Fréttablaðið - 22.12.2020, Blaðsíða 26

Sums staðar hefur
dagurinn verið
talinn tákna dauða og
endurfæðingu sólarinn-
ar og hann hefur þótt
ástæða til hátíðarhalda í
aldaraðir.
Sandra Guðrún
Guðmundsdóttir
sandragudrun@frettabladid.is
GLEÐILEGA HÁTÍÐ
Opið til 22 í kvöld

Verslun | Snorrabraut 56, 105 Reykjavík | 588 0488 | Vefverslun á Feldur.is
Sólstöður eru sá tími ársins þegar sólin fer lengst frá mið-baug til norðurs eða suðurs
en sólstöður eru tvisvar á ári. Á
norðurhveli jarðar eru sumarsól-
stöður einhvern tímann á milli
20. og 22. júní en þá er dagurinn
lengstur. Vetrarsólstöður eru svo á
tímabilinu 20. til 23. desember en
þá er dagurinn stystur, það er að
segja, sólin er styst á lofti.
Margar aldir eru síðan mann-
eskjan lærði að þekkja gang himin-
tunglanna og sólstöður hafa því
lengi verið þýðingarmiklar fyrir
jarðarbúa. Það er jafnvel talið að
sólstöðurnar hafi haft sérstaka
þýðingu á nýsteinöld fyrir 5-6.000
árum. Sums staðar hefur dagurinn
verið talinn tákna dauða og endur-
fæðingu sólarinnar og hann hefur
þótt ástæða til hátíðarhalda í
aldaraðir.
Soyal er vetrarsólstöðuhátíð
Hopi-frumbyggjanna í Arizona í
Bandaríkjunum. Hátíðin saman-
stendur af helgiathöfnum eins og
hreinsun, dönsum og gjafaskipt-
um. Á þeim tíma sem sólstöðurnar
Endurfæðing
sólarinnar
Vetrarsólstöður voru í gær en frá
örófi alda hafa þær verið þýðingar-
mikill tími í ýmsum menningarheim-
um. Ýmsar hátíðir hafa verið haldnar
til að fagna tímamótunum þegar
myrkrið byrjar að víkja fyrir birtunni.
Dansarar á Inti Raymi hátíðinni í Perú. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Saturnalia-há-
tíðin endur-
sköpuð á Eng-
landi en henni
var fagnað í
Rómaveldi til
forna.
eru býður Hopi-ættbálkurinn
verndandi anda frá fjöllunum vel-
komna. Fyrir hátíðina eru búin til
bænaprik sem notuð eru við ýmsar
trúarlegar athafnir og siði.
Persneska hátíðin Yalda er alda-
gömul sólstöðuhátíð sem haldin
er í Íran. Samkvæmt hefðinni er
litið á Yalda sem sigur ljóssins á
myrkrinu og fæðingu sólarguðsins
Mithra. Fjölskyldur fagna Yalda
saman með góðum mat eins og
hnetum og granateplum og fleiri
ávöxtum. Sumt fólk vakir alla
nóttina til að taka á móti sólinni
um morguninn.
Forn-rómverska hátíðin Saturn-
alia er kannski líkust nútíma
jólahaldi af þeim hátíðum sem
haldnar eru um þetta leyti. Hátíðin
var haldin til að fagna lokum
gróðursetningartímabilsins sem
var á svipuðum tíma og vetrar-
sólstöður. Á hátíðinni, sem stóð í
nokkra daga, voru haldnar veislur,
fólk lék leiki og gaf gjafir. Félags-
leg staða skipti ekki máli í nokkra
daga, þrælar þurftu ekki að vinna
og komið var fram við þá sem
jafningja rétt á meðan á hátíðinni
stóð.
Dong Zhi, koma vetrarins, er
stór hátíð í Kína. Þá koma fjöl-
skyldur saman og fagna liðnu
ári. Hátíðin er yfirleitt haldin
einhvern tímann á milli 21. og 23.
desember. Það er talið að uppruna
hátíðarinnar megi rekja til veislu-
halda við uppskerulok þegar
verkafólk sneri heim af ökrunum
og naut afraksturs erfiðis síns
með fjölskyldunni. Á þessum
tíma borðar fólk sérstakan
hátíðarmat eins og til dæmis tang
yuan sem eru hrísgrjónabollur.
Jafnvel á Suðurskautslandinu
er haldin miðsvetrarhátíð, en þar
í landi er hún í júní. Rannsóknar-
fólk á suðurskautinu heldur upp á
vetrarsólstöður með góðum mat,
kvikmyndum og handgerðum
gjöfum.
Í Perú eru vetrarsólstöður líka í
júní. Af því tilefni halda Inkarnir
hátíðina Inti Raymi til heiðurs
sólarguðinum. Hátíðin var fyrst
haldin áður en spænsku land-
vinningamennirnir komu til
landsins. Á hátíðinni var borð-
aður veislumatur og fórnir voru
færðar, oftast var dýrum fórnað
en stundum jafnvel börnum.
Spánverjar bönnuðu hátíðina
en hún var endurvakin á 20. öld,
en þó ekki með raunverulegum
fórnum, og hátíðin er enn haldin
í dag.
4 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 2 2 . D E S E M B E R 2 0 2 0 Þ R I ÐJ U DAG U R