Morgunblaðið - 17.06.2020, Blaðsíða 30

30 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 2020
Suðurlandsbraut 26 Sími: 587 2700
Opið 11-18 virka daga www.innlifun.is
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Gilsfjarðarbrúin, sem ekið er yfir
þegar komið er úr Saurbæ í Dölum,
er eins og rauður dregill sem rúllað
er út fyrir konungskomu þegar
komið er inn á Vestfjarðakjálkann.
Áður þurfti að
aka fyrir fjörðinn
sem sker sig
langt inn í landið.
Innst í firðinum
er eyðibýlið Gils-
fjarðarbrekka,
og þar byrjar
Reykhólasveit.
Hún er eitt af
víðfeðmari sveit-
arfélögum lands-
ins en að hreppamörkum í vestri
við Skiptá í Kjálkafirði er tæplega
140 km. vegalengd. Ef fylgt er
flæðarmáli bætast um 100 km. við.
Búskapur á 25 jörðum
Samkvæmt skipan og orðfæri
fyrri tíðar heitir þetta svæði Aust-
ur-Barðarstrandarsýsla, sem er
grasi gróin milli fjöru og fjallamúla.
Mikill þörungagróður er í fjörum
fjarðanna sem hér teygja sig langt
inn í landið hver á eftir öðrum.
Milli þeirra eru hálsar sem ganga
frá Vestfjarðahálendinu í sjó fram;
og eru þeir úr austri talið Hjalla-,
Ódrjúgs- og Klettsháls. Vegir yfir
þá fyrstnefndu eru farartálmar á
vetrum, en þeir verða úr sögunni
með vegagerð út með norðan-
verðum Þorskafirði, um Teigsskóg
og fyllingar yfir mynni Djúpa- og
Gufufjarðar. Um það vegstæði og
fórnina sem fylgir því að leggja veg
um skóginn hefur verið þráttað í
áratugi, en nú virðist landsýn í mál-
inu. Framkvæmdir að hefjast á
næstu mánuðum, gangi allt upp.
Alls er setið á um um 25 bæjum í
Reykhólasveitinni allri; hefðbund-
inn búskapur er stundaður á nokkr-
um jörðum og sumum fylgja hlunn-
indi sem eru búsílag. Þá hefur
ferðaþjónusta verið vaxandi vegur,
segir Sveinn Ragnarsson á Svarf-
hóli í Geirdal. Sjálfur sinnir hann
vélaviðgerðum, smíðum og er rit-
stjóri vefsins reykaholar.is, frétta-
veitu svæðisins.
Sveitin er miðsvæðis
„Reykhólasveitin var lengi sem
endastöð og nánast eins og eyja í
landinu,“ segir Sveinn á Svarfhól
og heldur áfram: „Með Gilsfjarð-
arbrú sem við fengum fyrir 20 ár-
um rættist úr. Enn betur fyrir tíu
árum með vegi yfir Þröskulda sem
eru leiðin á Strandirnar og aðal-
leiðin á norðanverða Vestfirðina.
Vegurinn um Teigsskóg mun svo
bæta enn um betur; svo leiðin á
Patreksfjörð og þær slóðir verður
greið. Þar með verður Reykhóla-
sveitin orðin miðsvæðis og öðruvísi
mér áður brá.“
Þegar komið er í Reykhóla-
sveitina blasa við Vaðalfjöll; tappar
úr blágrýti sem eru um 100 metrar
á hæð. Þetta eru svipsterk kenni-
leiti í landinu sem eiga sér til-
svörun í íslenskri byggingarlist.
Hermt er að þegar Guðjón Sam-
úelsson teiknaði Akureyrarkirkju
með sínum tveimur turnum hafi
Vaðalfjöllin verið höfð til hliðsjónar
með vísan til þess að þjóðskáldið
séra Matthías Jochumsson var frá
Skógum í Þorskafirði en síðast
prestur í höfuðstað Norðurlands.
Kirkjan þar í bæ er stundum nefnd
Matthíasarkirkja svo sagan hér að
framan gengur upp.
„Hjalla meður græna“
Milli Berufjarðar og Þorska-
fjarðar er Reykjanesið og þangað
skal nú haldið og beygt út af Vest-
fjarðavegi. Austurhlíðar Reykja-
nesfjalls eru vaxnar birki og blómg-
rösum og enginn hefur gert þessum
slóðum jafn gagnorð skil og Jón
Thoroddsen í ljóðinu Barmahlíð:
„Hlíðin mín fríða / hjalla meður
græna / blágresið blíða / berjalautu
væna./ Á þér ástarauga / ungur réð
ég festa / blómmóðir besta.“ – Og
hann bætti svo um betur seinna í
vísukorni:
„Brekkufríð er Barmahlíð, /
blómum víða sprottin, / fræðir lýði
fyrr og síð: / Fallega smíðar drott-
inn.“ Syðst á Reykjanesi eru Reyk-
hólar; höfuðból liðinna alda þar sem
goðorðsmenn, hirðstjóri, heljar-
menni og fleiri slíkir koma við sögu.
Þegar komið er inn í þorpið blasir
síðan við minnismerki um fyrr-
nefndan Jón Thoroddsen (1818-
1868) sem hér var fæddur árið
1850. Hann var sýslumaður og höf-
undur fyrstu íslensku skáldsög-
unnar, Piltur og stúlka. Frá Jóni og
Kristínu Ólöfu Þorvaldsdóttir konu
hans er mikill ættbogi kominn,
Thorarensen-ættin.
Langalangafa- og -ömmubarn
þeirra er Katrín Jakobsdóttir for-
sætisráðherra.
Þorp með 120 íbúum
Í Reykhólahreppi búa um 260
manns, þar af um 120 í þorpinu á
Reykhólum. Þar eru saltgerð og
þörungaverksmiðjan, sem er
stærsti vinnustaðurinn. Þarna eru
líka skóli, hjúkrunarheimili, sund-
laug, hreppsskrifstofa, verslun og
fleira slíkt – allt mikilvægar stofn-
anir eins og þarf svo samfélagið
virki. Einnig má nefna báta- og
hlunnindasýningu í gamla félags-
heimilinu sem er strax á hægri
hönd þegar ekið er inn í Reykhóla-
þorp. Á sýningunni er brugðið ljósi
á þær nytjar náttúrunnar sem
gerðu Breiðafjarðarsvæðið að
matarkistu og auðlind, svo sem æð-
arvarpið en æðardúnn er eft-
irsóttur og í dýru gildi hafður.
Vestan Reykjaness er Þorska-
fjörður og þar handan hálsa ábúð á
nokkrum bæjum við Gufufjörð og á
Skálanesi. Þeir teljast til Gufudals-
sveitar en utar og að Kjálkfirði er
Múlasveit, en síðustu bæirnir þar
fóru í eyði fyrir nærri 50 árum. Því
raskar í dag fátt haferninum, en
þarna er kjörlendi hans. Óðulin
leynast víða og að þeim flýgur örn-
inn í forsal vinda.
Hlíðin mín fríða
 Á reiki um Reykhólasveitina  Firðir, fjörur og fjalla-
múlar  Vaðalfjöll og Akureyrarkirkja  Blómin spretta í
Barmahlíð  Höfuðból, hirðstjórinn og heljarmennið
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Ástarauga Hér er horft inn skógi vaxna Barmahlíðina og hnjúkar Vaðal-
fjalla blasa við, en þeir sjást víða og langt frá í Reykhólasveitinni.
Reykhólar Um 120 manns búa í þorpinu, þar sem eru skóli, verslun, sund-
laug, kirkja, hjúkrunarheimili og fleira sem þarf svo samfélagið virki.
Listaverk Minnismerki um Jón
Thoroddsen, höfund Pilts og stúlku.
Yst á Reykjanesi, rúma 10 kílómetra
utan við Reykhóla, er bærinn Staður.
Hvítmáluð hús með rauðu þaki, fjár-
hús með burstalagi og stórt íbúðar-
hús vekja hér athygli. Í þessum bæj-
arhúsum er sterk teikning, ef svo
má að orði komast. „Fólk segir
stundum að hingað sé staðarlegt
heim að líta og er þá ekki endilega
með bæjarnafnið í huga,“ segir Sig-
fríður Magnúsdóttir á Stað. Með
dóttur sinni, Rebekku Eiríksdóttur, og manni hennar, Kristjáni Þór Eben-
ezerssyni, stendur Sigfríður að merktarbúi á Stað – er með kindur og kýr
– og jörðinni fylgja sömuleiðis nytjar af æðarvarpi.
Ein af þeim hugmyndum sem reifaðar voru í sambandi við vegamál í
Reykhólasveit var að leggja nýjan Vestafjarðveg út með Reykjanesi og
fram hjá Stað, þvera Þorskafjörðinn og tengja leiðir þannig. Niðurstaðan
varð hins vegar vegagerð um Teigsskóg og því fagnar Sigfríður. „Sú leið
er ódýrari og eðlilegri, en þetta mál hefur annars verið mjög umdeilt hér í
sveitinni,“ segir Sigfríður.
Timburkirkja, reist árið 1864, er á Stað og er sterkur hluti af bæjar-
myndinni. „Hingað koma margir til að skoða kirkjuna sem er falleg og
byggð samkvæmt gullinsniði,“ segir Sigfríður. Vísar þar til þekktrar
mælireglu; það er að breidd húss er hemingurinn af lengd þess og hæð
turnsins á kirkjunni, sem er í eigu Þjóðminjasafnsins.
Guðshúsið með gullinsniði
STAÐARLEGT AÐ LÍTA HEIM AÐ STAÐ
Bóndinn Sigfríður Magnús-
dóttir og kirkjan í baksýn.
Staður Reisulegt bæjarstæði í Reykhólasveit á fallegum sumardegi.
Gilsfjörður
Reykjanes
Reykhólar
Þorskaf
jörðurKo
lla
fjö
rð
ur
Be
ru
fjö
rð
ur
Kr
ók
sf
jö
rð
ur
Dj
úp
ifj
ör
ðu
r
Gu
fu
da
lur
Þr
ös
ku
ld
ar
■ Svarfhóll
■ Bjarkalundur
VaðalfjöllHjal
lahá
ls
Ódrjúgsháls
Staður ✝
eReykhólasv it
Ba
rm
ah
líð
60
61
60
Sveinn Ragnarsson