Vinnan - 01.06.1998, Blaðsíða 9

IJfr/
ilQfl e}^ra til að vera samvistum við börn sín á fyrstu œviárum þeirra er lykilatriði i
i’r) 'lréttis- ogfjölskyldumálum. Staðfesta þarf foreldraorlof og taka upp og endurskoða
'nkarorlof. Myndin er tekin á 1. maí í Reykjavík.
Fjölskyldusinnaðir iðnaðarmenn
Samiðnarmenn tóku á samræmingu
fjölskyldulífs og atvinnuþátttöku á
þingi sínu í byrjun maí. Samþykkt þeirra
fer hér á eftir:
„Þátttaka í atvinnu- og fjölskyldulífi
eru grundvallar þættir í lífi flestra. Lítil
umræða hefur farið fram um samhæf-
ingu þess að stunda atvinnu og vera
virkur þátttakandi í fjölskyldulífi.
Lengst af hefur það verið talið eðlilegt
að karlmenn létu vinnuna ganga fyrir
þátttöku í fjölskyldulífi. Þeir hafa verið
aldir upp við það að þeirra hlutverk sé
að vera fyrirvinna fjölskyldunnar og að
umsjón heimilis og uppeldi barna sé í
verkahring kvenna. Þrátt fyrir að margt
hafi breyst í þessum efnum á síðari
árurn, er langt í land að karlar komi í
sama mæli að uppeldi barna sinna og
konur. I jafnréttisumræðu síðustu ára-
tuga hefur lítið verið rætt um jafnrétti
karla til fjölskyldulífs.
Margt bendir til þess að gildismat
karla sé að breytast og þeir séu að verða
rniklu meðvitaðri um að þátttaka í fjöl-
skyldulífi og samvistir við böm sín veit-
ir mönnum mikla lífshamingju og gefur
lífinu aukið gildi. Einnig eru karlar að
verða meðvitaðri urn þá ábyrgð sem
fylgir því að vera faðir.
Fyrirtækin verða að vera virkir þátt-
takendur og skapa forsendur til að at-
vinnuþáttaka og fjölskyldulíf geti farið
vel saman. Þau verða að vera sveigjan-
leg hvað varðar vinnutíma og fyrir-
komulag vinnunnar. Líta verður á orlof
til að sinna börnum sem eðlilegan þátt í
rekstri fyrirtækjanna. Tryggja verður að
frí frá vinnu vegna barna bitni ekki á
nokkurn hátt á foreldrum og fæðingar-
og/eða foreldraorlof sé metið sem at-
vinnuþátttaka varðandi laun og réttinda-
ávinnslu.
Langur vinnutími gerir það að verk-
um að sá tími sem foreldri hefur til ráð-
stöfunar með börnum sínum er takmark-
aður. Ein aðal orsökin fyrir löngum
vinnutíma er lág laun, því verður að
leggja áherslu á að tryggja foreldrum
viðunandi fjárhagslega afkomu, þannig
að fjárhagslegar aðstæður séu ekki
hindmn fyrir því að foreldrar geti notið
samvista við börn sín.
Mikilvægt er að lögum um fæðingar-
orlof verði breytt og það verði lengt í 12
mánuði og verði fjórir mánuðir bundnir
móður og fjórir við föður en fjómm geti
foreldrar skipt eftir hentugleikum.
Grundvallarreglan er að foreldrar hafi
hvort um sig sjálfstæðan rétt til fæðing-
arorlofs og greiðslna. Greiðslur verði
hlutfall af launum hvors aðila fyrir sig.
Tryggja verður að tekjuskerðing for-
eldra verði sem minnst þannig að hún
standi ekki í vegi fyrir töku orlofs. Til
að fjármagna fæðingarorlof er nauðsyn-
legt að stofnaður verði sérstakur sjóður
sem atvinnulífið, ríki og sveitarfélög
greiði í. Sjóðurinn er mikilvægur til að
jafna og tryggja stöðu foreldra á vinnu-
markaði.
Umfjöllun um jafnréttis- og fjöl-
skyldumál á ætíð vera á dagskrá hjá
verkalýðshreyfingunni. Mikilvægt er að
karlar jafnt sem konur komi að þeirri
umræðu og sjónarmið karla séu lögð að
jöfnu við sjónarmið kvenna. I því sam-
bandi er mikilvægt að virkja það unga
fólk sem hefur verið að koma til liðs við
sambandið með ný og fersk sjónarmið. I
jafnréttisumræðunni er nauðsynlegt að
horfa til þess að kynin eru að mörgu
leyti ólík og með ólíkar þarfir. En bæði
hafa þörf fyrir umhverfi sem tryggir
þeirn rétt og möguleika til þess að taka
þátt í uppeldi bama sinna og vera skap-
andi fjölskyldumeðlimir."
Karlar bundnir á klafa fyrirvinnunnar
Er eðlilegt að það sé litið á það sem
vinnuslys ef starfsmenn eignast
börn? spurði Ema Amardóttir, jafnréttis-
fulltrúi Landssímans, í erindi sínu um
fjölskylduvæna starfsmannastefnu á
þingi Samiðnar. Erna sagði knýjandi
nauðsyn á hugarfarsbreytingu hér á
landi. Fyrirtækin yrðu að draga úr tog-
streitu milli starfs og fjölskyldulífs.
Ema benti þingfulltrúum á að fómar-
kostnaður vegna frítíma karla væri svo
miklu meiri en við frítíma kvenna að
þeir væru mun ólíklegri til að taka frí
vegna fjölskyldumála. „Þetta er ykkar
frítími en þið emð bundnir á klafa fyrir-
vinnunnar vegna þessarar stöðu“, sagði
Ema og uppskar lófatak þingheims.
Ema fór yfir ýmsar tilraunir með fyr-
irkomulag starfa sem gerðar hafa verið
erlendis, svo sem deilistörf þar sem tveir
einstaklingar deila sama starfi í misjöfn-
um hlutföllum. Sjálf kvaðst hún hafa
blendnar tilfmningar í garð forma á borð
við heimavinnu enda sjái hún gjaman
fyrir sér konu við tölvuskjá með grát-
andi ungbam á hnjánum. Slík ráðningar-
form megi ekki verða til þess að auka
enn á aðstöðumun kynjanna á vinnu-
markaði.
Ema nefndi ýrnis leyfi eða orlof sem
tengjast fjölskylduaðstæðum svo sem
foreldraorlof, námsleyfi, leyfi fólks til
að gera hlé á starfi sínu unt lengri tíma,
t.d. til að fylgja maka sem er að afla sér
frekari menntunar, leyfi af öðmm fjöl-
skylduaðstæðum og svokallað framahlé
þegar starfsmaður fær leyfi til að fresta
því að axla aukna ábyrgð végna tíma-
bundinna fjölskylduaðstæðna sinna án
þess að það bitni á möguleikum við-
komandi síðar meir.
Þönf á nýrpi hugsun
Ema sagði vinnumenninguna verða að
breytast. Vinna verði gegn óhóflegri
vinnu, mennta stjómendur fyrirtækja í
nýjum viðhorfum og ekki megi refsa
þeim sem nýta rétt sinn á grunvelli fjöl-
skylduvænnar starfsmannastefnu. Þá
verði að hvetja karla til að sinna bömum
og heimili. Hér á landi þurfi nýja hugs-
un. Auka þurfi væntingar bæði karla og
kvenna til fjölskylduvænnar starfs-
mannastefnu og karlar þurfi að fá að
njóta þessara forréttinda.
Ema sagði sögu af presti sem nefndi
það við hana að rosknir karlar sem
missa maka sinn séu í lífshættu. Astæð-
an er sú að þeir hafa aldrei haft tíma til
að mynda nein tengsl við böm sín, vinn-
an hafi ætíð gengið fyrir öllu öðm. Svo
standi þeir skyndilega einir uppi á eftir-
launaaldri, bömin uppkomin og gjaman
upptekin af öðm en að vera að mynda
tengsl við föður sinn. Þetta sé beinlínis
lífshættulegt.
Ema ítrekaði að ráðast verður gegn
hindrunum gegn því að karlar taki þátt í
fjölskyldulífi. Verði það ekki gert sé
hætta á því að fjölskylduvæn starfs-
mannastefna verði fyrst og fremst nýtt
af konum sem muni auka enn á að-
stöðumun kynjanna á vinnumarkaði.
Dæmi af fjölskyldustefnu í fram-
kvæmd erlendis voru mörg fróðleg.
Ema nefndi fyrirtækið Johnson og John-
son í Bandaríkjunum sem hefur sann-
reynt að þeir sem nýta sér fjölskyldu-
stefnu fyrirtækisins nota helmingi færri
veikindadaga en hinir. Rannsóknir í
bandarískum háskóla hafa einnig leitt í
ljós að þeir sem nýta sér fjölskylduvæna
starfsmannastefnu eru einbeittari í starfi,
ánægðari og virka betur í hópstarfi en
þeir sem ekki nýta sér fjölskyldustefn-
una.
„Fjölskylduvæn starfsmannastefna
getur því skotvirkað", sagði Erna og
bætti við að hún gæti skilað sér í bættum
hag fyrirtækja ekki síður en starfsmanna
en þetta taki langan tíma og sjáist ef til
vill ekki í næsta sex mánaða uppgjöri.
Mikilvægt sé þó að umræðan sé að hefj-
ast hér á landi.
stiréttnr, fæðingarorlof
fiimustaðasaiimingar
>ír
. síðastliðnum kvað
'étt:
' Itðl
! ut upp merkan dóm
^ðingarorlof. í hnot-
Urstaða dómsins sú að
, slur í fæðingarorlofi
l() ^rfskjara. Með vísan til
|() Jafnan rétt karla og
stjórnarskrár íslands
[i: .urínn að þeirri niður-
. .'jJ'eimilt sé að mismuna
Pessu sviði eins og öðr-
1 ,
;;t Po að taka fram að
■,^r bendir á að tilgangur
t Uieð fæðingarorlofi sé
j ^ P;ir að konur fái tæki-
, ^.Jafna sig eftir barns-
j 'US vegar að foreldrar
, ^kifæri til að annast
,írstu mánuði ævinnar.
,i.ekin afstaða til þess
f ,®st megi við að móðir
I en nokkuð ljóst er að
Pað mismunun að tekið
sé sérstakt tillit til móður þann
tíma.
Nú skilst mér að víða sé unnið
að gerð vinnustaðasamninga. Þær
bætur sem fólk á almennum
vinnumarkaði fær í fæðingaror-
lofi eru skammarlega lágar. Stétt-
arfélögum er ekki heimilt að
semja um viðbótargreiðslur í
kjarasamningum. Hins vegar er
ekkert því til fyrirstöðu að um
slíkt sé samið í einstökum ráðn-
ingarsamningum. Þá er mikilvægt
að dómur Hæstaréttar sé hafður í
huga. Þeir sem að þessum samn-
ingum koma geta lagt sitt af
mörkum til jafnréttis kynja og
aukinna möguleika foreldra til að
vera með börnum sínum, með því
að taka greiðslur í fæðingarorlofi
upp í samningum. En þá verður
að hafa í huga að mismuna ekki
kynjum. Feður eru ekki lengur
annars flokks foreldri.
Ingólfur V. Gíslason
Á íslenska vegi
þarf góða bfla
(þ)ú getur fengið bílinn afhentan á
einum stað og skilað honum á öðrum,
allt eftir því sem þér hentar best.
Afgreiðslustaðir:
Akureyri, Rcykjavík, Egilsstaðir,
Höfn, Vestmannaeyjar og
Keflavíkurflugvöllur.
KEFLAVIK
VESTMANNAEYJAR
FLUGLEIDIR
Bílaleiga
Sími: 50 50 600
Fax: 50 50 650
Netfang: fihertz@icelandair.is
Vinnan
9