Fréttablaðið - 19.11.2020, Qupperneq 12

Seðlabankastjóri segist hafa áhyggjur af því, sem hefur skapað ákveðið misvægi á fjármálamarkaði, að líf-eyrissjóðirnir – stærstu fjármagnseigendur lands-
ins – séu að mestu fjarverandi þegar
kemur að því að fjármagna banka-
kerfið og eins ríkissjóð með kaupum
á ríkisskuldabréfum á markaði.
„Ég hefði viljað sjá lífeyrissjóðina,
sem eiga um 200 milljarða á inn-
lánsreikningum, binda þá fjármuni
í meira mæli í bankakerfinu. Þeir eru
eðlilega með mikið af innlánum en
þau eru mikið til óbundin og því er
ekki grundvöllur fyrir bankana til að
miðla þeim áfram í útlán, til dæmis
til fyrirtækja. Þetta er áhyggjuefni
sérstaklega þegar fram í sækir,“
útskýrir Ásgeir Jónsson í viðtali við
Fréttablaðið.
„Við þurfum að fara varlega í pen-
ingaprentun í opnu, litlu hagkerfi,
meðal annars með þeim hætti að
fjármagna bankakerfið með því að
taka við sértryggðum skuldabréfum
frá þeim í veðlánaviðskiptum. Við
höfum ekki viljað stíga það skref,
eins og sakir standa, að leysa bank-
ana þannig úr snörunni með því að
prenta peninga heldur væri eðlilegra
að lífeyrissjóðirnir kæmu að slíkri
fjármögnun,“ segir Ásgeir.
Þvert á spár greinenda tilkynnti
peningastefnunefnd Seðlabankans
í gærmorgun að hún hefði ákveðið
að lækka meginvexti bankans úr 1
prósenti í 0,75 prósent. Í nýjum Pen-
ingamálum kom fram að efnahags-
horfur hefðu versnað frá fyrri spá í
ágúst og útlit væri fyrir 8,5 prósenta
samdrátt í ár. Þá hafi horfur fyrir
næsta ár einnig versnað, þar sem
aðeins er spáð 2,3 prósenta hagvexti,
en talið er að færri ferðamenn komi
til landsins – um 750 þúsund – og
útf lutningur taki því síður við sér
og vaxi hægar.
Vaxtalækkanir Seðlabankans á
árinu hafa örvað mjög eftirspurn
á fasteignamarkaði og íbúðaverð á
höfuðborgarsvæðinu hefur hækkað
um sex prósent milli ára.
Óttast bankinn að með frekari
vaxtalækkun sé verið að ýta undir
bólumyndun á fasteignamarkaði?
„Ég hef einhverjar áhyggjur af því
að fasteignamarkaðurinn sé að fara
of geyst af stað. Vandinn þar stafar
einkum af því að við erum ekki að
sjá nægjanlega mikið framboð af
nýju húsnæði þegar kemur fram á
næsta ár, né heldur af lóðum.
En við erum að meta stöðuna
þannig að við höfum önnur tæki
en vexti, sem eru ákvörðuð á vett-
vangi fjármálaeftirlitsnefndar og
fjármálastöðugleikanefndar, til að
hefta útlánavöxt og skuldsetningu
á fasteignamarkaði. Þau hafa þann
kost að ná ekki aðeins til bankanna
heldur líka lífeyrissjóða með því
að setja til dæmis tilteknar hömlur
á hversu mikið einstaklingar geta
skuldsett sig fyrir fasteignakaupum.“
Ásgeir bendir samt á að sterkur
fasteignamarkaður sé lykillinn að
því að halda hagkerfinu gangandi
í þessu ástandi. „Það hefði verið
skelfilegt ef hann hefði gefið mikið
eftir þegar við fengum þennan skell
í vor og byggingarmarkaðurinn var
kominn í mjög þrönga stöðu.“
Vildi sjá kröfuna hækka
Sumir greinendur og markaðsaðilar
hafa að undanförnu gagnrýnt Seðla-
bankann fyrir að hafa ekki brugðist
við mikilli hækkun langtímavaxta
á markaði, sem hefur einkum stafað
af óvissu um fjármögnun á miklum
hallarekstri ríkissjóðs á komandi
árum, með því að standa við yfirlýs-
ingar sínar frá því í mars um að bank-
inn ætti að ráðast í magnbundna
íhlutun með kaupum á ríkisbréfum
fyrir allt að 150 milljarða. Í byrjun
nóvember námu skuldabréfakaup
bankans hins vegar aðeins um 900
milljónum en í þessum mánuði hefur
hann farið að gefa í og keypt fyrir um
1.500 milljónir til viðbótar.
Fram kom í máli Ásgeirs á vaxta-
ákvörðunarfundinum að bankinn
hefði viljað sjá ávöxtunarkröfu á
löngum bréfum hækka í því skyni
að „þurrka upp kerfið“ og tryggja
stöðugleika á gjaldeyrismarkaði.
Aðspurður telur Ásgeir að gengi
krónunnar, sem hefur lækkað um
13 prósent frá upphafi faraldursins,
sé núna í lágmarki og að forsendur
hafi skapast til að ráðast í myndarleg
skuldabréfakaup á markaði.
„Þegar gengið fór að veikjast nú í
haust vissum við ekki hvað til þyrfti
til þess að tryggja stöðugleika eða
hvenær bóluefni kæmi sem myndi
létta á óvissunni. Ég var hins vegar
alveg sannfærður um að grund-
völlur að stöðugleika í hagkerfinu
næðist aðeins með því að halda aftur
af gengisveikingu krónunnar.
Til þess að ná því þurfti bankinn
að vera með bein gjaldeyrisinngrip á
markaði – hann hefur selt gjaldeyri
úr forðanum fyrir meira en 100 millj-
arða á árinu – og hins vegar að stýfa
ekki inngripin og láta þau þannig
þurrka upp kerfið. Það var hins vegar
ekki hægt að spá fyrir um hversu
langan tíma það tæki. Ég get hins
vegar alveg sagt að við hefðum verið
til í að sjá langtímavexti á markaði
vera enn hærri ef það hefði hjálpað
til við að ná stöðugleika á krónunni,“
nefnir Ásgeir.
Stærsti eigandi ríkisverðbréfa í
krónum, BlueBay Asset Manage-
ment, sem átti bréf fyrir um 45 millj-
arða í ágúst, seldi allt sitt á aðeins um
þremur mánuðum sem setti þrýsting á
gengið. Kom það þér á óvart?
„Við bjuggumst við því þegar far-
aldurinn hófst að við myndum sjá
útflæði hjá erlendum fjárfestum en
það var ómögulegt að spá fyrir um í
hversu miklum mæli það yrði. Núna,
þegar við erum lausir við þennan
sjóð, þá hjálpar það við að minnka
óvissuna á gjaldeyrismarkaði, því að
svo stór staða sem allir vissu að væri
á leið úr landi hafði slæm sálfræðileg
áhrif á gjaldeyrismarkaðinn.
Þegar svo var fyrir komið þá sáum
við ekki fram á neitt annað í stöð-
unni en að losa þennan aðila með
því að selja úr gjaldeyrisforðanum.
En á sama tíma, eins og hefur mátt
skilja að sumir hafi mælt fyrir, hefði
verið fáránlegt af okkur að fara inn á
skuldabréfamarkaðinn og taka við
bréfunum sem var verið að selja út.“
Í fjármálaáætlun stjórnvalda til
fimm ára er nefndur sá möguleiki
að fjármagna halla ríkissjóðs með
lántöku í erlendri mynt. Aðspurður
segist Ásgeir vilja sjá ríkið sækja sér
fjármagn á erlendum mörkuðum.
„Ríkissjóður stendur frammi fyrir
mikilli lánsfjárþörf á allra næstu
árum – nærri 600 milljarðar á þessu
ári og því næsta – og þá hlýtur að
koma til greina að hún sé fjármögn-
uð að hluta með skuldabréfaútgáfu
erlendis. Þá er í ljósi þess að við
stöndum frammi fyrir skammtíma-
áfalli, þar sem útf lutningstekjur
þjóðarbúsins hafa tímabundið dreg-
ist mjög mikið saman, einnig eðlilegt
að ríkið sæki sér fjármagn erlendis,
sem okkur stendur til boða og er á
hagstæðum kjörum – ólíkt því sem
var eftir fjármálahrunið.“
Ásgeir segir að slík útgáfa myndi
einnig hafa jákvæð áhrif á gjaldeyris-
markaðinn. „Sá gjaldeyrir sem ríkið
myndi sækja færi til Seðlabankans og
við gætum meðal annars nýtt hann
með því að selja inn á gjaldeyrismark-
aðinn sem ætti þá að styrkja gengið.
Það er ekki ólíklegt að við munum sjá
einhverja gengisstyrkingu á næsta ári
sem mun þá tryggja að verðbólgan –
sem mælist 3,6 prósent – gangi niður
og gefur okkur um leið svigrúm til að
beita peningastefnunni með harðari
hætti ef þess þarf.“
Það hefði verið
skelfilegt ef fast-
eignamarkaðurinn hefði
gefið mikið eftir þegar við
fengum þennan skell í vor.
Ásgeir Jónsson, seðlabankastjóri
Afgreiðslutímar á www.kronan.is
Skemmtilegasta
spurning dagsins ...
HVAÐ ER Í
MATINN?
Gagnrýnir fjarveru lífeyrissjóðanna
Seðlabankastjóri vill að lífeyrissjóðir bindi innlán sín í bankakerfinu í meira mæli. Nýtast að öðrum kosti ekki til útlána. Gengið
geti styrkst á næsta ári og svigrúm hafi nú skapast fyrir kraftmeiri skuldabréfakaup. Vill að ríkið fari í erlenda skuldabréfaútgáfu.
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is
Áhyggjur af arðgreiðslum Arion til erlendra sjóða
Þegar kórónakreppan skall á
heimsbyggðinni voru viðbrögð
eftirlitsstofnana víða um heim,
meðal annars Seðlabanka Íslands,
að leggja tímabundið bann við
arðgreiðslum fjármálafyrirtækja
eða gefa út tilmæli um að fresta
þeim. Fyrr í þessum mánuði varð
Svíþjóð fyrsta Evrópulandið til
þess að opna á möguleikann á því
að bankar greiddu út arð á næsta
ári.
Spurður hvort hann sjái fyrir sér
að íslensk fjármálafyrirtæki muni
geta greitt út arð á komandi ári, nú
þegar óvissan er tekin að minnka
og þau virðast ætla að standa af
sér efnahagsáfallið betur en ótt-
ast var í upphafi faraldursins, segir
Ásgeir að Seðlabankinn hafi í raun
ekki heimild til að banna bönk-
unum að greiða út arð til hluthafa.
„En við höfum beint þeim góð-
fúslegu tilmælum til þeirra að
það sé eðlilegt að bíða með slíkar
ráðstafanir þangað til óvissunni
léttir vegna faraldursins. Þetta
er því tímabundið ástand og ég
get ekki sagt til um það á þessari
stundu hvort það verði þannig
aðstæður að hægt sé að greiða út
arð á næsta ári.
Það spilar líka hér inn í að í
tilfelli eins banka, Arion banka,
eru erlendir sjóðir umsvifa-
miklir í eigendahópnum og ég
hef áhyggjur af því hvaða áhrif
það hefði á gengi krónunnar ef
bankinn myndi greiða út umtals-
verða fjárhæð í arð til hluthafa
þegar gjaldeyrismarkaðurinn er
veikur fyrir,“ segir Ásgeir.
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segist „geta sagt að við hefðum alveg verið til í að sjá langtímavexti á markaði
vera enn hærri ef það hefði hjálpað til við að ná stöðugleika á krónunni“. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
MARKAÐURINN
1 9 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð