Morgunblaðið - 30.09.2020, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. SEPTEMBER 2020 7VIÐTAL
ekki aðeins fyrirtækin, heldur eru ríki og
sveitarfélög komin í mikinn hallarekstur og
þurfa að taka á sig verulegar launahækkanir á
næsta ári. Við þekkjum það frá árunum fyrir
þjóðarsátt að víxlhækkanir launa og verðlags
skila að lokum engum kaupmætti. Það er mik-
ilvægur lærdómur sem ekki má gleyma.“
Ertu að kalla á nýja þjóðarsátt?
„Ég myndi segja það, já. Við ofnotum
kannski orðið, en það hefur reynst okkur vel í
ámóta kringumstæðum að aðilar setjist niður
við sama borð og leiti sameiginlegra lausna.
Það reyndist vel á tíunda áratugnum við að
koma okkur úr mjög erfiðri kreppu og víta-
hringur verðbólgu var rofinn.
Þetta var ekki auðvelt og mjög reyndi á í
samskiptum milli manna á þessum tíma. Sama
á við um eftirhrunsárin, þó margt hafi tekist
miður vel í endurreisninni, þá var samstarf að-
ila yfirhöfuð gott og það skiptir gríðarlegu
máli.
Því miður er það svo að nú virðist ekkert
traust ríkja á milli aðila til að finna lausnir,
hvorki innan verkalýðshreyfingarinnar né á
milli hennar og stjórnvalda. Við erum að eiga
við alþjóðlega kreppu sem við vitum ekki hve-
nær endar. Við þurfum að gæta okkar að
breyta henni ekki í langa og heimatilbúna
kreppu.“
Hverjar eru hinar aðsteðjandi hættur?
„Fyrirtæki eru að skera niður með því að
fækka fólki og svo koma launahækkanir í kjöl-
farið. Þessu þarf að mæta með einhverjum
hætti. Það er marg-
rannsakað að launa-
hækkanir sem ekki
er innistæða fyrir
brjótast fram með
tvennum hætti: at-
vinnuleysi og verðbólgu. Í umhverfi þar sem
gengið er fast, t.d. í Danmörku, þá orsakar
það atvinnuleysi þar sem ekki er hægt að leið-
rétta með lækkun gengis. Við höfum séð þetta
bæði í Danmörku og Þýskalandi sem hafa far-
ið í sársaukafullar aðlaganir með því að frysta
laun yfir mjög langt tímabil til að laga sam-
keppnisstöðu sína og draga úr atvinnuleysi. Að
neita þessu er eins og að neita þyngdarlögmál-
inu. Öll Norðurlöndin glímdu við mikinn efna-
hagslegan óstöðugleika, mikla verðbólgu og
tíðar gengisfellingar á áttunda og níunda ára-
tug síðustu aldar. Frændum okkar tókst að
brjótast út úr þeim vítahring með endur-
skoðun á vinnumarkaðslíkani sínu. Þjóðar-
sáttin var vísir að sambærilegum breytingum
hér á landi og varð vissulega til þess að rjúfa
vítahring óðaverðbólgunnar. Hins vegar lukum
við aldrei skipulags-
breytingum á vinnu-
markaði í kjölfarið.
Nágrannar okkar á
Norðurlöndum hafa
allt frá 1990 búið við
mjög stöðugt verðlag, lága vexti og mikla
kaupmáttaraukningu en mun minni launa-
hækkun en hér á landi.
Ef sagan er dregin saman síðustu 30 ár, þá
er niðurstaðan sú að laun hafa að meðaltali
hækkað hér um rúmlega sex prósent á ári, en
liðlega þrjú prósent annars staðar á Norður-
löndum. Á sama tíma hefur verðbólga verið
hér að meðaltali um fimm prósent á ári borið
saman við tvö prósent hjá frændum okkar. Af-
leiðingin er sú að gengi íslensku krónunnar
fellur á ca. sjö ára fresti til að rétta af sam-
keppnisstöðu okkar. Ábyrgð þessa óstöðug-
leika liggur að stærstum hluta hjá vinnumark-
aðinum.“
Sáttur og kominn heim
Eftir þessa miklu yfirferð er eðlilegt að
blaðamaður spyrji Þorstein hvort hann sakni
stjórmálanna og hvort hann boði endurkomu?
Hann hlær við og svarar:
„Ég neita því ekki að ég hef gaman af
stjórnmálum, en þetta er klárlega ekki vís-
bending um endurkomu. Mér líður vel í núver-
andi starfi og er á vissan hátt kominn heim.
Margt er skemmtilegt og gefandi í stjórn-
málum en margt líka síðra. Átakamenning
stjórnmálannna er skaðleg og stundum eins
og þátttakendur hafi meiri áhuga á leiknum
sjálfum en því sem honum er ætlað að skila,
það er bættum lífskjörum fyrir þjóðina. Það er
aldrei að vita með framtíðina. Enginn veit sína
ævi fyrr en öll er.“
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
g kallar eftir þjóðarsátt
”
„Mér líkar illa sú orðræða
sem sem felur í sér að þjóf-
kenna atvinnurekendur“