Morgunblaðið - 22.12.2020, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 2020
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Ég er bæði glaður og þakklátur
að hafa hlotið tilnefningu og að
eftir bókinni sé tekið,“ segir Jónas
Reynir Gunnarsson sem fyrir
skemmstu hlaut sína fyrstu til-
nefningu til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna fyrir þriðju skáld-
sögu sína, Dauði skógar.
„Raunveruleiki rithöfundar er allt-
af að vonast eftir ritlaunum,“ segir
Jónas Reynir og tekur fram að
hann voni að tilnefningin og góðir
dómar hjálpi honum í þeim efnum
svo hann eigi auðveldara með að
helga sig skrifum.
„Ég þyrfti að skrifa meðfram
vinnu til að hafa í mig og á, en ég
hef hins vegar ekki gert það held-
ur helgað mig skriftunum þótt nær
ógerlegt sé að skrimta af svo
litlu,“ segir Jónas Reynir, sem frá
því hann lauk meistaranámi í rit-
list frá Háskóla Íslands 2015 hefur
alfarið helgað sig skriftum en frá
árinu 2018 hefur hann fengið þrjá
mánuði í listamannalaun á ári. „Ef
ég gæti verið að gera eitthvað
annað en sinna listinni þá væri ég
að því. Þetta er einhver köllun –
eða bölvun eftir því hvernig á það
er litið,“ segir Jónas Reynir og
tekur fram að sér finnist tíminn
dýrmætur og því vilji hann eyða
honum í eitthvað sem sér finnist
mikilvægt – eins og að skrifa.
Aðspurður segist Jónas Reynir
hafa verið byrjaður á Dauða skóg-
ar áður en hann skrifaði og sendi
frá sér fyrri skáldsögur sínar tvær
sem nefnast Millilending og Kross-
fiskar. „Það er sjaldan sem ég hef
skýrar kveikjur að verkum mínum,
en í þessu tilviki gerðist það að
það féll aurskriða á skógarland
sem fjölskylda mín á rétt fyrir ut-
an Fellabæ fyrir austan,“ segir
Jónas Reynir þegar hann er
spurður um kveikjuna að Dauða
skógar. Tekur hann fram að skrið-
an hafi verið minni en sú sem
hann skrifar um í bókinni. „Ég
hrökk við þegar þetta gerðist á
sínum tíma og það kveikti í mér
hugmynd,“ segir Jónas Reynir
sem fer ávallt heim til foreldra
sinna í Fellabæ yfir jólahátíðina og
á sumrin.
Dauðinn yfirvofandi fyrirbæri
„Eitt sinn þegar ég sat með
kaffibolla á pallinum á æskuheimil-
inu í Fellabæ að sumri í blíðviðri
heyrði ég drunur fyrir ofan mig
sem reyndist vera Nató-flugvél í
eftirlitsflugi. Hávaðinn, sem hafði
gert mér bilt við, var áminning um
að maður tilheyrir þrátt fyrir allt
veröldinni, þar sem hræðilegir
hlutir gerast. Þessar andstæðu-
tilfinningar sátu í mér og urðu að
kjarna í aðalpersónunni sem er
með sinn griðastað sem er í
sífelldri hættu,“ segir Jónas Reyn-
ir, en Dauði skógar fjallar um það
þegar hversdagurinn fer á hvolf og
dauðinn ber að dyrum.
„Ég held að sú hugsun birtist
skýrt í bókinni að við erum öll
hluti af sama vistkerfinu á jörð-
inni. Bókin fjallar um staðbundnar
náttúruhamfarir, en aðalpersónan
sér í sjónvarpinu hvað er að gerast
annars staðar í heiminum, svo sem
skógareldana í Amazon. Það er
náttúrlega allt í klessu,“ segir Jón-
as Reynir, sem vill þó ekki gang-
ast við því að skrifa loftslags-
bókmenntir.
„Ég er ekkert of hrifinn af því
að setja verk mín ofan í eina
ákveðna skúffu. Bók er aldrei að-
eins um eitthvað eitt. Þetta er líka
saga um fjölskyldu og samskipti,
en undiraldan snýr að því að til-
heyra viðkvæmri veröld,“ segir
Jónas Reynir og tekur fram að
forgengileikinn sé þannig áberandi
í bókinni. „Dauðinn sækir eig-
inlega að aðalpersónunni úr öllum
áttum og hann reynir að bægja
honum frá sér og forðast að hugsa
um hann. Það er áhugavert að
hugsa um dauðann sem yfirvofandi
fyrirbæri sem er misnálægt okk-
ur.“
Ég skrifa hvar sem ég er
Aðspurður segist hann þegar
byrjaður á næsta verki. „Ég verð
eiginlega að sjá hvernig það
þróast, enda vil ég hafa skrifferlið
„organískt“. Ég er að skrifa eitt-
hvað sem ég sé fyrir mér að endi
sem skáldsaga, en svo veit maður
aldrei,“ segir Jónas Reynir og tek-
ur fram að hann sé yfirleitt með
mörg skjöl í tölvunni í vinnslu í
einu og misjafnt hvaða skjal taki
yfir.
Inntur eftir því hvort gott sé að
skrifa á heimaslóðum segir Jónas
Reynir að honum sé næstum sama
hvar hann er þegar hann skrifar.
„Ég skrifa hvar sem ég er. Ég
kláraði bókina á kaffihúsi vina
minna á Egilsstöðum.“ Ekki er
hægt að sleppa Jónasi Reyni án
þess að forvitnast um bókarkápuna
sem er einstaklega frumleg og
skemmtileg, en Alexandra Buhl
hannaði útlit bókarinnar. „Þetta er
sjötta bókin mín og ég hef aldrei
haft neitt fígúratíft eða hlutbundið
á kápunni á bókum mínum,“ segir
Jónas Reynir og tekur fram að að-
eins sé unnið með letur, form og
liti á kápum hans. „Fyrir mér fel-
ast galdrar bókmenntanna í því að
orð geta þýtt svo marga ólíka hluti
fyrir mismunandi fólki. Ég vil ekki
fletja merkingu orðanna út með
því að búa til eitthvert eitt úr orð-
unum og einskorða mig við ein-
hverja eina birtingarmynd.“
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Galdrar „Fyrir mér felast galdrar bókmenntanna í því að orð geta þýtt svo
marga ólíka hluti fyrir mismunandi fólki,“ segir Jónas Reynir Gunnarsson.
„Andstæðutilfinningar sátu í mér“
 Dauði skógar nefnist þriðja skáldsaga Jónasar Reynis Gunnarssonar  Finnst tíminn of dýrmætur
til að eyða honum í annað en að skrifa  Vill ekki setja verk sín ofan í eina ákveðna skúffu
Tónlistartvíeykið Sigríður
Thorlacius og Sigurður Guð-
mundsson munu halda sína ár-
legu jólatónleika í streymi í ár í
samvinnu við HljóðX og Voda-
fone.
Tónleikarnir hefjast í kvöld kl.
20 og er miðaverð kr. 3.500.
Hægt er að velja á milli þriggja
leiða til að njóta tónleikanna, þ.e.
með myndlykli Vodafone, með
vefsjónvarpi Stöðvar 2 eða í
gegnum netvafra og fer miðasala
fram í gegnum Tix.is. Sigríður og
Sigurður sendu nýverið frá sér
plötuna Það eru jól sem hefur að
geyma bæði jólalög, vetrarlög og
jafnvel heilsárslög.
Tónleikum Sigurðar og Sigríðar streymt
Jólabörn Sigurður og Sigríður eru í
jólaskapi og halda tónleika í kvöld.
Sonur grafarans er önnurljóðabók Brynjólfs Þor-steinssonar. Sú fyrri komút í fyrra, Þetta er ekki
bílastæði nefnist hún, vel mótað og
býsna áhrifaríkt byrjandaverk þar
sem sást að
Brynjólfur er
flinkur í að smíða
agaðar myndir úr
orðum og móta
andrúmsloft inn-
an tengdra mynd-
ríkra ljóða.
Í Syni graf-
arans heldur
Brynjólfur áfram
að skapa heildstæðan heim. Í hátt í
50 ljóðum setur hann upp einskonar
leikrit um grafir, dauða og drauga,
þar sem leikarar eru listaðir upp í
byrjun: það eru Sonur grafarans, hin
þýska Mutter, Grafarinn (faðirinn),
Evfemía – sem er skófla grafarans
og gestur. Þá eru á listanum yfir
leikendur 997 draugar. Svart og
móskulegt útlit bókarinar, með hóp-
mynd á kápu af fólki sem er að leys-
ast upp, leikur skemmtilega með
draugastemninguna.
Bókin er í þremur hlutum og sá
fyrsti, og áhrfaríkasti, nefnist
„Moldarstrákur“. Hann hefst á því
að „augun / moka holur / í hversdag-
inn // hann er morandi í járn-
smiðum …“ og þessi hversdagur er
sagður „morandi í ógæfu“. Myrkur
en jafnframt
gáskafullur tónn-
inn er strax sleg-
inn í myndrænum
lýsingum sem
vísa í sagnir og
þjóðtrú um efni-
við ljóðanna. Í
þriðja ljóði bók-
arinar, sem er
eitt það besta,
segir í byrjun
„andvörpurnar búa í moldinni“ og
ljóðmælandinn ætlar að smíða
handa þeim gleraugu: „umgjörðina
bý ég til / úr fluglínu / fuglsins / sem
sveimar / efra.“
Heimurinn skýrist smám saman
og hver persóna fær sitt svipmót og
formgerð í ljóðum. Ljóð grafarans
eru til að mynda sett fram með
fjölda +-tákna, sem verða krossar í
framsetningu í konkretljóðastíl, sem
leikið er skemmtilega með í nokkr-
um ljóðanna, til að mynda undir lok-
in þar sem máttur drauga er tekinn
að dofna eftir 120 ár – sem er nægur
tími til að „drekkja sýslumönnum //
bíta kvikfé“ og sílækkandi rödd
drauga er sýnd með sísmækkandi
letri.
Bókin er skemmtileg og einkenn-
ist af frjórri úrvinnslu skáldsins og
ísmeygilegum leik með sagnaminni
og ævintýri af heimum drauga og
grafara – eins og í fínu ljóði um
söðlasmið sem gerir hnakka fyrir
drauga sem ríða húsum. Ljóðin í
bókinni eru þó misvel lukkuð og í
miðhlutanum, „Veggjum bernsku-
heimilisins“, þar sem draugar vita-
skuld halda sig og pískra, er lopinn
nokkuð teygður og á stundum eins
og ljóðin séu samin inn í bálkinn án
þeirrar sannfæringar og hugvits-
semi sem einkennir sterkustu hluta
bókarinnar. Hlutana sem sýna vel
hvað Brynjólfur er fínt skáld.
Hversdagurinn
morandi í ógæfu
Ljóð
Sonur grafarans bbbmn
Eftir Brynjólf Þorsteinsson.
Una útgáfuhús, 2020. Kilja 76 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Brynjólfur
Þorsteinsson