Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1976, Síða 32

30 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
þessu sést, að miðað við íslenzkar aðstæður
er hér að jafnaði um stór kúabú að ræða,
að meðaltali um 47 kýr á búi. Geldneyta-
fjöldi er mjög breytilegur á þessum búum
eftir því, hvort um kjötframleiðslu er að ræða
eða gripi einungis til viðhalds, en meðal-
geldneytafjöldinn er 25 gripir. Mjólkurkálfa-
fjöldinn er einnig breytilegur af sömu ástæð-
um, en að meðaltali voru um 8 kálfar á búi.
Eins og fram kemur í 1. töflu, er hér
einkum um nýleg fjós að ræða, þar eð aðeins
20% þeirra eru eldri en 10 ára. Flest eru
fjósin með hefðbundnu skipulagi, þ.e. bása-
fjós, með kýrnar bundnar eða lokaðar á
básum. I 5 fjósum, þ.e. 25% þeirra, gengu
kýrnar lausar, ýmist með eða án legubása.
A hverjum bæ voru gerðar vinnumælingar
í tvö mál, alls sem svarar einum sólarhring.
Byrjað var á því að skrá ýmis tæknileg atriði
varðandi mælinguna, svo sem flutningavega-
iengdir og tækjabúnað. Einnig voru skráð
helztu mál varðandi innréttingar, básalengdir
og flórbúnað. Þá var gefin einkunn fyrir
hreinleika kúnna.
Tímamælingarnar voru gerðar með skeið-
klukkum. Urin eru látin ganga stöðugt, með-
an á vinnu stendur (kontinuitetsmetoden). Sú
aðferð er í því fólgin, að úrin eru sett í gang,
þegar vinna hefst. I lok hvers vinnuþáttar er
lesið á þau og tíminn skráður á þar til gerð
eyðublöð. Tími hvers vinnuþáttar er síðan
fundinn með einföldum frádrætti.
I þessum mælingum var lögð áherzla á að
skipta vinnunni í eins smáa þætti og gerlegt
þótti að mæla við þessar aðstæður. Með slíkri
skiptingu gefst kostur á að nýta einstaka hluta
mælinganna í öðrum verkefnum (t.d. fóðrun
sauðfjár).
Við uppgjör mælinganna er reiknuð vinnu-
þörfin við einstaka verkþætti (arbejdsopera-
tion) og síðan tekið saman í aðalverkþætti
(delproces). Ef um óeðlileg vinnubrögð (of
hröð eða hæg) er að ræða að mati þess, er
mælir, er það leiðrétt (tempovurderet tid). Á
sama hátt er leiðrétt, ef liðléttingar taka þátt
í vinnunni, og tíminn þá umreiknaður í karl-
mannsmínútur. Sé ekki annað tekið fram,
þegar rætt er um mínúmr í mælingunum, er
átt við karlmannsmínútur. Að öllum jafnaði
eru aðstæður mjög breytilegar eftir bæjum og
því erfitt að fá áhrif einstakra breytiþátta
fram, ekki sízt ef haft er í huga, að einungis
er mælt í tvö mál á hverjum stað. Aðferð við
uppgjör er valin með hliðsjón af þessu.
Rétt er að vekja athygli á því, að sú vinnu-
þörf, er fram kemur í þessum mælingum,
er einungis „fasta" vinnan við nautgripahirð-
ingu, þ.e. sú vinna, er daglega þarf að inna
af hendi um innistöðutímann. I mælingunum
er því ekki talin með ýmis vinna, sem unnin
er utan fjósatíma, svo sem eftirlit, bókhald
og ýmsir aðdrættir. Einnig er sleppt vinnu
við viðhald á innréttingum fjóssins svo og
við vélar og tækjabúnað, sem telja mætti með
vinnu við nautgripahirðingu.
NIÐURSTÖÐUR
Verkþeettir.
Eins og fram kom í inngangi, er vinnunni
skipt í eins stutta verkþætti og unnt er við
sjálfa mælinguna. Þessir verkþættir eru síðan
flokkaðir í aðalþætti (delprocesser) í upp-
gjörinu. Aðalverkþættir eru þættir eins og
mjaltir, þurrheysfóðrun, votheysfóðrun,
hreinsun o.s.frv. Oft er erfitt að fá skarpa
greiningu milli þátta, en nánar verður vikið
að því síðar.
Á 1. mynd má sjá skiptingu heildartímans
eftir verkþáttum þeim, er vinnufrekastir eru
við nautgripahirðinguna. Þessir þættir eru
mjaltir, heyfóðrun og hreinsun. Mjaltirnar
eru hér langmesti þátturinn, en breytileikinn
eftir búum er mikill, frá um 48% til 92%
af heildartímanum. Þessar tölur gefa að sjálf-