Morgunblaðið - 21.03.2020, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kórónu-veirankom aft-
an að Ítölum og
hefur verið átak-
anlegt að fylgj-
ast með baráttu
þeirra við þenn-
an vágest. Ítalir
brugðust seint við og átt-
uðu sig ekki strax á alvöru
málsins þrátt fyrir fréttir
frá Kína. Í viðtali á vefsíðu
Der Spiegel, sem sagt var
frá á mbl.is, ráðlagði Grigo-
rio Gori, borgarstjóri í Ber-
gamo á Norður-Ítalíu, yf-
irvöldum annars staðar að
nýta tímann vel til að lenda
ekki í sömu sporum. Í
Bergamo hafa um 400
manns látið lífið og þar er
skortur á grímum,
öndunarvélum og læknum.
Gori notar orð á borð við
víglínu og skotgrafir þegar
hann lýsir stöðunni, sem er
eins og stríðsástand.
Nú er kórónuveiran kom-
in um alla Ítalíu. Greint var
frá því á fimmtudag að
3.405 væru látnir og hefðu
427 andlát af sökum veir-
unnar verið tilkynnt á mið-
vikudag. Hafa nú fleiri lát-
ist vegna hennar á Ítalíu en
í Kína þar sem hún átti
upptök sín. Rúmlega 41
þúsund eru smitaðir á Ítal-
íu. Taka verður fram að sú
tala nær aðeins til þeirra
sem eru greindir. Á Ítalíu
er fólk sem aðeins er með
væg einkenni beðið að
halda sig heima til að bæta
ekki á álagið á heilbrigðis-
kerfinu. Sennilega mun
fjöldi slíkra tilfella aldrei
koma í ljós.
Í Morgunblaðinu í gær
sagði frá greiningu ítölsku
lýðheilsustofnunarinnar
Instituto di Superio di Sa-
nitá á því hverjir væru við-
kvæmastir fyrir kórónu-
veirunni. Sagði í fréttinni
að greint hefði verið
líkamsástand 2.003 fórnar-
lamba veirunnar á Ítalíu og
niðurstaðan verið sú að
99% hinna látnu hefðu
annaðhvort tilheyrt elstu
borgurum samfélagsins eða
þjáðst af öðrum sjúkdóm-
um sem gerðu þau veikari
fyrir.
Stofnunin greindi frá því
að meðalaldur fórnarlamba
kórónuveirunnar á Ítalíu
hefði verið 79,5 ár. Af 2.003
hinna látnu höfðu 1.757
verið eldri en 70 ára þegar
þeir létust. Að-
eins 17 hinna
látnu voru innan
við fimmtugt.
Þessar tölur
frá Ítalíu bera
því vitni hvað
það er mikilvægt
að koma í veg
fyrir að þeir sem eldri eru
og viðkvæmir fyrir komist í
snertingu við kórónuveir-
una.
Hér á landi hefur verið
gagnrýnt að fólk sem dvel-
ur á hjúkrunarheimilum
skuli ekki mega fá heim-
sóknir frá aðstandendum. Í
Morgunblaðinu í gær segir
Gísli Páll Pálsson, forstjóri
Grundar, dvalar- og hjúkr-
unarheimila, að ákveðið
hafi verið að fórna minni
hagsmunum fyrir meiri.
Vissulega geti einangrun
verið erfið, en verja þurfi
þennan hóp og ekki sé
hlaupið að því að finna út-
færslur heimsókna þar sem
aðstandendur geti með
góðu móti haldið góðri fjar-
lægð frá þeim sem þeir eru
að heimsækja.
Reynslan frá Ítalíu sýnir
svo ekki verður um villst
hvað kórónuveiran er
hættuleg þeim sem eldri
eru. Ef smit kemst inn á
hjúkrunarheimili getur það
haft hrikalegar afleiðingar.
Í hjúkrunarheimili í
Kirkland í Washington-ríki
í Bandaríkjunum varð vart
við öndunarfærasýkingar
10. febrúar. Þar reyndist
kórónuveiran vera á ferð,
en heimilinu var ekki lokað
gagnvart umheiminum fyrr
en mánuði síðar. 120 manns
dvelja á heimilinu. 35 eru
látnir og 35 til viðbótar eru
veikir.
Nú ganga ásakanir á víxl.
Yfirvöld segja að stjórn-
endur hjúkrunarheimilisins
hafi ekki staðið sig og
hjúkrunarheimilið segir
ráðamenn hafa dregið lapp-
irnar og brugðist.
Enn hafa hjúkrunar-
heimilin sloppið hér á landi.
Það er auðvelt að gagnrýna
á meðan svo er, en reynslan
að utan hefur sýnt að skjótt
skipast veður í lofti. Þess
vegna vill enginn vera í
þeirri stöðu að hafa gert of
lítið til að koma í veg fyrir
að smit bærist inn á stofn-
anir þar sem býr fólk, sem
öllu gildir að smitist ekki af
kórónuveirunni.
Enginn vill vera í
þeirri stöðu að hafa
gert of lítið til að af-
stýra að smit bærist
inn á hjúkrunar-
heimili }
Rökrétt bann
L
ítt stoðar að halda áfram að berj-
ast gegn innflutningi kórónuveir-
unnar. Með öllum greiddum at-
kvæðum hefur ríkisstjórnin
ákveðið að halda áfram að flytja
veiruna til landsins. Einungis Íslendingar
eiga að fara í tveggja vikna sóttkví við heim-
komu til landsins. Erlendir ferðamenn ganga
frá borði athugasemdalaust. Fyrsta skráða
dauðsfallið vegna sóttarinnar var tæplega fer-
tugur ferðamaður sem lést á sjúkrahúsinu á
Húsavík. Hann hafði ásamt konu sinni verið
að ferðast um landið í eina viku. Nú er ekkj-
an hans í einangrun í ókunnu landi, buguð af
sorg og sýkt af þessari skelfilegu veiru sem
varð manni hennar að bana. Sendum öll kær-
leika og samúð til hennar í sorginni.
Hér varð hrun fyrir ellefu árum. Hátt í 15.000 fjöl-
skyldur misstu heimili sín. Enn eru fjölskyldur í sárum.
Neyðast til að leigja á okurleigumarkaði. Ég velti oft
fyrir mér þessu „greiðslumati“ sem öllum er gert að
undirgangast. Það lítur óneitanlega undarlega út að fólk
sem stendur í skilum með leigu mánuðum og jafnvel ár-
um saman skuli ekki vera metið til að greiða eitthvað
sambærilegt til að eignast sitt eigið þak yfir höfuðið.
Þessu verður að breyta.
Við stöndum nú andspænis fordæmalausum hremm-
ingum. Lönd loka landamærum sínum, koma á ströngu
útgöngubanni. Stjórnmálamenn sem bera ábyrgð verða
að skilja að við erum enn brennd eftir efnahagshrunið
2008. Almenningur óttast ekki einungis CO-
VID 19-sjúkdóminn. Fólk er einnig skelfingu
lostið um að missa heimili sín. Þó stöndum
við mun sterkar í dag til að takast á við þess-
ar krefjandi aðstæður nú en 2007. Ríkissjóður
er sterkur. Gjaldeyrisvaraforði Seðlabankans
hefur aldrei verið jafn mikill og nú. Ríflega
930 milljarðar króna. Stýrivextir hafa verið
færðir niður í sögulegt lágmark. Bankarnir
koma í kjölfarið og ætla að lækka útlánsvexti
sína. Við eigum mörg verkfæri í kistunni okk-
ar nú sem við áttum ekki þá.
Fjármálaráðherra hefur kynnt aðgerða-
áætlun ríkisstjórnarinnar til að koma til móts
við atvinnulífið. Í dag mun ríkisstjórnin svo
kynna stóran aðgerðapakka. Ég vona innilega
að hann sé sérstaklega til að vernda og tryggja afkomu
heimilanna í landinu. Engan má skilja útundan sem
missir vinnuna. Fátækt fólk má aldrei lenda í því að geta
ekki tryggt sér næg matföng ef kemur til harðari að-
gerða stjórnvalda til að hefta útbreiðslu COVID-19.
Það er skrítið að vera alþingismaður í stjórnarand-
stöðu og skrifa grein um væntanlegar aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar á hættutímum en hafa í raun ekki hug-
mynd um hvað þær snúast um. Þrátt fyrir einlægan vilja
allra stjórnarandstöðuflokka til að koma að málum og
aðstoða við allar aðgerðaráætlanir höfum við algerlega
verið hundsuð. Mér finnst það dapurt.
Inga Sæland
Pistill
Stjórnarandstaða hunsuð á hættutímum
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Atvinnulausum einstak-lingum hefur farið örtfjölgandi á undanförnumdögum og vikum. Þetta
má sjá af mikilli fjölgun umsókna um
atvinnuleysisbætur sem berast
Vinnumálastofnun (VMST). Í gær-
morgun höfðu stofnuninni borist um
2.350 umsóknir það sem af er mars-
mánuði og eru þær þegar orðnar
hátt í eitt þúsund fleiri á tæpum
þremur vikum en berast að jafnaði í
hverjum mánuði. Yfir allan mars-
mánuð á seinasta ári voru umsókn-
irnar 1.921 en mars í fyrra var
óvenjulegur vegna gjaldþrots Wow
air. Að meðaltali komu tæplega 1.400
umsóknir um atvinnuleysisbætur til
VMST í hverjum mánuði á seinasta
ári.
Mikið álag hefur verið á Vinnu-
málastofnun á undanförnum dögum.
Unnur Sverrisdóttir, forstjóri
VMST, segir í samtali við Morgun-
blaðið að umsóknum um atvinnu-
leysisbætur hafi fjölgað mjög mikið í
mars og gríðarlega mikið sé um
fyrirspurnir um það úrræði að laun-
þegar minnki starfshlutfall og fái
skertar atvinnuleysisbætur á móti.
„Það er mikið hringt og spurt um
þetta en það er lítið sem við getum
svarað fyrr en þetta er orðið að
lögum,“ sagði hún en frumvarpið var
þá enn til meðferðar á Alþingi og
endanleg útfærsla lá þá ekki fyrir.
Mikill fjöldi starfsmanna af er-
lendum uppruna er á vinnumark-
aðinum og má ætla að um 40% um-
sókna um atvinnuleysisbætur að
undanförnu komi frá þeim. Fyrir-
tæki í ferðaþjónustu róa mörg hver
lífróður þessa dagana en að sögn
Unnar koma þeir sem leitað hafa til
Vinnumálastofnuanr úr öllum kim-
um atvinnulífsins, þ. á m. eru skrif-
stofumenn, sérfræðingar og iðn-
aðarmenn svo dæmi séu nefnd. Mjög
stór hópur sjálfstætt starfandi ein-
staklinga með lítinn eða meðalstóran
rekstur er í gríðarlegri óvissu þessa
dagana að sögn hennar. Stjórnvöld
hafa hvatt Íslendinga erlendis til að
snúa heim en þeir ganga ekki að
störfum vísum hér og hafa jafnvel
ekki réttindi í atvinnuleysisbótakerf-
inu ef þeir hafa dvalið lengi erlendis.
Óvíst er hvernig ráðið verður fram
úr málum þeirra.
Atvinnulíf í hjartahnoði
Mikið mæðir einnig á verkalýðs-
félögum þessa dagana og fyrirspurnir
berast í hrönnum. ,,Núna erum við
bara í hjartahnoði varðandi fyrir-
tækin og atvinnuna. Það er stanslaus
straumur hingað af fólki sem hefur
áhyggjur af því að það sé að missa
vinnuna,“ segir Aðalsteinn Á. Bald-
ursson, formaður Framsýnar. For-
svarsmenn fyrirtækja hafa mikið leit-
að til félagsins eftir ráðgjöf um hvað
þau geti gert, m.a. vegna vænt-
anlegra laga um minnkað starfshlut-
fall. Myndaður hefur verið viðbragðs-
hópur stéttarfélaga og
atvinnurekenda o.fl. í Þingeyj-
arsýslum þar sem farið er yfir og
miðlað upplýsingum um hvað félögin
og atvinnurekendur, sveitarfélög og
bankar geta gert við þessar að-
stæður. Hann segir að uppsagnir séu
farnar að berast og er ekki sáttur við
að einstök fyrirtæki og stórar hót-
elkeðjur séu of bráðar á sér að boða
breytingar og jafnvel senda fólk heim
áður en lögin liggja fyrir sem gera
fyrirtækjum og starfsmönnum kleift
að ganga frá samkomulagi um skert
starfshlutfall. Kolbeinn Gunnarsson,
formaður Hlífar í Hafnarfirði, segir
félagið fá margar fyrirspurnir og
dæmi séu um að fyrirtæki hafi þegar
gripið til aðgerða á borð við að fella
niður vaktavinnu og halda starfsem-
inni eingöngu úti í dagvinnu.
Á þriðja þúsund
umsóknir um bætur
Morgunblaðið/Eggert
Framkvæmdir Fyrirspurnir streyma til Vinnumálastofnunar og stéttar-
félaga um minnkað starfshlutfall vegna aðstæðna á vinnumarkaði.
Starfsemi í sumum atvinnu-
greinum er að dragast mikið
saman eða hreinlega lamast
þessa dagana. ,,Nú hefur sam-
drátturinn í samfélaginu náð því
stigi að tekjur leigubifreiða ná
ekki fyrir rekstrarkostnaði það
sem af er marzmánuði 2020.
Því er starf leigubifreiðastjóra
launalaust eins og staðan er um
þessar mundir,“ segir í umsögn
Bandalags íslenskra leigu-
bifreiðastjóra og Bifreiðastjóra-
félagsins Frama til velferðar-
nefndar.
Í umsögn Leiðsagnar –
stéttarfélags leiðsögumannaer
bent á að fæstir leiðsögumenn
eru með fast ráðningar-
samband, ferðaráðningar eru
meginreglan og atvinnuöryggið
ekkert. Margir leiðsögumenn
hafi nú eðli málsins samkvæmt
skráð sig atvinnulausa og beðið
ferðaskipuleggjendur að skila
gögnum um starfshlutfall til
Vinnumálastofnunar.
Leigubílstjór-
ar án launa
MIKILL SAMDRÁTTUR