Spássían - 2012, Side 12

12
ÆVINTÝRALEGAR FRÁSAGNIR AF
SVAÐILFÖRUM á sjóferðalögum hafa
ætíð verið vinsælt afþreyingarefni
og eru Hómerskviður gott dæmi um
það. Forvitnin um það sem liggur
bak við ystu sjónarrönd heldur
okkur í heljargreipum og töfrar hins
annarlega snerta við innstu þrá okkar
og ótta – að það sé eitthvað annað
og meira „þarna úti“. Litríkar lýsingar
á óargadýrum og villimönnum hafa
öld eftir öld sent ískaldan hroll eftir
baki lesenda, beint athyglinni að
mörkunum milli „okkar” og „annarra”
– og stundum neytt okkur til að horfast
í augu við að skilin þar á milli eru ekki
alltaf skýr.
Bækur um ferðalög gegndu öðrum
þræði því hlutverki að kynna fjarlæg
lönd og framandi menningu sem fáir
áttu nokkurn tíma kost á að upplifa
sjálfi r - þótt oftar en ekki hafi meiri
áhersla verið lögð á skemmtanagildi
en sannsögli. Samband skáldskapar og
ferðalaga hefur breyst talsvert eftir
því sem hinn almenni lesandi fór að
ferðast meira og heimurinn að smækka
með framförum í samskiptamátum og
faratækjum. Óbyggðir heimsins eru
okkur ekki lengur ókunnar og frásagnir
af fjarlægum staðarháttum varla á
sviði skáldskaparins lengur. Þótt fáir
staðir á þessari jörð bjóði ennþá upp
á krassandi lýsingar á furðulegum
staðarháttum og enn skrítnari
ættbálkum hafa höfundar ekki látið
það stoppa sig og einfaldlega fært
út sjóndeildarhringinn. Þegar jörðin
hefur verið kortlögð liggur beinast
við að horfa út fyrir gufuhvolfi ð og
ímynda sér þær furður sem þar kunna
að leynast. Landamæri hins ókannaða
liggja nú handan sólkerfi sins.
FERÐALÖG ERU OFT NOTUÐ til að láta
sögupersónur taka út þroska. Sumar
persónur leggja á fl ótta, ferðast af
illri nauðsyn eða í leit að einhverju
mikilvægu. Órólegar konur bruna í
bílum milli staða í Rigningu í nóvember
eftir Auði Övu Ólafsdóttur, Hjartastað
Steinunnar Sigurðardóttur og Skapara
Guðrúnar Evu Mínervudóttur og í
því felst bæði fl ótti frá kæfandi
hversdeginum og tilraun til að takast
á við þá ábyrgð sem lögð er á herðar
þeirra. Aðrar persónur ferðast á
fjarlæga staði til að „fi nna sig“ og
uppgötva svo að sú persóna sem varð
eftir í heimahögunum er sú sem skiptir
máli. Eða að uppgjör við þá persónu
er nauðsynlegt, eins og í nýrri bók
Unnar Birnu Karlsdóttur, Það kemur
alltaf nýr dagur. Ferðalög verða þá
birtingarmynd nauðsynlegra breytinga
til að lífi ð geti haldið áfram.
Hvernig skal maður skilgreina sínar
tilfi nningar þegar ekið er burt frá fólki
og það smækkar á sléttunni þar til það
sést hverfa sem litlir dílar? Það er þessi
allt of stóri heimur sem hvelfi st um
mann, og komið er að kveðjustund. En
við höllum okkur fram á við til að taka
á móti næsta tryllta ævintýri sem okkur
gefst, undir skýjum.
(Jack Kerouac, Á vegum úti, þýð. Ólafur Gunnarsson, Mál og
menning, 1988, 141)