Morgunblaðið - 11.11.2020, Síða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. NÓVEMBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALINánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
MYNDIN SEM HEFUR SLEGIÐ Í GEGN
Í EVRÓPU UNDANFARNAR VIKUR.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
Hrekkjavökuvika
í Sambíóunum
Sjáðu nokkrar að frægustu Hrollvekjum allra tíma
Síðustu dagar Skálholts erþriðja og síðasta bókBjarna Harðarsonar í þrí-leik þar sem hann fjallar
um Skálholtsstað á átjándu öld, lífið
þar og fólkið sem kemur við sögu,
hátt sem lágt, fólkið sem býr í Skál-
holti en ekki síður fólkið í sveitinni.
Fyrri bækurnar tvær í þessum þrí-
leik heita Í skugga drottins og Í
Gullhreppum. Í fyrstu bókinni
hverfðist sagan
um hina ungu al-
múgakonu Maríu
sem átti fund með
nykri á Vörðu-
felli, en í annarri
bók vorum við
samferða brokk-
genga séranum
Þórði í Reykja-
dal, hvers kennd-
ir voru ekki kirkjunni þóknanlegar. Í
Síðustu dögum Skálholts eru það
feðgarnir Finnur og sonur hans
Hannes, síðasti Skálholtsbiskup,
sem lesendur fá mest að vera sam-
ferða, sem og hinni orðheppnu soð-
búrskerlingu Katrínu, sem enn er í
Skálholti og lætur engan vaða yfir
sig. Sú gamla og harðskeytta kona
er dóttir þeirrar Maríu sem við
kynntumst í fyrstu bókinni. Kostu-
lega parið Eilífigvendur og Hildur
litla Hildardóttir setur heilmikinn
svip á frásögnina, og margar fleiri
persónur koma við sögu.
Rétt eins og nafn bókarinnar gef-
ur til kynna segir Í síðustu dögum
Skálholts frá andarslitrum þessa
höfuðseturs, misserin áður en bisk-
upsstóllinn var færður þaðan til
Reykjavíkur, sem og skólinn. Þetta
er saga af ringulreið við endalok
mikilla mektardaga, eins og segir á
bókarkápu, og rétt eins og í fyrri
bókunum fáum við að fylgjast með
valdabrölti og daglegu lífi fólksins í
Skálholti sem og almúgafólki. Þótt
Bjarni skáldi upp sumar persónur
og samtöl, þá byggir hann bókina á
sögulegum viðburðum, til dæmis
þeim hörmungum sem fólk þurfti að
þola þegar móðuharðindi og Suður-
landsskjálfti reið yfir í lok átjándu
aldar. Bjarni sýnir okkur á átakan-
legan hátt hvernig slíkar hörmungar
bitna verst á alþýðufólkinu, mann-
fellir var svo mikill að tína þurfti upp
lík förufólks milli þúfna í nágrenni
Skálholts.
Sár er munurinn á aðstæðum og
möguleikum Jóns og séra Jóns á
þessum tímum og Bjarni hefur ríka
samúð með þeim smæstu sem
grimmd fátæktarinnar bítur fast.
Bjargleysi almúgans verður
áþreifanlegt í lifandi frásögn hans.
Bjarni bregður upp mögnuðum
myndum í sögu sinni, óvæntustu at-
burðum, stórum sem smáum, leiftr-
andi samtölum og lýsingum á stjórn-
leysinu og óreiðunni sem einkenndi
þessa tíma.
Það sem gerir þessa bók svo frá-
bæra aflestrar, rétt eins og hinar
tvær sem á undan komu í þrí-
leiknum, er tungutakið, sjálft mál-
farið. Bjarni hefur gríðargóð tök á
tungutaki þess tíma sem sagan ger-
ist á og fólkið lifnar við af síðunum í
lýsingum hans og samtölum. Hver
og einn er með sinn sérstaka talanda
og margir líka með skemmtilega
sérviskuleg persónueinkenni. Hann
beitir stílvopninu af mikilli snilld.
Þótt sagan segi frá miklum hörm-
ungum þá tekst Bjarna að láta sitt
góðlátlega skopskyn skína í gegn
þar sem við á, því ýmsar eru uppá-
komurnar. Dýrmæt er sú sýn sem
Bjarni færir lesendum sínum inn í
hinn horfna tíma.
Morgunblaðið/Hari
Höfundurinn „Það sem gerir þessa bók svo frábæra aflestrar, rétt eins og
hinar tvær sem á undan komu í þríleiknum, er tungutakið, sjálft málfarið,“
skrifar gagnrýnandi um bók Bjarna Harðarsonar sem gerist á 18. öld.
Af soðbúrskerlingu
og fleira fólki
Söguleg skáldsaga
Síðustu dagar Skálholts
bbbbn
Eftir Bjarna Harðarson.
Bókaútgáfan Sæmundur 2020.
Innbundin, 191 bls.
KRISTÍN HEIÐA
KRISTINSDÓTTIR
BÆKUR
Kórónuveirufaraldurinn hefur haft
víðtæk áhrif á menningarstofnanir
hérlendis og starfsemi þeirra. 75%
þeirra menningarstjórnenda sem
svöruðu könnun Rannsóknaseturs í
menningarstjórnun við Háskólann
á Bifröst sögðust hafa þurft að fella
niður viðburði vegna faraldursins.
Niðurstöðurnar eru sagðar í takt
við það sem komið hefur fram í öðr-
um athugunum um mikil áhrif kór-
ónuveirufaraldursins á menningar-
geirann. Könnunin, sem gerð var
um mánaðamótin september/
október, var send til 694 aðila og
luku 373 könnuninni. 63% svarenda
voru konur og 36% karlar. Rann-
sóknin náði meðal annars til bóka-
og tónlistarútgáfu, sviðslista, kvik-
myndaframleiðslu, starfsemi safna
og reksturs sögulegra staða.
Aðspurð segjast 16% svarenda
hafa þurft að fækka starfsfólki
vegna heimsfaraldursins og 47%
segjast hafa þurft að að hætta við
að lausráða fólk eða ráða verktaka
í verkefni. Spurð nánar út í samn-
inga við verktaka kom í ljós að 19%
höfðu þurft að ganga út úr samn-
ingum við verktaka og rúm 9%
höfðu þurft að virða samninga við
verktaka sem ekki var hægt að
framkvæma.
Spurt var sérstaklega um opin-
beran stuðning og þar sögðust 35%
svarenda hafa hlotið opinbera
styrki vegna Covid-19 en 50% sögð-
ust ekki hafa hlotið aðstoð. Spurt
var nánar út í hvernig starfsemi
hefði hugsanlega skerst. Fullyrð-
ingunni „Covid-19 hefur orðið til
þess að við höfum þurft að fella nið-
ur starfsemi, ekki bara fresta eða
færa til“ voru 50% mjög sammála,
25% frekar sammála, 6% hvorki
sammála né ósammála, 10% frekar
ósammála og 7% mjög ósammála.
Þá var spurt sérstaklega um hvort
þátttakendur teldu þörf á að endur-
skoða „uppbyggingu menningar-
geirans“ í ljósi áhrifa faraldursins
og voru 55% svarenda því sammála
en 9% voru því ósammála og 33%
voru hlutlaus.
Að lokum var spurt hvort inn-
lendir ferðamenn hefðu komið í
stað hinna erlendu og svöruðu 29%
svarenda því játandi en jafnhátt
hlutfall neitandi.
Fjöldi menningarvið-
burða hefur fallið niður
 Ný könnun um áhrif faraldursins
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Rannsókn Háskólinn á Bifröst.
Michael Bundesen, söngvari dönsku hljómsveitarinnar
Shu-bi-dua lést um helgina 71 árs að aldri. Í frétta-
tilkynningu frá börnum hans kemur fram að hann hafi
látist eftir stutta sjúkralegu og að banameinið hafi
verið krabbamein. Bundesen nam lögfræði og stýrði
útvarpsþætti hjá Danmarks Radio þegar hann kynnt-
ist gítarleikaranum Michael Hardinger 1973 og saman
stofnuðu þeir Shu-bi-dua.
Hljómsveitin vann fljótt hug og hjarta Dana. Á tæp-
lega 40 ára ferli sendi sveitin frá sér um tuttugu plöt-
ur sem eru meðal söluhæstu platna í danskri tónlistar-
sögu. Sveitin hætti störfum þegar Bundesen fékk, með stuttu millibili, tvo
blóðtappa í heila 2011 með þeim afleiðingum að hann lamaðist á vinstri
hlið. Tveimur árum síðar hlaut sveitin heiðursverðlaun á Danish Music
Awards 2013.
Michael Bundesen látinn 71 árs að aldri
Michael Bundesen