Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.07.2020, Blaðsíða 17

fyrst og síðast á ferðinni baráttusveitir kommúnista
og sjálfboðaliðar víða að úr Evrópu, ekki síst eftir að
Stalín lét Komintern senda út boð til kommúnista-
flokka víða um heim um að styðja baráttuna.
Sovétríkjunum tókst að koma miklu magni her-
gagna til „lýðveldissinna“ og fjölda sovéskra „ráð-
gjafa“ í baráttunni, sem réðu mestu um stjórnun
hers lýðveldissinna.
Margir þessara herforingja komust síðar til æðstu
metorða í sovéska hernum eftir að hafa stýrt barátt-
unni á Spáni.
Það háði þó nokkuð því að enn betur tækist til í
birgðaflutningum að sovéski flotinn var fremur veik-
burða um þetta leyti og stjórnvöld í Róm og Berlín
(Mússólíni og Hitler) lögðu sig fram um að torvelda
þessa flutninga enda drógu þau mjög taum falangista
Francos og þótti hann síðar launa þann stuðning illa
þegar til stórstyrjaldarinnar kom í Evrópu.
Greipar löðrandi í gulli
Lýðveldissinnar komu höndum yfir allan gullforða
Spánar og hófust í framhaldinu miklar og næsta
ævintýralegar aðgerðir við að koma forðanum í
„skjól og vernd“ hjá Jósep Stalín í Moskvu og stóð
stundum tæpt.
Af tæplega 1.000 tonna gullforða Spánar fóru á
milli 700-800 tonn í greipar Stalíns. Frönsk vinstri-
stjórn tók við lunganum af því sem utan stóð og var
hluti þess leystur út í reiðufé til að styrkja baráttu
„lýðveldissinna“ og að stríði loknu skiluðu stjórnvöld
í París um 40 tonnum af gulli til stjórnvalda í Madríd.
Sovétríkin færðu þann mikla gullforða sem tókst
að stela og smygla sem „inneign lýðveldisstjórnar-
innar“ en tók svo til við að endurreikna hernaðar-
aðstoð sína, sem áður hafði verið kynnt sem „óaftur-
kræf aðstoð bræðraflokka“. Nú var hún færð til fulls
verðs og mjög ríflega það og tugprósenta gjaldeyris-
skiptagjaldi bætt við, áður en allt var fært til frá-
dráttar gullforðans. En Lýðveldisstjórnin tapaði
stríðinu um Spán og þar sem inneignin hafði verið
skráð á hana en ekki á Seðlabanka Spánar, sem var
hinn rétti eigandi, hvarf gullforðinn og varð og er enn
myndarlegur hluti af gullforða Seðlabanka Rúss-
lands.
Stalín segir satt til tilbreytingar
Þegar allt spænska gullið var loks komið í hús blés
Stalín til mikillar veislu fyrir Æðstaráð Sovétríkj-
anna og sagði þar setningu sem síðar varð fræg:
„Spánverjar munu aldrei framar sjá neitt af þessu
gulli sínu frekar en þeir sjá nú sín eigin eyru.“
En hvarf gullforðans til Sovétríkjanna, sem lýð-
veldisstjórnin neitaði jafnan harðlega að væru sannar
fréttir, veikti mjög traust á fjármálakerfi stjórnar-
innar og óðaverðbólgan sem fylgdi gróf í framhaldinu
mjög undan stuðningi almennings við hana í landinu.
Rússagullið varð frægt uppi á Íslandi, en það var
önnur saga og annað gull.
Fleiri gullvægar sögur
Kunnáttumenn hafa bent á að stór hluti spánargulls-
ins sem Stalín hirti hafi verið í formi gullpeninga af
margvíslegu tagi og þeir hafi haft mikið umframverð
yfir venjulegar gullstangir. Sú sögn er umhugsunar-
efni varðandi sölu og skipti á hluta gullforða Íslend-
inga um árið, sem er önnur saga.
Lengi mætti segja sögur af umgengni við gullið.
Gordon Brown, Íslandsóvinur, taldi sjálfan sig vís-
dómsmann um fjármál og efnahagsmál og sjálfsagt
hefur honum ekki verið alls varnað í þeim efnum.
En hann ákvað að Englandsbanki skyldi selja 395
tonn af gullforða sínum á 17 uppboðum. Fyrir gullið
fengust 3,5 milljarðar punda, sem er vissulega mikið
fé.
Seint á síðasta árið var svarað fyrirspurn í breska
þinginu um það hversu verðmikill þessi seldi gullforði
væri núna. Svarið var 10,5 milljarðar breskra punda!
Brown hefur því verið fleirum dýr en Íslendingum.
En af því að gullið er dýrt þarf að fara varlega með
það. Frægustu gullpeningar nútímans eru vísast þeir
sem fást fyrir fyrsta sæti í hverri grein Ólympíuleika.
Í reglum leikanna segir að ekki megi silfur vera í
minni mæli en 92,5% af þyngd „gull“peningsins og
ekki megi hafa minna en 6 grömm af gulli í hverjum
peningi.
Skáldið góða úr Vör sagði „ekki þarf að gylla gull“
en eins og þetta síðasta dæmi sannar er ekki víst að
það hafi verið nákvæmt. Á hinn bóginn getur fullyrð-
ingin eftir sem áður verið hreinn skáldskapur og
góður.
Og þeir sem fá loksins gullpeninginn geta hugsað
um slagorðið góða þegar þeir lyfta gullpeningnum úr
silfri:
Góð íþrótt er gulli betri.
Morgunblaðið/Ásdís
’Af tæplega 1.000 tonna gullforða Spánar fóru á milli 700-800 tonn í greipar Stalíns. Frönsk vinstristjórn tók viðlunganum af því sem utan stóð og var hluti
þess leystur út í reiðufé til að styrkja baráttu
„lýðveldissinna“ og að stríði loknu skiluðu
stjórnvöld í París um 40 tonnum af gulli
til stjórnvalda í Madríd.
5.7. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17