eiginleika umhverfisins og
þeirra gæði sem almenningur
nýtur af landi þeirra. „Landslagið
er ekki eingöngu aðdráttarafl fyrir
ferðamenn og frábær vettvangur
til afþreyingar. Þar eru einnig
okkar vatnsuppsprettur sem tryggja
hreinleika vatnsins og votlendi sem
binda kolefni. Því er ljóst að á meðan
írskt fjalllendi er í góðu ástandi þá
Fræðsla forsenda verndar
− Meginuppistaða stígagerðar á að vera að vernda náttúrufegurðina, ekki að auðvelda gönguna, að mati Helen Lawless
Síðumúla 30 - Reykjavík
Sími 533 3500
Hofsbót 4 - Akureyri
Sími 462 3504
bíður uppá alhliða lausn fyrir
hótelherbergið eða gistiheimilið.
Myndir/Landgræðsla ríkisins