Bændablaðið - 05.07.2018, Qupperneq 46

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. júlí 201846
Út er komið ritið Fornar
ferðaleiðir í Vestur-Skafta-
fellssýslu um alda mótin
1900 sem er bæði vandað og
glæsilegt ritverk um merk-
an menningararf. Í bókinni
er fjallað um þetta víðlenda
og strjálbýla hérað og það líf
sem þar var lifað fyrir liðlega
hundrað árum.
Samgöngum og ferðalögum
eru gerð ítarleg skil en einnig
er í bókinni að finna marg-
víslegan fróðleik um lífshætti
Skaftfellinga fyrrum sem voru á
margan hátt óvenjulegir á landi
hér vegna sérstakra og erfiðra
aðstæðna.
Bókina prýðir mikill fjöldi
gamalla ljósmynda og kort sem
sýna hinar fornu leiðir. Heimildir
eru sóttar víða að, í bækur og rit-
aðar heimildir en einnig viðtöl við
aldraða og margfróða Skaftfellinga.
Ritið er gefið út í tilefni af 20
ára afmæli Kirkjubæjarstofu
í Skaftárhreppi. Höfundur er
Skaftfellingurinn Vera Roth.
Kona á ferð
Liðin eru 40 til 50 ár síðan atvik
þau urðu, er nú skal skýrt frá.
Bjó þá Sigurður, heimildarmaður
sá er að ofan greinir, með móður
sinni, prófasts ekkju, að Kálfafelli
í Fljótshverfi. Liðið var að hausti
og slætti lokið. Stóð svo á, að fyrir
honum lá ferð til Reykjavíkur. Slóst
í ferð með honum Þórunn, hinn
heimildarmaðurinn, og var þá ljós-
móðir í Fljótshverfi og húsfreyja að
Kálfafellskoti. Þau höfðu tvo hesta
undir kofortum. Vanalegt var þá
sem enn, að ferðamenn sæktu eftir
að fylgjast með pósti; geta verið að
því meiri eða minni hagræði eftir
ástæðum. Tóku Fljótshverfingar
þessir það fyrir að slást í för með
s u n n a n p ó s t i ,
sem þá var að leggja af stað frá
Prestsbakka á Síðu og hafði póst-
flutning á fjórum. Hét sá Ísak og átti
heima í Arnarnesi við Skerjafjörð.
Var hann harðfengur dugnaðar-
maður, sem ekki lét sér allt í augum
ægja. Veitti heldur ekki af, þar sem
glíma varð við stórvötn þeirrar leiðar,
sem þá voru öll óbeizlaðar ótemjur. Í
þá daga var oftast farið út úr (vestur
úr) Meðallandi, þegar farið var af
Síðunni út í Mýrdal eða „suður“;
var þá illfær leiðin um Skaftártungu,
sem nú er venjulega farin, vegna
veg leysu um Eldhraunið og vondra
vatna. Lá þá leiðin yfir Kúðafljót,
milli Meðal lands og Álftavers, og
var ýmist farið á ferju eða hestum;
og fenginn kunn ugur leiðsögu-
maður til fylgdar, þá er riðið var.
Er Kúðafljót eitt hið versta vatn, svo
sem kunnugt er, breitt mjög og sums
staðar djúpt, og sér óglöggt til brota
á því, einkum ef vindur er, og sjaldan
hægt að treysta brotum degi lengur;
er sandur í botni og þung ysja.
Þegar að Fljótinu kom í þetta
sinn, var mikill vöxtur í því; hafði
hlýinda rigning verið undanfarna
daga. Var þó afráðið
að leggja í það hest-
um en nota ekki ferju,
enda nokkuð langt að
henni, þar sem komið
var að, og tekið að
líða á daginn. Rigning
var öðru hverju um
daginn, lygnt veður
og dimmt í lofti.
Þar sem lagt var
að Fljótinu, hagaði
þannig til, að skammt
framar voru holbakk-
ar meðfram austur-
landinu og féll megin-
vatnið inn undir þá og
hélt fram með þeim
æði-kafla, en sló sér
frá þeim, er fjær dró.
„Heppni má
það heita,“ skrifar
Sigurður þeim, er
þetta ritar, „að ég í það
sinn hélt þeim vana að
taka af mér vettling-
ana, áður en lagt var í
stór vötn.“
Var nú fyrst að ríða
yfir þurra sandleiru og
tvo grunna ála, en þá
tók við aðalvatnið
og var eins og fjörð-
ur yfir að líta. Lagði
leiðsögumaðurinn fyrstur út í að
vanda, en Fljótshverfingarnir námu
staðar á lítilli eyri fast við vatnið,
til að sjá hvernig honum reiddi af.
Þetta athugaði pósturinn ekki, heldur
hélt tafarlaust út í á eftir honum með
hesta sína. Svo var þarna aðdjúpt,
að áður en varði voru þeir komnir
á sund með alla hestana, en snéru
þegar við, en straumurinn bar þá
fram fyrir eyrina, og komust þó til
sama lands aftur.
Er Sigurður sér ófarir þessar, snýr
hann við og ætlar aftur sömu leið og
komið var. Og þótt hann teldi víst, að
Þórunn kæmi á eftir, þá leit hann við,
til að gæta að því. En hennar hestur
hafði verið ókyrr mjög, og gróf svo
ótt undan honum sandinn, að hún var
þá á sundi og bar sömuleiðis niður
fljótið. Sleppir Sigurður þá í flýti
kofortahestunum þeirra og setti á
sund eftir henni.
Af Þórunni er það að segja, að
hún varð brátt þess vör, að hestur
hennar var orðinn óeðlilega djúp-
syndur, enda var hún þung í reið-
fötunum og erfið hestinum. Rennir
hún sér þá úr söðlinum – flaut þá
úr honum gæruskinn – og held-
ur annarri hendi í faxið, en hinni
í söðulbogann og lyftir hesturinn
sér þá vel; hafði hann þá svinglað
nokkuð sitt á hvað á sundinu, og
varð það til þess, að Sigurður náði
Eplauppskeru- og ævintýraferð
til Noregs 3. – 7. október 2018
Verð á mann í tvíbýli: 134.800,-
Verð á mann í einbýli: 147.800,-
(Allt innifalið fyrir utan 2 hádegisverðir og 2 kvöldverðir ásamt drykkjum)
Fararstjóri:
ÖRFÁ SÆT
I LAUS!
MENNING&LISTIR
Fornar ferðaleiðir í nýrri bók:
Samgöngur og mannlíf í Vestur-
Skaftafellssýslu fyrir 100 árum
Hestar á bæjarhlaði í Blesahrauni á Síðu. Þorbjörg Jónsdóttir frá Eintúnahálsi ferðbúin með beisli í hendi og Guðný
Pálsdóttir húsfreyja (1916–1994) í dyrunum.
Þórunn Gísladóttir (1847–1937) ljósmóðir. Stúlk-
an, sem stendur til vinstri á myndinni, heitir Helga
Jónsdóttir.