Morgunblaðið - 03.02.2020, Side 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2020
ALLT Í FERMINGAR-
VEISLUNA
Smiðjuvegi 9 • 200 Kópavogur • s. 567 9911 • www.alltikoku.is
SKOÐAÐU ÚRVALIÐ Á ALLTIKOKU.IS
Frábært úrval af
fermingarstyttum
sykurskreytingum
servíettum – löberum
Sjón er sögu ríkari, kíktu við !
Yfir 12.000 vörunúmer
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl
Þetta hafa verið notalegir dagar. Ég
hef bara komið einu sinni áður til Ís-
lands og það var gjörólík upplifun,
mikill hamagangur,“ segir tón-
skáldið Gavin Bryars og hallar sér
makindalega aftur í sófann. Bryars,
sem er 77 ára gamall, er eitt þekkt-
asta breska tónskáld sinnar kyn-
slóðar og var gestur á tónlistar-
hátíðinni Myrkum músíkdögum í
síðustu viku, þar sem hinn kunni
færeyski bassasöngvari Rúni
Brattaberg flutti ásamt Caput tón-
verk sem Bryars samdi fyrir hann
fyrir sex árum, „Úr Egils sögu“.
„Síðast kom ég fyrir átján árum, á
Listahátíð, að fylgjast með dans-
flokki Merce Cunninghams flytja
verk við tónlist sem ég samdi. Ég
náði bara að stoppa í nokkrar
klukkustundir, var ekið í Bláa lónið,
út að borða og á sýninguna, og svo
eiginlega flogið með mig á brott. Það
er notalegra núna; ég hitti áhuga-
vert fólk, fer á æfingar og tónleika
og í Sundhöllina á milli, sem mér
finnst afskaplega notalegt. Ég kann
vel við Reykjavík og það sem ég hef
séð af landinu. Ég er líka maður
norðursins. Er frá Yorkshire, svæði
sem víkingar byggðu, og hef unnið
mikið með norrænum þjóðum. Með-
al annars í Færeyjum og með kórum
á Norðurlöndum og í Eystrasalts-
löndunum. Svo bý ég hluta ársins á
Vancouver-eyju í Kanada. Ísland er
í raun fyrir miðju þessa svæðis –
hjartað í norðrinu.“
Bryars segist ekki alltaf ná að
fylgja flutningi verka sinna eftir
með þessum hætti, hann ferðist það
mikið með eigin hljómsveit. „Í
næstu viku verð ég samt viðstaddur
frumflutning á nýjum strengjakvar-
tett mínum í Písa á Ítalíu og nokkr-
um dögum síðar flutning í Þýska-
landi á fjórðu óperu minni en hún
fjallar um Marilyn Monroe.
Síðustu mánuði var ég mikið á
ferðinni sem flytjandi, náði bara að
vera heima í fjóra til fimm daga milli
ferða, og það er of lítið til að ná góðri
einbeitingu við að semja. Næstu
mánuði mun ég hafa góðan tíma til
að vinna en leggst aftur í flakk í maí.
Fimmta óperan mín verður frum-
flutt í Bandaríkjunum og ég stjórna
konsert eftir mig í Tasmaníu.“
Listinn yfir verk Bryars er æði
langur og hann segist sífellt vera að
semja. Verkið sem var flutt á Myrk-
um músíkdögum ákvað hann að
semja um víkinga, út frá tengingu
þeirra við Yorkshire. „Ég hafði
kynnst Rúna þegar hann söng í óp-
eru eftir mig mörgum árum áður og
langaði að semja fyrir hann. Ég fór
að lesa þýðingar á færeyskum kvæð-
um, sem ég hreifst af, og lagðist svo
í Íslendingasögunar. Mér þótti Egils
saga áhrifamest af þeim en í henni
eru hin stórkostlegu kvæði Egils og
ég ákvað að semja lög við þau sum.
Ég kaus að semja verkið fyrir söng á
færeysku og forn-íslensku og því
fylgdu skiljanlega alls kyns vanda-
mál. Ég fékk leikara hér og í Fær-
eyjum til að hljóðrita lestur á þeim
fyrir mig, með réttum áherslum,
sem var mjög mikilvægt. Frum-
málið gefur þeim aukinn kraft; ef
maður veit um hvað kvæðin fjalla
má finna hvernig hljómur orðanna
tjáir efnið, strúktúr hugsananna
birtist í tungumálinu,“ segir Bryars
af sannfæringu og geta áhugasamir
kynnt sér verkið í flutningi Bratta-
bergs, undir stjórn Bryars sjálfs, á
Spotify.
Ekki kvikmyndatónlist
Mörg tónverka Bryars eru pant-
anir en önnur eru hans hugmyndir.
„Ég lifi vissulega af tekjum af pönt-
uðum tónverkum. Ég gaf háskóla-
lífið upp á bátinn fyrir 26 árum og
fór aftur að lifa hættulega, sem tón-
skáld í lausamennsku. Stundum
verður maður að vera hugaður og
semja verk án þess að hafa hug-
mynd um að það skili manni nokkru,
öðru en ánægjunni, og án málamiðl-
ana sem gætu stuðlað að tekjum. Til
að mynda hefur mig aldrei langað til
að semja fyrir kvikmyndir.“
– Hvers vegna?
„Mér finnst kvikmyndatónlist
ekki nógu áhugaverð. Hún getur
hljómað vel í myndunum en öll kvik-
myndatónskáld sem ég þekki eru
vansæl,“ svarar hann og glottir.
„Þau kunna að vera efnuð en óska
þess að hljóta viðurkenningu sem
sjálfstæð tónskáld. Þau myndu öll
vilja láta panta hjá sér óperu. Þau
semja góð verk en mér finnst þetta
vera hálfgerður gerviheimur.“
Bryars hikar og bætir svo bros-
andi við: „Það er írónískt en ég
kynntist seinni konunni minni, Önnu
Tchernakovu, sem er rússneskur
kvikmyndaleikstjóri, þegar ég var
beðinn að semja tónlist við kvik-
mynd eftir hana!“
Þess má geta að Bryars hefur síð-
an samið tónlist fyrir kvikmyndir
eftir eiginkonuna en tvítugur sonur
hans semur hins vegar tónlistina í
nýrri mynd hennar.
Kaus að hafa engar fiðlur
Það vekur athygli að með undan-
tekningum virðist Bryars kjósa að
semja einkum fyrir lægri hljóðfæri
og sleppa fiðlunum.
„Það er ekki að ég kunni ekki að
meta þær, þetta er bara tilfinn-
ing …“ segir hann um skær og björt
hljóðfæri. „Þegar ég samdi fyrstu
óperuna kaus ég að hafa engar fiðlur
en bætti þess í stað við fimm áslátt-
arleikurum. En ég kann sérstaklega
vel að meta lágu hljóðfærin. Móðir
mín var áhugasellisti, faðir minn
áhugabassaleikari, ég er bassaleik-
ari, dætur mínar leika á selló og lág-
fiðlu, sonur minn á bassa. Og í
hljómsveitinni minni eru lágfiðla,
selló og bassi! Þegar fiðlu er bætt í
þann hóp gjörbreytist tíðnin, verður
miklu bjartari og hljómurinn í raun
harðari – á meðan lægri hljóðfærin
hafa fullkomið jafnvægi. En ég sem
vitaskuld líka fyrir fullskipaðar
hljómsveitir með fiðlum, og hef sam-
ið fiðlukonsert og hefðbundna
strengjakvartetta.“
Bryars segist njóta þess sérstak-
lega vel að semja fyrir mannsrödd-
ina. „Ef ég gæti lifað af því einu
myndi ég líklega bara semja fyrir
raddir,“ segir hann. „Í fullkomnum
heimi myndi ég bara semja fyrir sex
til átta radda kór sem hefur mótast
við flutning eldri tónlistar. Ég hef
líka samið fyrir stóra og flotta kóra,
eins og Lettneska útvarpskórinn og
Þjóðarkarlakór Eistlands. Þá hef ég
á síðustu árum unnið ítrekað með
The Crossing sem ég tel vera besta
kór Norður-Ameríku. Nýverið
samdi ég 75 mínútna verk fyrir hann
sem við hljóðrituðum í október. Svei
mér þá ef ég tel það bara ekki vera
bestu tónlist sem ég hef samið!
Venjulega er ég mjög gagnrýninn á
sjálfan mig en það verk kann ég að
meta.“
Þegar blaðamaður tjáir aðdáun
sína á tveimur rómuðum eldri verk-
um Bryars, The Sinking of the Tit-
anic og Jesus’ Blood Never Failed
Me Yet, segir hann það einu eldri
verk sín sem hann flytji enn opin-
berlega og njóti þess í hvert sinn. „Í
hvert sinn sem ég heyri rödd gamla
mannsins í Jesus’ Blood … hreyfir
hún við mér. Í fyrra kom ég að tólf
tíma flutningi verksins með kór
heimilislauss fólks, minni hljómsveit
og sinfóníuhljómsveit í Tate-
listasafninu. Það var ekki mín hug-
mynd að flytja það svo lengi og ég
óttaðist að lengdin myndi drepa
verkið fyrir mér, en það gerðist
ekki. Þremur vikum seinna flutti ég
það með sex manna hljómsveit í Tór-
ínó og naut þess. Mér finnst það í
raun alltaf ferskt og það hreyfir við
mér, rétt eins og þegar ég kem að
flutningi Titanic-verksins sem ég
samdi fyrir hálfri öld!
Ungur lærði ég tónsmíðar ekki al-
mennilega og hef því þurft að kenna
mér mikið sjálfur og æfa mig. En
nú, þegar ég er orðinn þetta gamall,
óttast ég alls ekki neitt og treysti
mér til að takast á við hvaða verk-
efni sem er!“
Morgunblaðið/Einar Falur
Tónskáldið „Í fullkomnum heimi myndi ég bara semja fyrir sex til átta
radda kór sem hefur mótast við flutning eldri tónlistar,“ segir Gavin Bry-
ars. Hann treystir sér engu að síður til að takast á við hvað sem er.
Nýtur lægri hljóðfæranna best
 Breska tónskáldið Gavin Bryars öðlaðist frægð fyrir tónverk samið við hljóðritun á söngli óþekkts
manns úti á götu  Er eitt þekktasta samtímatónskáld Breta  Vildi helst bara semja fyrir raddir
Gavin Bryars er eitt þekktasta
samtímatónskáld Breta. Hann
hóf ferilinn sem djassbassaleik-
ari en sneri sér síðan að tón-
smíðum. Eitt fyrstu verka hans,
The Sinking of the Titanic
(1969) er oft flutt en þar nýtir
Bryars í mínimalískum tónvefn-
aði allskyns hljóð sem tengjast
því er skipið fórst. Annað rómað
verk hans er Jesus’ Blood Never
Failed Me Yet (1971) sem bygg-
ist á upptöku á söngli óþekkts
mann úti á götu. Megas hefur
meðal annars flutt það á tón-
leikum. Seinni hljóðritun verks-
ins frá 1993 með Tom Waits og
hljómsveit er vel þekkt.
Bryars var einn stofnenda
Portsmouth Sinfonia og um
skeið var hann prófessor við
Leicester Polytechnic.
Hann hefur samið mikinn
fjölda verka: fimm óperur, verk
fyrir dansflokka, strengjakvar-
tetta, einleikara og ýmiskonar
aðrar hljómsveitir, og hefur
unnið náið með ýmsum kórum
og söngflokkum, þar á meðal
Hilliard Ensemble, Lettneska út-
varpskórnum og The Crossing.
Afar fjölhæft
tónskáld
SAMDI ÞEKKT TÓNVERK