Spássían - 2012, Qupperneq 11

11
Tregablandið ævintýri
Eftir Kolbrúnu Lilju Kolbeinsdóttur
LEITIN að upptökum Orinoco er ekki beinlínis ljóðabók heldur
frekar ljóðaverk. Það segir eina heildstæða sögu og þó að
hægt sé að grípa niður í bókina hvar sem er vísar hún oft í
atriði sem hafa komið fyrir áður og myndar heildarfrásögn
með upphafi , miðju og endi. Ljóðin hafa ekki ti ti l og eru allt
frá því að vera hálfgerðar örsögur yfi r í að vera sett upp í mun
hefðbundnara ljóðform.
 Bókin segir frá manni, bónda sem hefur misst allt sitt og
þráir að komast ti l Suður-Ameríku ti l að fi nna upptök hins
mikla Orinoco-fl jóts. Þá þarf hann heldur ekki að horfa á
konu sína veslast upp vegna sjúkdóms og verða skelin af
sjálfri sér.
 Verkið er áferðarfallegt og hugljúft , Ari Trausti bregður
upp svipmyndum af ljóðmælanda, fólki sem hann hitti r á
leiðinni og því ævintýralega sem fyrir augu ber. Alltaf er þó
stutt í tregann vegna sögunnar sem er aldrei fyllilega sögð;
af ásti nni sem hann fann og missti í hyldýpi gleymskunnar.
 Bókin nær sérstöku fl ugi þegar ljóðmælandi er loksins
kominn ti l Ameríku og hversdagsleiki dalabóndans víkur
fyrir lýsingum á frumskógarlífi nu. Ferðalýsingarnar sverja
sig í ætt við gamlar ævintýrabækur þar sem ókunnur heimur
er kannaður. Bóndinn eyðir kvöldstundum við eldstæði og
hlustar á öldung þorpsins túlka framtí ð hans, krókódílar stara
á hann utan af fl jóti nu og hann fær leiðsögn frá frumstæðum
ætt bálki ti l að rata um ókunna sti gu við upptök fl jótsins.
Það kemur þó á daginn að þessir tveir heimar eru ekki eins
ólíkir og virðist við fyrstu sýn: „fl jóti ð hér og skógurinn /
dalsheiðin heima og beiti lyngið / sólin sú sama / kyrrstaða
engin“ (59). Lífi ð í skóginum er eins bundið í venjur og lífi ð
heima, þrátt fyrir að lífsvenjurnar séu ólíkar. Ferðalokin valda
líka bóndanum vonbrigðum, enda hafði neti ð áður afh júpað
að „upptök Orinoco hafi verið ákveðin fyrir löngu“ (44).
Hann á þó ekkert annað val en að klára pílagrímsferðina í
von um að fi nna einhver svör sem hjálpa honum að rata ti l
baka um glapsti gu hugans. En þegar á
leiðarenda er komið er ljóst að ferðin
færir honum engin svör heldur fl eiri
spurningar og meiri efa.
 Vatn leikur veigamikið hlutverk
í verkinu; sagan hefst og endar við
fossa, auk þess sem bóndinn kýs að
ferðast sjóleiðina yfi r ti l fl jótsins og er
sú ferð miðbik verksins. Strax í upphafi
kemur fram hvers vegna vatnið er
honum hugleikið: „Eitt sinn sagðir þú
hugann líkjast hafi nu. Ég hef ekkert að
ótt ast“ (7). Enda er sagan ekki síst ferð
um huga ljóðmælandans.
 En ef konan í lífi hans er týnd í eigin
huga er hann sjálfur líti ð skár staddur,
týndur í hafi nu. Hann talar um frelsi
en það fylgir engin frelsisti lfi nning
ferðinni. Hann er á fl ótt a en getur
ekki fl úið eigin minningar og ti lfi nningar: „Annað okkar er
horfi ð í eigin heim með ósýnilegar minningar en hitt er statt
í fj arlægum mannheimi með lifandi fortí ð sína“ (64). Hann er
fastur í eigin bernskudraumi sem skilar honum ekki neinu,
á meðan konan hans líkist sjálfri sér minna og minna. Hún
mun jafnvel ekki þekkja hann þegar, og ef, hann snýr ti l baka.
Hugleiðing bóndans í upphafi verksins reynist því driffj öður
verksins: „Íhugaði hvað eft ir væri að þrá annað en það sem
er jafn framandi og ég yrði þér að lokum“ (5).
 Leiti n að upptökum Orinoco er ekki auðmelt verk
enda margt sem býr undir þessari frásögn af manni sem
lætur æskudraum sinn rætast. Það er hins vegar fallegt
og ef lesandinn er ti lbúinn að láta af fastheldni sinni á hið
áþreifanlega og leyfa sér að upplifa tregablandið ævintýri
ætti hann að njóta þess að lesa þett a verk.
Ari Trausti
Guðmundsson.
Leiti n að
upptökum Orinoco.
Uppheimar. 2011.
Ga
gn
rý
ni
Ég veit ekki hvort allir búa yfi r
þránni eftir lífi fl akkarans. En eins
og einhver skrifaði einhvers staðar
þá þarf eitt af þrennu á löngu
fl ökkulífi – trúaða lund, listræna
lund eða dulræna lund.
(Haruki Murakami, A Wild Sheep Chase, Vintage, 2003, 78)