Morgunblaðið - 30.09.2020, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. SEPTEMBER 2020 9SJÓNARHÓLL
hafðu það notalegt
handklæðaofnum
Vagnhöfða 11 - 110 Reykjavík - www.ofnasmidja.is - sími 577 5177
Eigum úrval af
Stjórnsýslulög nr. 37/1993 tóku gildi 1. janúar1994. Helsta markmiðið með setningu þeirravar að tryggja sem best réttaröryggi aðila í
skiptum þeirra við hið opinbera, jafnt ríki sem sveit-
arfélög. Það er undirstöðuregla íslenskrar stjórnskip-
unar að stjórnvöld eru bundin af lögum. Í því felst
annars vegar að ákvarðanir stjórnvalda verða að eiga
sér stoð í lögum, og hins vegar mega þær ekki vera í
andstöðu við lög. Þessi regla er almennt nefnd lög-
mætisreglan. Með gildistöku stjórnsýslulaga nr. 37/
1993 varð mikil breyting til hins betra á því hversu
aðgengilegar reglur um málsmeðferð hjá stjórnvöld-
um voru og gildissvið slíkra reglna varð einnig skýr-
ara. Það sama má segja um efni reglnanna, sem áður
höfðu að meginstefnu verið ólögfestar. Meðal þeirra
reglna sem lögfestar voru með stjórnsýslulögum nr.
37/1993 voru reglur um leið-
beiningarskyldu stjórnvalda og
málshraða auk rannsókn-
arreglu, jafnræðisreglu og
meðalhófsreglu. Meðalhófs-
reglan hefur þó þekkst úr lög-
gjöf lengur, t.a.m. í ákvæðum
um valdbeitingu lögreglu og á
sviði barnaverndar.
Í lögfestri meðalhófsreglu
stjórnsýslulaga felst að stjórn-
vald skal aðeins taka íþyngj-
andi ákvörðun þegar lögmætu
markmiði, sem að er stefnt,
verður ekki náð með öðru og vægara móti. Skal þess
þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauð-
syn ber til. Í meðalhófsreglunni felast þrír megin-
þættir. Í fyrsta lagi verður efni íþyngjandi ákvörð-
unar að vera til þess fallið að þjóna lögmætu
markmiði sem að er stefnt. Ekki er þó nauðsynlegt
að markmiðinu sé náð að fullu. Í öðru lagi felur regl-
an í sér að ef stjórnvöld hafa val um fleiri en eina
leið til að ná því markmiði sem að er stefnt skuli
velja það úrræði sem vægast er. Loks felur reglan í
sér að gæta verður hófs í beitingu þess úrræðis sem
verður fyrir valinu. Brot gegn meðalhófsreglunni fel-
ur í sér efnisannmarka sem getur leitt til þess að við-
komandi ákvörðun telst ógildanleg. Þá getur brot
gegn reglunni leitt til bótaskyldu.
Stjórnsýslulög nr. 37/1993 gilda ekki um alla starf-
semi stjórnsýslunnar heldur afmarkast gildissvið
þeirra við stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga, þegar
teknar eru ákvarðanir um rétt eða skyldu manna.
Nánari afmörkun gildissviðsins er að finna í fyrsta
kafla laganna. Sumar þeirra reglna sem lögfestar
voru með stjórnsýslulögum nr. 37/1993 eiga þó einnig
við í öðrum störfum stjórnvalda og teljast þær þann-
ig óskráðar meginreglur stjórnsýsluréttarins. Á það
meðal annars við um áðurnefnda meðalhófsreglu.
Reglan byggist á sömu sjónarmiðum og hin lögfesta
meðalhófsregla og leiðir til þess að stjórnvald verður
að gæta hófs í meðferð valds síns. Stjórnvald getur
því ekki eingöngu horft til markmiðs sem starf þess
stefnir að heldur verður einnig að taka tillit til hags-
muna og réttinda þeirra aðila sem athafnir eða vald-
beiting stjórnvaldsins beinist
að hverju sinni. Stjórnvöld
þurfa að fara ákveðinn með-
alveg á milli þessara and-
stæðu sjónarmiða hverju
sinni. Má því segja að með-
alhófsreglunni sé ætlað að
koma í veg fyrir að stjórnvöld
gangi lengra en nauðsynlegt
er í valdbeitingu sinni gagn-
vart borgurum.
Hin ólögfesta meðalhófs-
regla gegnir mjög mikilvægu
hlutverki þegar kemur að at-
höfnum og aðgerðum stjórnvalda sem ekki falla innan
gildissviðs stjórnsýslulaga. Meðalhófsreglan á sér
langa sögu og byggist á þeim grunni að opinberu
valdi skuli setja skorður þegar teknar eru ákvarðanir
sem takmarka réttindi einstaklinga. Um er að ræða
slíka grundvallarreglu að stjórnvöld þurfa almennt að
hafa hana að leiðarljósi í öllum sínum störfum. Erfitt
getur reynst að vinna gegn neikvæðum áhrifum sem
óhóflega íþyngjandi aðgerðir stjórnvalds hafa á orð-
spor og ásýnd aðila vegna samskipta þeirra við
stjórnvöld. Þannig eiga aðilar að geta treyst því að
stjórnvald grípi ekki til aðgerða sem ganga lengra en
nauðsynlegt er í hverju tilviki, jafnvel þótt um sé að
ræða tilvik sem ekki falla beint innan gildissviðs
stjórnsýslulaga og hinnar lögfestu meðalhófsreglu.
Að gæta meðalhófs
LÖGFRÆÐI
Bjarney Anna Bjarnadóttir
lögmaður á BBA//Fjeldco.
”
Í lögfestri meðalhófsreglu
stjórnsýslulaga felst að
stjórnvald skal aðeins
taka íþyngjandi ákvörðun
þegar lögmætu mark-
miði, sem að er stefnt,
verður ekki náð með öðru
og vægara móti.
kampavína af þeirri gerð er fagur lit-
urinn. Hann er ekki hefðbundinn
Rosé heldur fremur í átt að rósagulli.
Það er litur sem Rosé getur borið með
stolti og hugrenningatengslin augljós.
Líkt og næstum öll Rosé brást
Deutz ekki bogalistin þegar vínið var
parað við sushi. Þar er þó ágætt að
sneiða að mestu hjá mjög sterkum bit-
um. Þeir eiga það til að kæfa þau ein-
kenni sem helst er sóst eftir með
Rosé. Það er yfirleitt ávaxtakennt og
léttleikandi, en þolir ekki harða sam-
keppni við aðgangshörð krydd.
Óhætt er að hvetja fólk til að hafa
augun opin fyrir Deutz á ferðalögum
erlendis – þ.e. þegar lífið kemst í fast-
ar skorður að nýju. ses@mbl.is
Litur vínsins er í ætt við rósagull og fer vel á því. Vínið fer vel með léttu sushi en
góð vinkona myndi velja önd með því ef hægt væri að koma slíkri pörun við.
Morgunblaðið/Stefán E. Stefánsson