Vinnan - 01.05.1945, Blaðsíða 44

BJARNI ÞÓRÐARSON:
Um kauptryggingu hlutarsj ómanna
Undanfarin ár hafa allmörg af samtökum sjómanna
samið um kauptryggingu til handa meðlimum sínum.
— Að tryggja hlutarmönnum lífvænlegt lágmarkskaup
er eitt aðal verkefni sjómannasamtakanna á næstunni,
og verður ekki við unað, fyrr en allir fiskimenn hafa
öðlazt hana.
Þó að kauptrygging sé orðin all almenn og þrátt fyrir
nauðsyn hennar, hef ég þó hvergi séð rökstudda grein-
argerð fyrir réttmæti þessa máls. — I grein þessari mun
ég því leitast við að skýra þetta mikilsverða og um-
deilda atriði frá mínu sjónarmiði, og að því er ég vona,
frá sjónarmiði hlutarmanna í heild.
Rétímæti kauptryggingar
Krafan um lágmarkskauptryggingu byggist fyrst og
fremst á því, að hliitarmaðurinn hafi vissu fyrir, að
hafa nokkurn veginn nægilegt fyrir sig að leggja, a. m.
k. á meðan hann er að vinna. Eins og ráðningakjör
hlutarmanna eru nú, er engin trygging fyrir því, að sjó-
maðurinn sé ekki bæði svangur og klæðlítill á meðan
hann er á sjónum, eða þurfi ekki að þiggja sveitarstyrk,
jafnframt því sem hann skapar gjaldeyrisverðmæti
þjóðinni til handa, hafi hann ekki kauptryggingu. Sem
betur fer mun það ekki almennt, að hlutarmenn beri
ekki sæmileg laun úr býtum, nú á stríðsárunum. En við
erum ekki búnir að gleyma mögru árunum, þegar altítt
var, að menn, sem fóru í ver, komu ekki aðeins alls-
lausir, heldur með skuld á bakinu, til þurfandi heimila,
eftir vetrarlangt strit og vosbúð. Og þegar.að er gætt,
er ljóst, að ekki má mikið bera út af til þess, að hlutar-
maðurinn verði kauplaus. Ekki þarf annað til en afla-
tregðu. í stuttu máli sagt byggjast réttindi kauptrygg-
ingar á því, að hver atvinnurekandi verður að sjá
verkamönnum sínum fyrir lífvænlegum launum. Annars
er atvinnureksturinn ekki samkeppnisfær og getur ekki
vænzt þess að fá vinnuafl keypt. Og þar erum við komn-
ir að veigarmiklu atriði í þessu máli.
Hvers vegna vilja menn ekki róa?
Mikið hefur borið á því undanfarin ár, að erfitt hafi
reynzt að fá menn til þess að róa á fiskibátum okkar.
hér á landi. Þeir, sem áður stunduðu sjóróðra, hætta
sumir hverjir, ýmist vegna þess, að þeir eru orðnir út-
slitnir eftir margra ára eða áratuga fangbrögð við
höfuðskepnurnar, eða að þeir leita sér annarrar hægari
og fjárhagslega öruggari atvinnu. — Það er fátítt, að
unglingar leggi stund á sjómennsku hjá því sem áður
var. Fyrir nokkrum árum þótti sá varla maður með
Mörg hundruð Færeyingar hafa sótt hér sjó á íslenzk-
um bátum, vegna þess, að menn hafa verið ófáanlegir
mönnum í sj ávarþorpunum, sem ekki var farinn að róa
16—17 ára gamall.
Ekki fer hjá því, að hér sé um stórkostlega og þjóð-
hættulega veilu að ræða. Ef menn hætta að stunda fisk-
veiðar, er voðinn vís. Hvaðan á þjóðin að afla sér
gjaldeyris, ef ekki úr djúpi hafsins? Hvað gerir mönn-
um fært að lifa hér á landi á menningarvísu, ef þeir
hætta að veiða fisk? Það er til lítils að kaupa og byggja
vandaðan fiskiskipastól, ef enginn fæst til að stíga út
á hann. — Ef menn slá slöku við fiskveiðar, er stefnt
í voða fjárhagslegu og stjórnarfarslegu sjálfstæði þjóð-
arinnar.
Úr þessu barf að bæta. Fyrst þarf að gera sér ljóst,
hvað er raunverulega að og síðan að bæta úr því.
Það, sem veldur erfiðleikunum á að fá sjómenn, er
einkum:
1. Algert öryggisleysi ókauptryggðra manna um
fjárhagslega afkomu.
2. Mikið erfiði á sjónum, sem hefur farið vaxandi
á síðustu árum með lengri línu óg — hér á Aust-
fjörðum — aðgerð fiskjarins á sjónum.
Úr hvorutveggja er hægt að bæta á auðveldan hátt.
• Hinu fyrra með viðunanlegri kauptryggingu og hinu
síðara með styttingu línunnar og afnámi aðgerðar á
sjó. — Væri nægur mannafli fyrir hendi, kæmi og til
greina að fjölga skipverjum.
Ef þetta yrði gert, mundu fleiri fúsir að sækja sjóinn
en nú er, og yrði þá ekki síður hagur atvinnurekandans
en hlutamannsins, að farið yrði að ráðum sjómanna-
samtakanna. — Utgerðarmenn sjá ekki sinn hag í þessu
nú, en sá dagur mun renna upp, að þeim dylst það ekki.
Hversu há á kauptrygging að vera?
Sjómannaráðstefna Alþýðusambandsins haldin í nóv.
1943, segir í ályktun, að vinna skuli að því, að kaup-
trygging verði sem næst % af dagkaupi verkamanna,
98
VINNAN