Morgunblaðið - 09.05.2020, Side 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MAÍ 2020
Sími 564 6711 | thingvangur@thingvangur.is | thingvangur.is
Í húsinu hefur verið rekið þjónustumiðstöð, veitingar- og sýningarstarfsemi.
Fasteignin er ekki í rekstri í dag. Stærð fasteignar er 835,7 fm.
Stærð lóðar er 11.186 fm. Fyrir liggja teikning af 70 herbergja hóteli og
samþykkt deiluskipulag.
Frekari upplýsingar hjá palmar@thingvangur.is, sími 896 1116..
Veitingarými - salir – gistirými
Tækifæri til frekari uppbyggingar
á gistimöguleikum á svæðinu
TIL SÖLU EÐA LEIGU
HELLNAR
Almenningur kannast við inngangsorð Víðis á upplýsinga-fundum þríeykisins undanfarið þegar hann kynnir frum-mælendur og bætir svo við eitthvað á þá leið að í dag séþað Árný sem túlkar. Íslenskt táknmál er eina minni-
hlutatungumálið á Íslandi sem nýtur beinnar viðurkenningar og
verndar samkvæmt lögum. Því er sjálfsagt og eðlilegt að stjórn-
völd hugsi fyrir táknmálstúlkun á opinberum vettvangi og ekki
síst þegar um brýna fræðslu og leiðbeiningar er að ræða.
Íslenskt táknmál er sjálfstætt tungumál og er alls ekki einhvers
konar sérútgáfa af íslensku. Það var raunar ekki fyrr en í byrjun
sjöunda áratugar síðustu
aldar að augu erlendra
fræðimanna tóku að opnast
fyrir því að táknmál heims-
ins væru náttúruleg mál
með eigin málfræði en ekki
„táknuð raddmál“. Mál-
fræðireglur íslensks tákn-
máls eru sem sé frábrugðnar íslensku, t.d. hvað varðar orðaröð
eða táknaröð. Íslenskt táknmál er ekki alþjóðlegt mál, fremur en
íslenska. Enda þótt íslenskt táknmál eigi margt sameiginlegt með
dönsku táknmáli þá er munurinn eigi að síður of mikill til að hægt
sé að gefa sér að sá sem kann íslenskt táknmál skilji til fulls
danskt táknmál og enn síður t.d. breskt táknmál. Jafnvel alþjóðleg
heiti eru mismunandi frá einu táknmáli til annars. Þannig er
landsheitið Malta táknað í íslensku með öðru handformi, öðrum
myndunarstað og annars konar hreyfingu en gert er í dönsku
táknmáli; og í bresku táknmáli er landsheitið stafað m-a-l-t-a með
fingrastafrófi.
Íslenskt táknmál er fyrsta mál u.þ.b. 250 innfæddra Íslendinga
um þessar mundir. Nokkur erlend táknmál eru einnig notuð hér-
lendis meðal nokkurra tuga innflytjenda en margir þeirra hafa
jafnframt tileinkað sér íslenskt táknmál og þannig stækkað og
styrkt málsamfélag þess. Töluverður hópur heyrandi Íslendinga,
líkast til a.m.k. 1.000 manns, kann íslenskt táknmál að einhverju
leyti. Það eru einkum aðstandendur og kennarar heyrnarlausra,
fræðafólk og túlkar.
Ekki eru nema örfáir áratugir síðan íslenskt táknmál var nánast
„ósýnilegt“ í samfélagi okkar enda þótt um sé að ræða sjálfstætt
málsamfélag innfæddra Íslendinga með eigin málmenningu, hefðir
og rætur hérlendis. Íslenskt táknmál er hvergi notað að staðaldri
nema á Íslandi. Það er því, líkt og íslenskan, meðal sérkenna og
menningarverðmæta sem Íslendingum ber skylda til að rækta og
varðveita. Í lögum um íslenska tungu og íslenskt táknmál, frá
2011, felst ákveðin viðurkenning á íslensku táknmáli. Sú réttarbót
kostaði meira en tveggja áratuga baráttu og umræður. Í þriðju
grein laganna segir meðal annars: „Íslenskt táknmál er fyrsta mál
þeirra sem þurfa að reiða sig á það til tjáningar og samskipta og
barna þeirra. Skulu stjórnvöld hlúa að því og styðja.“
Íslenskt táknmál
Tungutak
Ari Páll Kristinsson
aripk@hi.is
Morgunblaðið/Eggert
Það er gömul saga og ný að velgengni okkarhér á hjara veraldar byggist mjög á því semgerist á heimsbyggðinni allri. Ferðamenn-irnir koma ekki sjálfkrafa aftur þótt okkur
gangi vel í baráttu við veiruna og ferskur fiskur selst
ekki betur í útlöndum nema það gerist líka þar.
Það gætir óþreyju í umræðum hér um varnar-
aðgerðir gegn veirunni en sú óþreyja hefur engin
áhrif á veiruna. Óþolinmæðin virðist aðallega á hægri
kantinum en það er eins og þeir sem þar tjá sig átti
sig ekki á að þótt allt yrði gefið frjálst hér á ný
breytist ekkert nema það takist að hemja veiruna í
öðrum löndum.
Og jafnvel þótt það takist líka í öðrum löndum
standa efnahagslegar afleiðingar hennar eftir – og
hverjar eru þær?
Í New York Times sl. miðvikudag var haft eftir
framkvæmdastjórn Evrópusambandsins að hagkerfi
þess myndi dragast saman um 7,4% á þessu ári. Og
jafnframt að mikill samdráttur inn-
an ESB og vaxandi atvinnuleysi þar
myndi hafa neikvæð áhrif á efna-
hagsþróun á heimsbyggðinni allri.
Talið er að samdrátturinn muni
nema um 9 prósentustigum á Spáni
og Ítalíu en 9,7% í Grikklandi. Í
Þýzkalandi verði samdrátturinn
6,5% og 8,5% í Frakklandi. Því er spáð að atvinnu-
leysi verði að meðaltali um 9% í aðildarríkjum ESB
en 19,9% í Grikklandi.
Spáð er allt að 14% samdrætti í Bretlandi.
Ástandið er svipað í Vesturheimi, svo og í Kína og
fleiri Asíulöndum.
Á meðan staðan er þannig um nánast heimsbyggð-
ina alla skiptir einfaldlega litlu máli hvað litla Ísland
gerir. Við erum svo örsmá eining í hagkerfinu á
heimsvísu. Á þetta hafa bæði stjórnmálamenn hér og
þríeykið bent en eftir sem áður er ótrúlega lífsseig sú
skoðun, að ef við opnum allt upp á gátt verði allt eins
og áður. Það mun ekki gerast.
Og ástæðan fyrir því að þetta er staðhæft er sú að
við eigum að vita það byggt á eigin reynslu.
Efnahagslægðin sem hér gekk yfir 1967-1969 átti
sér tvær ástæður. Annars vegar var mikill aflabrest-
ur á síldveiðum og reyndar líka töluverður á þorsk-
veiðum en hins vegar veruleg verðlækkun á fiski, sér-
staklega á Bandaríkjamarkaði.
Óðaverðbólgan sem hér skall á á áttunda áratugn-
um átti sér rætur í gífurlegri verðhækkun á olíu í
Mið-Austurlöndum í upphafi áttunda áratugarins og í
lok hans vegna þess að olíuríkin voru að hrista af sér
yfirráð vestrænna olíufélaga á þeirra eigin auðlind-
um. Fleiri dæmi mætti nefna, þar sem lægðirnar og
sveiflurnar voru ekki eins alvarlegar og þær tvær
sem hér eru nefndar til sögunnar.
Af þessum sökum leysir það engan efnahagslegan
vanda þótt við stofnuðum fólki hér í lífshættu með
því að ganga of langt í tilslökunum og of fljótt.
Efnahagsleg velgengni okkar sem þjóðar byggist á
því að vel gangi annars staðar. Í raun erum við að
upplifa þá stöðu sem lýst er í Þjóðníðingi Henriks
Ibsen, sem frumsýnt var árið 1882 en sýnt hér í
fyrsta sinn 1908 og þrisvar sinnum síðar, seinna und-
ir öðrum nöfnum.
Íbúar í litlum bæ í Noregi höfðu byggt upp heilsu-
hæli til þess að örva atvinnulífið á staðnum. Læknir á
heilsuhælinu uppgötvaði að vatnið á staðnum var
eitrað. Hann taldi sér skylt að upplýsa fólk um það
með blaðagrein og á opnum fundi sem íbúarnir hefðu
aðgang að. Bæjarstjórinn, sem var bróðir hans, taldi
sýnt að slíkt mundi stofna fjárhag bæjarbúa í voða.
Hann beitti ritstjóra bæjarblaðsins þrýstingi til að
koma í veg fyrir birtingu greinarinnar og það tókst.
Hann sneri íbúafundinum svo upp í
skipulega herferð gegn bróður sínum,
lækninum, og orðspori hans, og tókst
það svo að úr varð „þjóðníðingur“, en
síðari heiti leikverksins hér voru
Fjandmaður fólksins og síðar Óvinur
fólksins.
Hér hefur að vísu engum dottið í
hug að lýsa sóttvarnalækni og/eða landlækni sem
óvinum fólksins vegna ráðlegginga þeirra um varnar-
aðgerðir vegna veirunnar. En í raun var Henrik Ib-
sen fyrir tæplega 140 árum að lýsa nákvæmlega
þeirri stöðu sem nú er uppi á heimsvísu, þ.e. átökum
á milli heilbrigðissjónarmiða og efnahagslegra hags-
muna.
Auðvitað eru þeir efnahagslegu hagsmunir miklir.
Hlutabréfamarkaðir um allan heim hafa fallið, bíla-
smiðjur sitja uppi með bíla sem seljast ekki, flugfélög
um heim allan leita á náðir stjórnvalda. Og svo mætti
lengi telja.
En ætla einhverjir í raun að halda því fram að þeir
efnahagslegu hagsmunir eigi að vera settir í fyrsta
sæti og það hvort fólk lifir eða deyr í annað sæti?
Rökin sem talsmenn sömu sjónarmiða og bæj-
arstjórans í verki Ibsens beita nú eru þau að fleiri
geti dáið vegna strangra aðhaldsaðgerða en ef meira
og fyrr væri slakað á. Það eru „rök“ af því tagi sem
of oft er beitt nú til dags og eru einfaldlega tilbúin
rök, sem eiga sér enga stoð í veruleikanum.
Við höfum verið heppin – þessi litla þjóð – að hafa
notið ráðgjafar lækna og annarra sérfræðinga sem
hafa reynzt traustsins verð. Við höfum líka verið
heppin að hafa ríkisstjórn, sem spannar yfir breitt
svið í samfélagi okkar, sem hefur reynzt starfi sínu
vaxin.
Það eina sem hægt er að gera athugasemdir við er
að það hefði verið æskilegt að meiri samstaða næðist
á Alþingi og meira samráð milli stjórnar og stjórnar-
andstöðu. Það virtist stefna í það í upphafi þessa
máls en einhvers staðar villtist fólk af leið.
En í stórum dráttum eigum við og getum fagnað
því hversu vel hefur til tekizt.
Heimsbyggðin og litla Ísland
Hér mun lítið breytast
nema heimsbyggðin
öll nái sér á strik
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Svo virðist sem veirufaraldrinumsé hér að linna, þótt hann geisi
enn víða erlendis. Hvað situr eftir?
Ég hef áður leitt rök að því að frels-
isunnendur hljóta að sætta sig við þá
skerðingu á frelsi sem nauðsynleg er
til að minnka smit. Frelsið er ekki
frelsi til að bera smit, hvorki
egypsku augnveikina haustið 1921
(svo að hið fræga drengsmál sé rifj-
að upp) né veirusýkinguna á útmán-
uðum 2020. Frelsisunnendur hljóta
líka að samþykkja að ríkið noti fé
skattgreiðenda til að hlaupa undir
bagga með þeim sem harðast verða
úti sökum faraldursins. Það er al-
mennt samkomulag á Íslandi um að
aðstoða fórnarlömb náttúruhamfara,
eldgosa, jarðskjálfta og snjóflóða, og
sama máli gegnir um veirufaraldur-
inn.
En á sama hátt og ekki ber að
gera lítið úr vandanum má ekki
heldur mikla hann fyrir sér. Í þess-
um rituðu orðum hafa 3,6 milljónir
manna smitast og um 250 þúsund
manns látist af faraldrinum. Til
samanburðar má nefna að 1,5 millj-
ón manna látast úr berklum ár
hvert, 770 þúsund úr alnæmi og 405
þúsund úr mýraköldu (malaríu), að-
allega í fátækum löndum í suðri.
Raunar hafði nærri því tekist að út-
rýma mýraköldu upp úr 1960, þegar
umhverfisöfgamönnum tókst að
leggja bann við því að nota mik-
ilvirkasta tækið gegn henni, sem er
skordýraeitrið DDT, en það er
hættulaust mönnum og dýrum líka,
sé það notað í hófi.
Lífið á dögum veirufaraldursins
minnti á lífið við sósíalismann austan
tjalds: auðar götur, allir heima hjá
sér, enginn að skemmta sér, ekkert
til að kaupa nema brýnustu lífs-
nauðsynjar. Því skýtur skökku við ef
menn reyna að nota faraldurinn til
að auka ríkisafskipti. Raunar breytt-
ist staðbundin drepsótt í heimsfar-
aldur vegna mistaka stjórnvalda í
sósíalistaríkinu Kína. Hefðu þau
strax lokað landinu hefði veiran ekki
breitt eins úr sér annars staðar og
raun ber vitni. Besta vörnin gegn
veiru er upplýsingar, og þær fást við
frelsi.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Vörn gegn veiru
Sjálfstætt tungumál Íslenskt
táknmál er fyrsta mál u.þ.b.
250 innfæddra Íslendinga.