Bændablaðið - 15.11.2018, Blaðsíða 46

Bændablaðið | Fimmtudagur 15. nóvember 201846
Bókaútgáfan Sæmundur hefur
endurútgefið hina frægu ævisögu
Guðmundar Einarssonar
refaskyttu, Nú brosir nóttin,
eftir Theódór Gunnlaugsson á
Bjarmalandi. Guðmundur, sem
bjó á Brekku á Ingjaldssandi, var
goðsögn í lifanda lífi. Hann var
náttúrubarn sem litið var upp til
fyrir einstaka hæfileika.
Auk ævisögunnar birtast hér í
hinni nýju útgáfu viðaukar sem varpa
frekara ljósi á líf refaskyttunnar,
bæði skrif um Guðmund og skrif
eftir hann sjálfan.
Bændablaðið grípur hér ofan í
söguna þar sem Guðmundur segir frá
skuldabasli sínu á millistríðsárunum
og baráttu við misáreiðanlega
kaupfélagsstjóra. Hér er aðeins
birtur stuttur kafli og viðskiptasaga
Guðmundar og kaupfélagsins varð
miklu lengri og lauk raunar með
því að kaupfélagsstjórinn Magnús
Guðmundsson skrifaði sjálfur upp
á víxil fyrir skuldum refaskyttunnar!
800 punda gripir upp í úttektina
Ég er víst búinn að segja margt um
basl mitt og erfiðleika. Samt er þar
sögu fjármálanna að
litlu getið. Ég vil því
bæta þar ofurlitlu við.
Og þótt ég viti að illa
gengur þeim, sem ekki
hafa sjálfir reynt að
skilja þá baráttu, sem
oft leynist á bak við
slíkan barning, þá ætla
ég að bregða upp einni
mynd af því, hvernig
stundum gaf á bátinn,
áður en ég eygði höfn.
Árið 1914 var stofnað
kaupfélag í Önundarfirði.
Það hefur aðsetur á
Flateyri. Ég var einn af
stofnendum þess, því
Sandsmenn hafa þar alla
verzlun.
Fyrsti kaupfélags-
stjórinn hét Jón. Hann var úr
Önundarfirði. Margir höfðu góða
trú á honum. Á nýári segi ég við
hann, að nú geti ég ekki látið neitt
af kindum upp í viðskipti mín næsta
ár, því ég þurfi að hafa þær til að
greiða eitthvað af skuldum mínum.
Aftur á móti ætti ég gelda kú og
tvæveturt naut, sem ég æli honum
upp í úttekt mína hjá kaupfélaginu.
Hann yrði að sjá um sölu á þessum
gripum. Ástæðan var þó ekki sú,
að ég gæti ekki selt þau sjálfur,
heldur hitt, að öruggt væri að verð
þeirra gengi upp í úttekt mína hjá
kaupfélaginu. Ég sagði Jóni einnig
að báðir gripirnir mundu hafa 700-
800 punda kroppþunga, og mundi
það borga úttekt mína það árið.
Nautið gæti hann fengið, hvenær
sem væri eftir júnílok, og kúna eftir
júlílok.
Jón tók þessu mjög vel og
sagðist vilja nautgripina fremur en
kindur, því nú liti vel út með verð
á nautakjöti næsta sumar. Mér þótti
vænt um að heyra þetta og segi því
við Jón:
„Þú lætur mig þá vita, þegar
þú vilt fá gripina, þó að það verði
eitthvað fyrr eftir ástæðum hjá þér.“
„Það skal ég gera. Þú þarft ekkert
að hugsa um það, fyrr en þú færð
orðin frá mér.“
„Það er ágætt. En þú skalt hafa
það í huga, ef mistök verða á þessu,
þá færðu ekki neitt.“
„Ekki veit ég, hvaða ástæðu þú
hefur til að ætla það, Guðmundur.“
„Ég sagði það til þess eins,
að þú vissir, að ég treysti orðum
þínum. Annars hefði ég tekið þetta
skriflegt.“
Nautakjötið sem varð verðlaust
Svo kom júní og leið á enda, án
þess nokkur orð kæmu frá Jóni.
Í júlí hitti ég hann og spyr hvort
hann fari ekki að taka nautið.
„Jú, jú. Ég tek gripina innan
skamms. Þú færð orð um það.“
Ég beið því vongóður um, að ég
fái orðin allt í einu. En þegar leið
á ágúst, fór ég að ókyrrast og hitti
Jón. Var ég þá fremur harðorður
við hann. Hann telur það alveg
ástæðulaust af mér og segist taka
gripina næstu daga. Ég trúi því, og
féll þá talið niður.
Þegar september er hálfnaður,
án þess að orðin komi, stóðst ég
ekki mátið. Ég fer enn og hitti Jón.
„Hvernig er þetta Jón? Ætlar þú
ekki að taka gripina?“
Hann svarar ekki strax, hefur
víst séð, að ég var ekki sviphýr,
en segir svo:
„Kindakjöt kom fyrr en við
bjuggumst við. Nú er ekki hægt
að selja nautakjöt.“
„Kom það í júní og júlí?“
„Nei. Ekki var það nú.“
„Þetta eru bein svik frá þinni
hendi, Jón. Þú veizt vel sjálfur, að
nautakjöt hefur selzt í allt sumar
á kr. 3,50 kílóið. Eða manstu
ekki, hvað ég sagði þér, þegar
við bundum þetta fastmælum í
fyrravetur?“
„Jú. Það man ég.“
Eftir stutta stund skildi með
okkur. Fór sína leiðina hvor. Nú
þótti mér illt í efni. Ég var búinn
að taka út að mestu, það sem
ég ætlaði fyrir árið. Skuld mín
var nú orðin þúsund krónur við
kaupfélagið. Um haustið þegar ég
slátraði gripunum, vigtuðu báðir
kropparnir 375 kíló og hefðu því
gert meira um sumarið en borga
þessa skuld.
Ekki hafði ég þörf fyrir nema
annan gripinn heima og lét því
hinn upp í skuld. En ekki fékk
ég nema eina krónu fyrir kílóið
af honum og var það neyðarsala.
(Millifyrirsagnir eru blaðsins)
MENNING&BÆKUR
Nú brosir nóttin:
Skuldabasl refaskyttunnar
Guðmundur Einarsson refaskytta með rebba á öxlinni.
Guðmundur Einarsson bíður eftir bráðinni tilbúinn með byssuhólkinn.
LESENDABÁS
Græn skírteini eru tækifæri fyrir Ísland
Eitt mest aðkallandi viðfangsefni
mannkyns er að stemma stigu
við loftslagsbreytingum og ein
áhrifaríkasta leiðin til þess er
að auka raforkuvinnslu með
endurnýjanlegum orkugjöfum.
Til að hvetja til umhverfisvænni
r a f o r k u v i n n s l u h e f u r
raforkunotendum verið gert kleift
að kaupa græn skírteini af þeim
framleiðendum sem sannanlega
vinna raforku úr endurnýjanlegum
orkugjöfum. Græn skírteini eru
staðfesting á því að kaupandi
raforkunnar hafi stutt við slíka
orkuvinnslu.
Hið opinbera heiti grænna
skírteina, „upprunaábyrgðir“
(e. „Guarantees of Origin“), er
á vissan hátt villandi þar sem
kerfið byggir á því að græni þáttur
raforkuvinnslunnar er gerður
að sjálfstæðri söluvöru, óháð
afhendingu eða uppruna orkunnar.
Kerfið gerir neytendum sem er
umhugað um loftslagsmál kleift
að styðja við endurnýjanlega
orkuvinnslu á þeim svæðum þar
sem hún er almennt talin hagkvæm.
Kerfið er því ekki hvítþvottur,
heldur áhrifarík leið til að nýta mátt
neytenda til að styðja við baráttuna
gegn loftlagsáhrifum.
Algengur misskilningur
er að kola- og kjarnorkuver
séu kaupendur að grænum
skírteinum, en í rauninni
eru það raforkukaupendur.
Stærstu kaupendur skírteinanna
eru til að mynda fyrirtæki á
neytendavörumarkaði, sem og
heimili.
Þátttakan tryggir hagsmuni
Íslands
Tilkoma kerfisins þar sem
græn skírteini ganga kaupum
og sölum hefur reynst öflugur
stuðningur við orkufyrirtæki sem
selja endurnýjanlega orku, eins
og Landsvirkjun. Þannig hafa
orkufyrirtækin aukin tækifæri til
þess að viðhalda og byggja upp
endurnýjanlega orkuvinnslu sína.
Þetta er í samræmi við tilgang
kerfisins. Með því að auka hlut
endurnýjanlegrar raforkuvinnslu í
heiminum leggur Landsvirkjun sitt
lóð á vogarskálarnar í baráttunni
við loftslagsbreytingar.
Sala á grænum skírteinum hefur
í för með sér að Landsvirkjun,
og þar með íslenska þjóðin, fær
í sinn hlut aukin verðmæti af
endurnýjanlegum orkulindum
landsins. Á árinu 2018 stefnir í
að tekjur Landsvirkjunar af sölu
skírteinanna verði um 600 milljónir
króna.
Ísland er land
endurnýjanlegrar orku
Þar sem öll orka hérlendis er unnin
úr endurnýjanlegum orkugjöfum,
er Ísland eftir sem áður land
endurnýjanlegrar orku. Í öllu
kynningarstarfi fyrir Ísland er
áfram heimilt að nýta þá staðreynd
að raforkuframleiðsla á Íslandi
er 100% með endurnýjanlegum
orkugjöfum. Þátttaka í kerfinu
um græn skírteini breytir engu þar
um og ímynd landsins sem land
endurnýjanlegrar orku er sterkari
en áður.
Íslensk fyrirtæki geta nýtt sér
græn skírteini
Landsvirkjun hefur verið þátttakandi
á markaði með græn skírteini
undanfarin ár. Fyrir nokkrum
árum ákvað fyrirtækið að láta slík
skírteini fylgja með allri raforku
sem það selur á heildsölumarkaði.
Þetta fyrirkomulag gerir sölu-
fyrirtækjunum kleift að afhenda
heimilum og fyrirtækjum
upprunavottaða raforku.
Umhverfisvitund neytenda víða
um heim fer vaxandi, sem þýðir
að nú er hægt að fá hærra verð en
ella fyrir umhverfisvænar vörur og
þjónustu. Erlendis er nú í auknum
mæli gerð krafa um framvísun
grænna skírteina. Því ætti þátttaka
Íslands á þessum markaði að
auðvelda íslenskum fyrirtækjum
að markaðssetja og selja vörur
sínar á alþjóðlegum mörkuðum.
Þetta er sóknartækifæri fyrir íslensk
fyrirtæki, sem vonandi fara nú að
nýta þennan möguleika í meiri mæli
en áður.
Stefanía G. Halldórsdóttir
framkvæmdastjóri markaðs-
og viðskiptaþróunarsviðs
Landsvirkjunar
Einar Sigursteinn Bergþórsson
viðskiptastjóri og sérfræðingur
hjá Landsvirkjun
Stefanía G. Halldórsdóttir. Einar Sigursteinn Bergþórsson.