Tölvumál - 01.01.2019, Side 8
8
Mér finnst ekki nema örfá ár síðan við stelpurnar á skrifstofunni sátum
við ritvélar og pikkuðum bréf í tvíriti með kalkipappír á milli. Settum svo
frumritið í umslag, vélrituðum nafn viðtakanda og heimilisfang utan á.
Frímerki efst í hornið hægra megin. Umslagið í póst. Afritið var síðan
gatað, stimplað, dagsett, sett í möppu og síðan í skjalasafn sem skipulagt
var í sérstöku skjalavörslukerfi, oftar en ekki af sérstökum starfsmanni
sem bar hið virðulega starfsheiti skjalavörður. Geymt þar um nokkurra
ára skeið, síðan sett í kassa ofan í kjallara ásamt öðrum afritum af öðrum
bréfum. Síðan jafnvel á Þjóðskjalasafnið. Allt geymt, vel og vandlega, um
ókomna tíð. Þvílíkt góss fyrir sagnfræðinga að grúska í!
Í dag notum við samskiptamiðla til að hafa samskipti við annað fólk;
Facebook, Messenger, Twitter, Instagram, Snapchat. Stundum sendum
við tölvupóst (sem er nú eiginlega orðið úrelt). Eða hringjum (sem er
eiginlega líka að verða úrelt, a.m.k hjá yngstu kynslóðinni). Eða sendum
sms (líka að verða úrelt). Einstaka sinnum skrifum við bréf á tölvuna og
sendum sem viðhengi með tölvupóstinum. Aðallega í vinnunni. Og
viðhengið vistum við væntanlega á harða diskinn.
En hvernig geymast þessar upplýsingar? Í hverju munu sagnfræðingar
framtíðarinnar grúska? Hörðum diskum; geisladiskum; gagnaskýjum?
Tölvum með úreltum stýrikerfum sem engin leið verður að opna? Eða
lykilorðið að skýinu týnt. Þeir sem eru komnir nokkuð við aldur muna
kannski eftir „floppy“-diskettunum svokölluðu sem voru notaðar í byrjun
tölvualdar. Í dag eru þær ólæsilegar nema hjá þeim örfáu nördum sem
geymdu gömlu tölvurnar sínar. Engin nýleg tölva hefur lengur drif fyrir
„floppy“-diskettur eða disklinga. Og varla heldur geisladrif, þau eru líka
að detta út. Og hvað verður þá um allar myndirnar okkar á geisladiskunum?
Á fyrstu árum tölvusamskipta var ekki óalgengt að fólk prentaði út
tölvupóstinn sinn. Setti blaðið svo samviskusamlega í möppu. Á
skrifstofum þurfti reyndar að gera það án aðstoðar, einhvern tíman hvarf
nefnilega skjalavörðurinn. Svona eins og bensínafgreiðslumaðurinn hvarf
í sjálfsafgreiðsluvæðingunni og gjaldkerarnir hverfa einn af öðrum í
bönkunum og krökkunum á kössunum fækkar í Bónus. Eins og þetta
eru nú nauðsynlegt störf. En það eru allir löngu steinhættir að prenta út
tölvupóst. Reyndar vistar maður viðhengið stundum í tölvunni. En bara
á harða diskinn eða netþjóninn. Sem verður svo einhvern tíma úreltur.
Eða hrynur. Nú seinni ár hafa líka heyrst æ háværari raddir sem predika
pappírslaust þjóðfélag. Segja okkur eyða skógum og skemma náttúru
með allri þessari pappírsnotkun. Svo við megum eiginlega ekki prenta
neitt út.
En hvernig eigum við þá að geyma gögnin okkar? Hvaða gagn er að
upplýsingatækni ef við finnum ekki upplýsingarnar þegar við þurfum á
þeim að halda? Og hvað gera sagnfræðingarnir ef þeir komast ekki í
neinar heimildir?
GEYMDAR EÐA
GLEYMDAR MINNINGAR
Bjargey Gígja Gísladóttir, framhaldsskólakennari / prentsmiður
Ég hef í sjálfu sér enga lausn á málinu en það veit ég að ekkert hefur enn
verið fundið upp endingarbetra en pappír til að geyma ritað mál og myndir.
Kálfskinnið var reyndar nokkuð gott, handritin okkar hafa varðveist ótrúlega
vel og svo voru það auðvitað steintöflurnar með myndletrinu og rúnunum
í fornöld. Þær entust!
Flest það sem fundið hefur verið upp á okkar dögum til að geyma gögn,
sama hvort það er ritmál, myndmál eða tónlist, þarfnast einhvers konar
tækja til skoðunar. Segulbandsspólur, vinyl-hljómplötur, myndbönd,
disklingar, geisladiskar, dvd-diskar, ipod, ipad, snjallsímar; allt krefst þetta
tækjabúnaðar sem úreldist jafnóðum og hann er búinn til.
Eru til lausnir? Þurfum við kannski bara að hverfa aftur til sagnahefðarinnar
og munnlegrar geymdar? Kannski mun ekkert varðveitast frá þessu
tímabili í mannkynssögunni nema það sem við leggjum á minnið og getum
sagt öðrum frá.
Mér finnst við hæfi að hafa þetta lokaorðin í pistli um upplýsingatækni.
Og svolítið skemmtilegt mótvægi við alla umræðuna um tækin og tæknina.
Við lifum og hrærumst í tækniveröld. Meira að segja peningarnir okkar
eru bara tölur á tölvuskjá. Sumir myndu kannski kalla mig svartsýnismann
en mér finnst þessi þróun satt að segja töluvert áhyggjuefni og skil ekki
af hverju málið fær ekki meiri umfjöllun í samfélaginu. Þetta snertir okkur
jú öll. Það er nokkuð ljóst að upplýsingabyltingin mun ekki hafa minni
áhrif á mannkynið en iðnbyltingin. Og það verður víst ekki aftur snúið.