Morgunblaðið - 24.08.2020, Qupperneq 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. ÁGÚST 2020
Guðmundur Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Bráðnun Grænlandsjökuls á síðasta
ári nam 532 milljörðum tonna af ís,
að mati vísindamanna sem birtu
niðurstöður rannsóknar í vísinda-
tímariti í síðustu viku.
Þetta þýðir, að þrjár milljónir
tonna af vatni runnu í hafið á hverj-
um degi, eða sem svarar til vatns úr
sex sundlaugum á hverri sekúndu.
Danski loftslagsvísindamaðurinn
Martin Stendel hefur reiknað út, að
vatnið myndi þekja allt Bretland
upp í 2,5 metra hæð.
Vísindamennirnir sögðu í grein
sem birtist í tímaritinu Communica-
tions Earth & Environment, að
bráðnun Grænlandsjökuls, sem er
2-3 km þykkur, væri helsta orsök
hækkandi sjávarstöðu á síðasta ári
og hefði valdið 1,5 millimetra hækk-
un sjávarborðsins eða 40% af
heildarhækkuninni. Talið er að
bráðnun jökulsins hafi verið að
minnsta kosti 15% meiri á síðasta ári
en árið 2012, sem var met.
Ingo Sasgen, jöklafræðingur hjá
Helmholtze-rannsóknarstofnuninni
í Þýskalandi og aðalhöfundur grein-
arinnar, segir við AFP fréttastof-
una, að það sem einkum valdi
áhyggjum sé að fimm mestu bráðn-
unarárin hafi öll verið á síðasta ára-
tug.
Sjö metrar
Ef allur Grænlandsjökull bráðnar
myndi yfirborð úthafanna hækka
um 7 metra. Vísindamenn segja, að
ef yfirborðið myndi hækka um 2
metra yrðu svæði, þar sem hundruð
milljóna manna nú búa, óbyggileg.
Fram til ársins 2000 safnaði
Grænlandsjökull að meðaltali jafn
miklum nýjum ís og sem nam árlegri
bráðnun. En á fyrstu tveimur ára-
tugum þessarar aldar hefur hlýnun
andrúmsloftsins raskað þessu jafn-
vægi, að því er kemur fram í rann-
sókninni, sem byggist á gögnum
sem safnað hefur verið með gervi-
hnöttum. Rannsókn, sem birtist í
tímaritinu Nature í desember á síð-
asta ári, benti til þess að á tímabilinu
frá 1992 til 2018 hefði Grænlands-
jökull misst um fjórar billjónir
tonna af ís sem olli því að yfirborð
sjávar hækkaði um 11 millimetra.
Breytingar á veðurfari, sem einn-
ig eru raktar til loftslagsbreytinga,
hafa leitt til þess að skýjahulan er
þynnri og því snjóar minna.Viðvar-
andi háþrýstisvæði hafa leitt til
fleiri og heitari sólskinsdaga og því
hefur jökullinn bráðnað hraðar en
áður.
Á síðasta ári töpuðust um 1,13
milljarðar tonna af ís úr jöklinum,
tæpur helmingur vegna þess að
skriðjöklar runnu út í sjó og rúmur
helmingur vegna bráðnunar íss. Á
móti bættust um 500 milljarðar
tonna við jökulinn vegna úrkomu.
Óafturkræf þróun?
Niðurstaða rannsóknar vísinda-
manna við háskólann í Ohio í Banda-
ríkjunum, sem birtist fyrir rúmri
viku í sama tímariti, var að þessi þró-
un væri orðin óafturkræf, það er að
nýr snjór vegi ekki lengur upp á móti
bráðnuninni.
Ekki er þó þar með sagt að verið
sé að spá því að Grænlandsjökull
hverfi. Rut Mottram, loftslagsfræð-
ingur hjá dönsku veðurstofunni,
sagði við AFP að rannsóknin sýndi
fram á, að þótt tækist að stöðva hlýn-
un andrúmsloftsins og draga úr los-
un gróðurhúsalofttegunda, héldi ís-
hellan áfram að bráðna en á
endanum muni myndast nýtt jafn-
vægi milli jökulsins og loftslagsins.
Sasgen sagði einnig við AFP að
ekki væri hægt að fullyrða um þetta,
en líklegt væri að jökullinn muni
halda áfram að minnka, jafnvel á
köldum árum.
„En það þýðir ekki, að tilgangs-
laust sé að reyna að draga úr hlýnun
andrúmsloftsins,“ bætti hann við.
„Hvert brot úr gráðu, sem hægt er
að koma í veg fyrir, þýðir að það
hægir á hækkun sjávarstöðunnar.“
Aðrir sérfræðingar sem AFP
ræddi við um þessar rannsóknir
sögðu niðurstöðurnar ekki koma á
óvart og viðvörunarbjöllur hringi nú
hástöfum.
Stuart Cunningham, haffræðing-
ur hjá Haffræðisambandi Skotlands,
benti á hugsanleg áhrif þessarar þró-
unar á hafstrauma í Norður-Atlants-
hafi, sem gera það að verkum að hit-
inn í norðvesturhluta Evrópu er 5-10
gráðum hærri en á svipuðum breidd-
argráðum annars staðar á jörðinni.
„Loftslagsmódel sýna, að þessir
hafstraumar gætu stöðvast ef mikið
af ferskvatni bætist við Norður-Atl-
antshaf,“ sagði hann og benti á að
það hefði gerst á síðstu ísöld.
Grænlandsjökull hopar hratt
 Þrjár milljónir tonna af vatni runnu að jafnaði í hafið úr jöklinum á hverjum degi á síðasta ári
Áhrif hugsanlegrar
bráðnunar jökulsins á
yfirborð sjávar
Eftir 50 ár
2,5-10 cm
Eftir 80 ár
12,7-33 cm
Eftir 200 ár
48-160 cm
Núverandi bráðnun
Útreikningar byggðir á mikilli
losun gróðurhúsalofttegunda
líkt og nú er
500 km
Nuuk
Ilulissat
Grænlandsjökull hopar
Heimild: NASA’s Operation IceBridge
Íshellan
árið 2008
Áætluð mörk
íshellunnar 2030
Morgunblaðið/RAX
Bráðnun Grænlandsjökull hefur hopað mikið síðustu áratugina.
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Tugþúsundir mótmælenda fylltu í
gær helstu götur Minsk, höfuðborgar
Hvíta-Rússlands, í trássi við viðvar-
anir hersins, og kröfðust tafarlausrar
afsagnar Alexanders Lúkasjenkó, al-
valds í landinu.
Mótmælin náðu hámarki við emb-
ættisbústað forsetans, en að þeim
loknum héldu mótmælendur óáreittir
heim á leið.
Lúkasjenkó forseti fordæmdi mót-
mælendur sem „rottur“, en ríkisfjöl-
miðlar birtu af honum myndir í fullum
herklæðum með riffil í hönd, til þess
að undirstrika að hann færi ekki frá
völdum vandræðalaust. Áður hefur
hann sagt að hann færi ekki úr emb-
ætti nema menn dræpu hann fyrst.
Tveggja vikna stanslaus
mótmæli gegn Lúkasjenkó
Mótmælaaldan hófst eftir umdeild-
ar forsetakosningar 9. ágúst, sem
hann sigraði með miklum yfirburðum
ef marka má opinber kosningaúrslit.
Mótframbjóðandi hans taldi sér holl-
ast að flýja land.
Lúkasjenkó hefur verið við völd í
landinu um 26 ára skeið og hefur ver-
ið kallaður síðasti einræðisherra Evr-
ópu. Völdum hans hefur aldrei verið
ógnað sem nú, en talið er að fram-
haldið kunni að ráðast af því hversu
hollar öryggisveitir hans reynast for-
setanum.
Á götum Minsk voru rauðir og hvít-
ir litir allsráðandi, þegar fólk veifaði
fánum og spjöldum til marks um and-
stöðu þeirra við Lúkasjenkó, hrópaði
slagorð gegn honum og krafðist nýrra
og heiðarlegra forsetakosninga.
Tugþúsundir
mótmæla í Minsk
AFP
Mannfjöldi Mótmælaaldan hófst
eftir umdeildar forsetakosningar.
 Lúkasjenkó vígreifur með riffil í hendi