Morgunblaðið - 07.12.2020, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. DESEMBER 2020
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Kínverska geimferðastofnunin til-
kynnti í gær að könnunarfar hennar,
Chang’e 5, sem safnaði tunglgrýti og
jarðvegssýnum í síðustu viku, hefði
náð að tengjast eldflauginni sem á að
flytja sýnin heim til jarðar, en bæði för
voru þá á sporbraut um tunglið.
Þetta er í fyrsta sinn sem Kínverjar
ná að framkvæma slíka aðgerð, en
þeir hafa tekið stórstígum framförum
í könnun geimsins á undanförnum ár-
um, ekki síst með tunglferðaáætlun
sinni, sem heitir Chang’e í höfuðið á
gyðju tunglsins í kínverskri goða-
fræði. Þeir stefna þó enn lengra, og
má segja að leiðangurinn nú hafi ein-
ungis verið áfangastaður í kapphlaupi
stórveldanna og fleiri um að senda
fyrsta manninn á yfirborð Mars.
Fyrstu sýnin í fjörutíu ár
Könnunarfarið og eldflaugin sem
tengdust í gær eiga nú fyrir höndum
um tíu daga ferðalag, en gert er ráð
fyrir því að farið lendi aftur á jörðinni,
með sýnin sem tekin voru á tunglinu, í
kringum 17. desember.
Gangi allt að óskum munu Kínverj-
ar komast í útvalinn hóp þjóða, sem
hafa náð að sækja grjót frá tunglinu,
en einungis Bandaríkjamenn og Rúss-
ar hafa náð þeim árangri áður. Þá
verður þetta í fyrsta sinn í rúm fjöru-
tíu ár sem sýni fást af tunglinu, en sov-
éska könnunarfarið Luna 24 gerði það
síðast árið 1976.
Mikill ávinningur er talinn af jarð-
vegssöfnun Kínverja nú, því að jarð-
vegur tunglsins er ekki einsleitur,
frekar en hann er á jörðu niðri, og því
er talið að sýnin geti varpað frekara
ljósi á það hvernig tunglið varð til og
myndaðist, sem og upplýsingar um
mögulega eldgosavirkni þar einhvern
tímann í fyrndinni, en engin virk eld-
fjöll eru nú á tunglinu.
Það er þó ekki bara vísindalegur
ávinningur af sýnasöfnuninni, heldur
hafa Kínverjar ásamt öðrum stórveld-
um heimsins sýnt því aukinn áhuga á
undanförnum árum að nýta þær auð-
lindir og góðmálma sem fyrirfinnast á
tunglinu, en þar er að finna ýmiss
konar efni, sem eru af skornum
skammti hér á jörðu. Mun Chang’e 5-
könnunarfarið því einnig hafa tekið
litrófsmyndir af yfirborði tunglsins,
sem geta aðstoðað Kínverja við að
greina hvar slíka málma er að finna.
Yfirlýsing til umheimsins
Þá má einnig lesa út úr leiðangr-
inum öfluga yfirlýsingu til umheims-
ins um fyrirætlanir Kínverja í geimn-
um á komandi árum. Þeir hafa varið
miklu fjármagni í geimferðaáætlun
sína og hafa þannig saxað jafnt og
þétt á það mikla forskot sem Banda-
ríkjamenn og Rússar byggðu upp á
árum kalda stríðsins. Þátttaka í geim-
rannsóknum er því nokkurs konar
tákn um stöðu Kínverja sem vaxandi
risaveldis og um stöðu þeirra sem
leiðtoga í þróun tækni.
Hugur Kínverja hefur raunar stað-
ið til þess allt frá því Sovétmenn
sendu Spútník á loft árið 1957, en þá
hét Maó Zedong, leiðtogi Kína, því að
Kínverjar myndu einnig halda út í
geiminn. Það markmið náðist þó ekki
fyrr en árið 1970.
Kínverjar sendu svo fyrsta mann-
inn út í geim árið 2003, þegar Yang
Liwei fór á sporbaug og fór þar 14
sinnum umhverfis jörðina meðan á 21
tíma geimferðalagi hans stóð.
Kínverjum var ekki boðið að taka
þátt í Alþjóðlegu geimstöðinni, en þeir
hyggjast reisa sína eigin og á hún að
taka til starfa árið 2022.
Líkt og fyrr sagði vilja Kínverjar
senda mann til tunglsins, en einungis
Bandaríkjamenn hafa náð þeim ár-
angri áður. Er nú stefnt að því að
fyrsti Kínverjinn stígi fæti á tungið
fyrir árið 2029.
Um svipað leyti stefna Kínverjar að
því að sækja jarðvegssýni til Mars
með ómönnuðum könnunarförum og
þar á eftir er stefnt að því að senda
mann til Mars. Þar eru þeir þó ekki
einir um hituna, en bæði Rússar og
Bandaríkjamenn, sem og fyrirtækið
SpaceX, hafa gert slíka ferð að yfir-
lýstu markmiði sínu. Hitt er þó víst,
að Kínverjar eru komnir af fullum
krafti í geimferðakapphlaupið.
AFP
Tunglið Chang’e 5-könnunarfarið reisti kínverska fánann við hún á yf-
irborði tunglsins skömmu áður en það tókst á loft og hélt í heimferð sína.
Kínverjar í útvalinn hóp
 Chang’e 5 á leiðinni aftur til jarðar  Kemur með fyrstu jarðvegssýnin frá
tunglinu frá 1976  Leiðangurinn til marks um stórstígar framfarir Kínverja
Þrýstiafl við skot:
10.631 kN
Kínverjar fara til tunglsins
Heimildir: Spaceflightnow/Forbes/NASA
Nýjasta geimferðastöð Kína
4 ræsi-
eldflaugar
Farmur:
Chang’e 5
könnunar-
farið
23. nóvember
Lending á jörðu:
57
m
et
ra
r
57
m
et
ra
r
Takmark:
Könnunarfarið sneri aftur til jarðar 3. desember
Upphaf leiðangurs:
1. desember
Farið lenti á tunglinu:
Um miðjan desember
Aðal-
eldflaug
Gangan langa 5
600 km
Peking
K Í N A
Suður-Kína
haf
HAINAN
RÚSSLAND
MONGÓLÍA
INDLAND
384.400 km
TungliðJörðin
Wenchang-eldflaugastöð
Að safna 2 kg
af grjóti og jarð-
vegi til þess að
læra um:
Upphaf Myndun Jarðhræringar
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Moncef Slaoui, sem fer fyrir verkefni
um bóluefnaþróun í Bandaríkjunum
vonast til þess að Lyfjaeftirlit Banda-
ríkjanna muni samþykkja notkun
bóluefnis í vikunni. Ríki Bandaríkj-
anna eru þegar í startholunum að
hefja bólusetningarferlið. Væntingar
eru til þess að daglegt líf verði með
eðlilegum hætti að nýju í vor að sögn
Slaoui.
Fregnir af bóluefninu koma í
skugga þess að faraldurinn hefur náð
nýjum hæðum í landinu. Á degi hverj-
um falla um 2.000 manns frá af völd-
um sjúkdómsins.
Slaoui á von á því að lyfjaeftirlitið
muni samþykkja bæði bóluefnið frá
Pfizer og Moderna. Verða þau tekin
fyrir hvort í sínu lagi á fundi lyfjaeft-
irlitsins. Á fimmtudag verður bólu-
efnið frá Pfizer til umræðu en þann
17. desember verður fundað um bólu-
efnið frá Moderna. „Fyrsta sending
bóluefnisins mun koma daginn eftir
að samþykki liggur fyrir,“ segir Slao-
ui.
Líkt og víðast hvar annars staðar
fara fyrstu skammtarnir til heilbrigð-
isstarfsmanna. Eru þeir sagðir vera
um milljón manns. Samhliða býðst
hópi um þriggja milljóna eldri borg-
ara sem dvelja á dvalarheimilum
bóluefnið. Í framhaldinu verður það
svo í höndum hvers og eins ríkis fyrir
sig að ákveða forgangsröðun. „Við
gætum verið að horfa upp á það að al-
menningur geti hafið eðlilegt líf í apríl
eða maí á næsta ári,“ segir Slaoui. Um
14,6 milljónir Bandaríkjamanna hafa
smitast af Covid-19 og hafa rúmlega
281.200 látist af völdum sjúkdómsins í
Bandaríkjunum.
Líf með eðlileg-
um hætti í vor
 Lyfjaeftirlitið fundar í vikunni
AFP
Eftirvænting Moncef Slaoui hefur
væntingar um samþykki í vikunni.
Nokkur framgangur er í samninga-
viðræðum á milli Breta og Evrópu-
sambandsins vegna útgöngu Breta
úr sambandinu.
Samkvæmt frétt The Guardian
virðist sem höggvið hafi verið á
hnút í helsta deilumálinu sem sneri
að fiskveiðiréttindum Evrópusam-
bandsins í breskri lögsögu. Er nið-
urstaðan sögð sú að fiskveiðiskip úr
löndum Evrópusambandsins geti
áfram veitt innan breskrar lögsögu
en þau munu svo smátt og smátt
minnka veiðar sínar á næstu fimm
til sjö árum. Seint í gærkvöldi var
enn fundað. Var rætt um kröfu ESB
um að Bretar undirgengjust laga-
umhverfi um umhverfisvernd, fé-
lagsleg réttindi og starfsmanna-
rétt. Öðrum kosti sæta tollum á
breskan útflutning.
BRETLAND
AFP
ESB Michel Barnier fer fyrir samn-
inganefnd ESB í viðræðunum.
Fiskveiðiskip ESB
geti áfram veitt
Sú hefð að gæða
sér á vínberjum á
Puerta del Sol-
torgi á miðnætti á
gamlárskvöld í
Madrid hefur ver-
ið bönnuð af
borgaryfirvöld-
um. Vínberja-
fögnuðurinn hef-
ur alla jafna laðað
marga að og því
vildu yfirvöld ekki taka neina
áhættu vegna Covid-19-faraldursins.
Raunar hafa allir viðburðir á gaml-
árskvöld verið bannaðir í borginni.
Þá hafa verið settar fjöldatakmark-
anir á jólamarkaði í desember.
Spánn er meðal þeirra landa ESB
sem orðið hafa verst úti vegna veiru-
faraldursins. Um 46 þúsund hafa
fallið þar í landi.
SPÁNN
Banna hefðbundið
vínberjaát í Madrid
Vínber Borða þarf
vínberin heima.