Vinnan - 01.02.1952, Blaðsíða 13

ÉG GAT ÞESS í síðasta blaði Vinnunnar, að frændur
okkar á Norðurlöndum rituðu margt og mikið í blöð sín
um öryggi á vinnustöðum. Og grein sú, sem hér birtist,
hefur birzt í blaði danskra járn- og málmiðnaðarmanna,
„Jern- og Metalarbejderen" og enn fremur í öðrum blöð-
um, t. d. norska blaðinu „Jern- og Metalarbeitaren", enda
á hún erindi til allra, er vinna við vélar, sem nota benzín,
eða beðhöndla blýbenzín að einhverju leyti. Greinina þýddi
Geir Óskar Guðmundsson vélfræðingur, en hann hefur
annazt þýðingar fyrir félög bifvélavirkja, blikksmiða og
járnsmiða um efni, er snerta öryggi á vinnustöðum. S. J.
Eitrunarhætta af
blýbenzíni
Eftir POUL BONNEVIE prófessor, yfir-
lœkni viS vinnu- og verksmiðjueftir-
litið í Danmörku.
EINS OG KUNNUGT ER, hefur verið sett blý-
samband tetra-ethyl-blý, í allt það benzín, sem
selt hefur verið hér í landi (Danmörku) á seinni
árum. Blýsamband þetta bætir eiginleika benzíns
sem brennslis í benzínvélum. Þetta svokallaða
blýbenzín er alltaf litað, ekki vegna þess að blý-
sambandið sjálft hafi sérstakan lit, heldur vegna
þess að um það gilda alþjóðareglur, að sé benzín
blandað efninu (ethylfluid), á að lita það þannig,
að hægt sé að sjá, hve mikið er í því af efninu.
Venjulegt vélabenzín er með veikum gulrauðum
lit, en flugvélabenzín, sem inniheldur meira blý,
er græn- eða blálitað.
Þessi litun á benzíninu, sem efnaverksmiðjurn-
ar, er framleiða benzínið, hafa komið á og hafa
umsjón með, er ekki eingöngu í þeim tilgangi að
gefa upplýsingar um gæði benzínsins, heldur er
það upphaflega gert sem fastur liður í þeim var-
úðarráðstöfunum, sem fljótlega þurfti að gera
vegna þess, hve blýsambandið er eitrað.
Þegar byrjað var að framleiða og nota efnið,
var mönnum ekki ljóst, hve eitrað það var, og
það hafði í för með sér mjög margar sýkingar, já
og fjölda dauðsfalla. Efnið er frábrugðið venju-
legum föstum blýsamböndum á þann hátt, að það
er lífrænt (organisk) og lagarkennt efnasamband
— blý bundið 4 ethyl hópum (C2 H4). Þessi kol-
vetnishópur er í mörgum lífrænum vökvum, sem
auðveldlega gufa upp, þar á meðal er sennilega
þekktast spritt (ethylalkohol). Þess vegna fá líf-
færin etylblý í sig á allt annan hátt en málmkennt
blý, blýildi og blýsölt, og það dreifist og verkar
öðru vísi á líffærin en þessi efni. Með öðrum orð-
um: efni þetta orsakar ekki venjulega blýeitrun,
heldur sérstaka ethylblýeitrun. A einfaldan hátt
er hægt að segja að ethyl-hóparnir ,,beri“ blýið
annaðhvort loftkennt — það gufar upp með
benzíninu við venjulegt hitastig — í gegnum
lungim eða gegnum óskaddaða húð og þaðan með
blóðinu víðs vegar til fituríkra líffæra, sérstak-
lega heilans. í líffærunum ,,brennur“ efnið — á
sama hátt og vínandi (alkohol) — og skilur
eftir blýildi (ösku) í sellum þeim, fyrst og
fremst taugasellunum, þar sem það hefur komizt
inn. Sjúkdómseinkennin, sem koma í ljós við
slíka eitrun, eru þess vegna í flestum tilfellum í
sambandi við taugarnar, og oft er erfitt að að-
greina þau frá taugaveiklun, er stafar af öðrum
ástæðum.
Eins og kunnugt er, er öllum helztu líffærun-
um stjórnað frá sérstökum taugamiðstöðvum í
heilanum, og þess vegna getur eitrunin haft áhrif
á blóðrásina o. fl. og í bráðum og alvarlegum til-
fellum getur það jafnvel valdið dauða. Svo alvar-
legar eitranir koma þó aðeins fyrir, þegar unnið
er við sjálft efnið (ethylfluid) eða með botn-
fallið í benzíntönkum, þar sem mikið af efninu
sezt fyrir. Þeir, sem vinna við þetta, eru nú alltaf
varðir með gúmmífötum og gasgrímum o. fl., og
það er þessum og öðrum varúðarráðstöfunum að
þakka, að hægt er nú að vinna við efnið án hættu,
þrátt fyrir það hve mjög eitrað það er. Fylgzt er
með því, að varúðarráðstafanirnar séu haldnar,
með því að læknar skoða verkamennina með
stuttu millibili.
Hættan við að fá í sig ethylblý gegnum húðina
og lungun er auðvitað — og sem betur fer —
miklu minni, þegar unnið er við blýbenzín, þar
sem efnið er aðeins 1 %c Við sérstakar aðstæður,
t. d. þegar verið er að hella benzíni inni í húsi í
lygnu og heitu veðri, hafa komið fyrir bráðar
eitranir. Það hefur einnig komið fyrir, þegar
heitar vélar hafa verið hreinsaðar með blýbenzíni.
Hér í landi (Danmörku) höfum vér oft fengið
tækifæri til að komast að raun um, að notkun á
blýbenzíni til hreinsunar á ýmsum málmhlutum
— sem þó er bannað — hefur orsakað eitranir, sem
aðeins er hægt að skýra með áhrifum frá ethyl-
VINNAN 13