Fréttablaðið - 17.12.2020, Qupperneq 44

Hjarta Íslands – Frá Eldey t i l Ey ja-fjarðar er veglegt rit um gersemar nátt ú r u Íslands frá Reykjanesi, um
Vestfirði og til Norðurlands. Gunn-
steinn Ólafsson ritar textann og
Páll Stefánsson myndaði. Þetta er
ekki í fyrsta sinn þeir vinna saman
því fyrir tveimur árum gáfu þeir
út bókina Hjarta Íslands – Perlur
hálendisins.
„Í kjölfar þeirrar bókar var ákveð-
ið að skrifa bók um landsvæði og
náttúruperlur utan hálendisins. Ég
vann textann en svo kom í ljós að
efnið var svo viðamikið að ákveðið
var að skipta því tvennt. Frá Eldey
til Eyjafjarðar kemur því út núna
og á næsta ári er væntanleg bók sem
byrjar á Eyjafirði og endar á Þing-
völlum,“ segir Gunnsteinn.
Í líki leiðsögumanns
Um bók þeirra Páls, Hjarta Íslands
– Frá Eldey til Eyjafjarðar, segir
Gunnsteinn: „Ég bregð mér í líki
leiðsögumanns og segi frá náttúru
og sögu, einnig þjóðtrú, menn-
ingu og gönguleiðum. Þegar lagt
er í svona vegferð kemur í ljós að
maður hefur ekki grænan grun
um ýmislegt eins og til dæmis um
sögu Breiðafjarðareyja. Ég komst
að raun um að Breiðafjarðareyjar
eru á við heila heimsálfu, því saga
þeirra er svo mögnuð. Stéttaskipt-
ing var gríðarleg sem bitnaði mest
á konum. Staða þeirra í eyjunum
á 19. og fram á 20. öld var satt að
segja hræðileg. Þær voru ekki hærra
skrifaðar en skepnurnar á bænum.
Margar réðu sig heldur til sjóróðra
en til heimilisstarfa og urðu jafnvel
formenn á bátum sínum. Þetta var
besta leið stúlkna til þess að afla sér
mannvirðinga í eyjasamfélaginu –
eða giftast stórbændum. Ekki hefur
mikið verið fjallað um þennan þátt
í sögu þjóðarinnar, það er eins og
þessi kafli sé nánast gleymdur.
Við segjum einnig frá svæðum
þar sem búseta lagðist af fyrir löngu,
eins og á Hornströndum, í Jökul-
fjörðum og nyrst á Ströndum. Þar
er einnig frá mörgu að segja. Sam-
kvæmt Landnámu voru þessi ystu
annes Vestfjarðakjálkans eftir-
sóknarverð til búsetu en nú býr þar
enginn lengur. Náttúran er hins
vegar stórkostleg og þangað sækja
ferðamenn á sumrin.“
Síbreytileg náttúra
Gunnsteinn segir samvinnuna
við Pál hafa verið skemmtilega.
„Ég vann mikla heimildavinnu á
meðan ég skrifaði textann. Hann
tók myndir og var að allt árið. Það
reynir svo mest á samvinnuna þegar
kemur að því að setja efnið saman
og samræma.“
Spurður hvað geri svæðið sem til
umfjöllunar er í bókinni svo spenn-
andi fyrir ljósmyndara segir Páll:
„Það sem er spennandi fyrir ljós-
myndara er hvað íslensk náttúra er
síbreytileg og fjölbreytt. Hún kemur
manni alltaf jafn mikið á óvart. Þótt
ég hafi farið ótal ferðir á tæplega 40
ára ferli sem ljósmyndari þá finnst
mér ég vera rétt að byrja. Mér finnst
það sýna sig í myndum og texta að
við Gunnsteinn erum að taka þver-
skurð af hringnum í kringum þetta
litla lýðveldi okkar.
Galdurinn við að taka myndir í
bók eins og þessa er að sýna allar
árstíðir. Ég fer ekki bara einn góðan
hring einn sólbjartan sumardag til
að mynda. Það er ótrúlega ólíkt að
koma á sama stað í byrjun janúar
eða í júlí. Mitt upplegg er að reyna
að sý na f jölbreytileikann og
síbreytileikann í landinu.
Svona verkefni er alltaf með
manni í farteskinu hvort sem maður
er að fara að mynda sérstaklega fyrir
bókina eða ekki. Galdurinn við
Hjarta Íslands finnst mér vera sá að
það sést að hún varð ekki til í sprett-
hlaupi, svona bók er langhlaup.“
Ekki spretthlaup heldur langhlaup
Hjarta Íslands – Frá Eldey til Eyjafjarðar er bók um gersemar náttúru Íslands. Gunn-
steinn Ólafsson skrifaði textann og Páll Stefánsson myndaði síbreytilega náttúru.
Mikill fjöldi ljósmynda er í bókinni og sýna allar árstíðir. Þessi mynd Páls Stefánssonar er af Rauðasandi. MYND/PÁLL STEFÁNSSON
Páll Stefánsson og Gunnsteinn lögðu saman í veglega bók. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
FRÁ ELDEY TIL
EYJAFJARÐAR KEMUR
ÞVÍ ÚT NÚNA OG Á NÆSTA ÁRI
ER VÆNTANLEG BÓK SEM
BYRJAR Á EYJAFIRÐI OG ENDAR
Á ÞINGVÖLLUM.
Gunnsteinn
Unnu r Bir na K arlsdóttir e r s í ð a s t i f y r i r l e s a r i f y rirlestra raðar R IK K á
haustmisseri 2020 og nefnist fyrir-
lestur hennar „Konan sem kannaði
leyndardóma jöklanna. Dr. Emmy
Todtmann og rannsóknir hennar
á Íslandi“. Fyrirlesturinn er raf-
rænn og hægt er að horfa á hann á
heimasíðu RIKK, Youtube-rás Hug-
vísindasviðs og Facebook.
Rannsókn Unnar Birnu beinist
að heimildum um ferðir vísinda-
konu að nafni Emmy Mercedes
Todtmann. Hún stundaði rann-
sóknir á skriði jökla á Íslandi,
sunnan og norðan Vatnajökuls, á
tímabilinu frá fjórða til sjötta ára-
tugar 20. aldar. Hlé varð á komum
hennar til Íslands á árum seinni
heimsstyrjaldarinnar en svo kom
hún aftur og dvaldi við rætur skrið-
jökla Vatnajökuls að rannsóknum
sínum. Markmiðið er að rýna í
hvort og þá hvernig rannsóknir
hennar og skrif, bæði hennar eigin
um ferðir sínar og annarra um
þær, endurspegla viðhorf til nátt-
úrufarsbreytinga og sambúðar
manns og náttúru, enda eru rann-
sóknir hennar undanfari að sam-
tímarannsóknum á hegðun og
hopi jökla hér á landi. Þær hafa því
skírskotun í umræðu samtímans
um loftslagsbreytingar af manna-
völdum. Dr. Todtmann vann að
rannsóknum sínum á tímum þegar
óvanalegt þótti að konur stund-
uðu slíkt, hvað þá lengst inni á
íslenskum öræfum. Litið verður til
þess hvort einhver og þá hvaða við-
horf birtust hér á landi til hennar í
þessu sambandi.
Hádegisfyrirlestraröð RIKK á
haustmisseri 2020 er tileinkuð
femínískri sýn á loftslagsvandann.
Konan og jöklarnir
Unnur Birna segir frá merkri konu.
FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Á laugardaginn, 19. desem-ber, verður ljóða- og smá-sagnaveisla við Laugaveg
5 í samstarfi við Reykjavík bók-
menntaborg UNESCO. Ljóðskáld
og smásagnahöfundar lesa upp úr
nýútkomnum verkum sínum og
spjalla á léttu nótunum. Hægt verð-
ur að kaupa ljóðabækur og smá-
sagnasöfn höfundanna á staðnum.

n 12.00 María Ramos – Havana
n 13.00 Kristján Hrafn Guðmunds-
son – Þrír skilnaðir og jarðarför
n 14.00 Halla Þórlaug Óskarsdóttir
– Þagnarbindindi
n 15.00 Kristín Svava Tómasdóttir
– Hetjusögur
Viðburðinum verður streymt á
netinu auk þess sem hljóðið verður
spilað út á Laugaveginn fyrir gesti
og gangandi.
Ljóða og sagnaveisla
Kristín Svava
Tómasdóttir.
1 7 . D E S E M B E R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R32 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING