Spássían - 2012, Síða 42

42
síður aðra hvata að hreyfi ngum eins og dansmyndir og
hugmyndavinnu tengda þeim og ekki síst rýmið sjálft.
Í byrjun 20. aldar var samstarfi ð á milli listgreinanna
gott en verkaskiptingin jafnframt skýr. Innan
ballettheimsins hélt þetta samstarf velli og tónlistin var
áfram aðal sambúðaraðili dansins langt fram eftir 20.
öldinni þó aðrar listgreinar stæðu honum alltaf nærri.
Innan nútímadansins sem hóf að þróast eftir 1900
skipaði tónlist eldri og yngri tónskálda mikilvægan sess
í fyrstu, eins og sést meðal annars í danssköpun Ruth St.
Denis. Smám saman fór þó samband tónlistar og dansins
að taka á sig breytta mynd. Í takt við réttindabaráttu
kvenna og kröfu þeirra um frelsi, sjálfstæði og jafnrétti
jafnt innan sem utan hjónabands fóru að koma fram nýjar
hugmyndir að samspili tónlistar og dans auk þess sem
danshöfundar leituðu nýrra hreyfi hvata. Isadora Duncan
nýtti sér meðal annars tónlist gömlu klassísku meistaranna
fyrir danssköpun sína auk þess að sækja innblástur að
hreyfi ngum til náttúrunnar. Það uppátæki hennar að nota
vel þekkt tónverk í eigin þágu var ekki vel liðið af öllum
því það þótti óhæfa að tengja þvílíka tónlist við eitthvert
nútímadanssprikl.
Fram komu hugmyndir um sjálfstæði innan hjónabands
tónlistar og dans og því var jafnvel haldið fram að
dansinn þyrfti hreinlega ekki að ganga í hjónaband
heldur gæti staðið einn og óstuddur. Nútímadanshöfundar
(fl estar konur) lögðu áherslu á að dansinn ætti ekki
eingöngu að fylgja tónlistinni heldur að skapa sér
sína eigin sjálfstæðu tilveru. Lögð var áhersla á að
hrynjandina skyldi fi nna í hreyfi ngunum sjálfum og
eðli dansins sem sjálfstæðs listforms var kannað. Í því
sambandi var sterk sú hugmynd að hreyfi ngarnar kæmu
að innan og væru bornar á borð fyrir áhorfendur til að
hreyfa við sálu hans. Ef tónlistin fylgdi með þrátt fyrir
allt þá skyldi það vera á jafnréttisgrundvelli. Módern
danshöfundar eins og Doris Humphrey töluðu um að innan
þeirrar samvinnu skyldi ríkja virðing milli jafnrétthárra
einstaklinga sem fylgdust að og styddu hvor annan án
þess að verða eitt.7 Í Evrópu gerðu danshöfundar tilraunir
með að skapa dansverk án tónlistar eða söguþráðar.
Mary Wigman skipti til dæmis út melodíunni, sem litið
hafði verið á sem órjúfanlegan hluta danssköpunar, fyrir
hljóma óvestrænna ásláttarhljóðfæra og á 3. og 4.
áratug 20. aldar unnu hún og nokkrir aðrir danshöfundar
dansverk án tónlistar. Dansverk voru fl utt án tónlistar
eða þá að þau voru sköpuð í þögn og tónlistin gerð eða
valin eftir á og varð því að aðlaga danssköpuninni en
ekki öfugt eins og vaninn hafði verið.8 Sjálfstæðisbarátta
dansins birtist einnig í því að á þessum tíma þróaði
Rudolf von Laban skráningarformið sitt, Laban Notation,
í því augnamiði að skapa dansverkum tækifæri á
eilífri tilvist rétt eins og tónlistinni. Hann lagði líka til að
dansinn leitaði í auknum mæli félagsskapar leiklistarinnar
jafnframt því að eiga áfram vingott við tónlistina, því í
hans augum var dansinn leikhúsform þar sem samband
hljóðs, hreyfi nga og orða var áhugaverður grundvöllur
danssköpunar.
Nútímadanshöfundar sköpuðu sér frelsi frá tónlistinni
og sömdu í þögn. Þeir hófu að velja sér tónlist sem
var ekki endilega samin fyrir dans og notuðu þannig
tónlistina í eigin þágu. Þeir leituðu einnig nýrra hvata að
hreyfi ngum innan sinna eigin tilfi nninga, í náttúrunni og
í leikhúsinu. Þó er áhugavert að sjá að á sama tíma og
dansinn reyndi að skapa sér sjálfstæði frá tónlistinni var
Ljósmynd: Steve Lorinz
Á vit ...
Íslenski dansfl okkurinn og GusGus í samstarfi
við Hörpu og Listahátíð í Reykjavík
Þegar líður á 20.
öldina fer dansinn að
líta hýru auga til fl eiri
hreyfi hvata en bara
tónlistarinnar.