Bæjarins besta - 05.02.1997, Side 5

MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997 5
að Halldór hafi ætlað að koma
höggi á Garðar en sló okkur út
í ystu myrkur fyrir vikið.
Þegar krókaleyfið var tekið
af okkur þá gjaldfelldu auð-
vitað lánadrottnar öll lán á
okkur þannig að maður fór á
hausinn í rauninni. Þar sem
klúður stjórnvalda var megin-
ástæða fyrir hvernig komið var
þá kröfðumst við bóta af þeim.
Við fórum í mál við sjávar-
útvegsráðherra, Þorstein Páls-
son, sem við unnum fyrir und-
irrétti en hann dæmdi okkur
6,5 milljónir í bætur. Þetta var
um mitt ár 1995 og í kjölfarið
áfrýjaði ríkið til Hæstaréttar
og féll dómur þar nú í janúar
þar sem sjávarútvegsráðherra
er sýknaður af öllum kröfum.
Ég tel að einn dómarinn í
málinu, Pétur Hafstein, sé
vanhæfur og hef það fyrir mér
að þetta séu vinir hans sem
koma að málinu fyrir hönd
ríkisvaldsins, þ.e.a.s. Þorsteinn
Pálsson og Friðrik Sophusson.
Á þessari forsendu mun ég fara
fram á að málið verði flutt aftur
fyrir Hæstarétti eða að öðrum
kosti mun ég fara með það fyrir
Evrópudómstólinn í Strass-
borg. Ég er með Jón Oddsson,
lögfræðing, í því að skoða
hvernig þessum málum verður
komið í réttan farveg og ég
veit að Gísli Einarsson, alþing-
ismaður, ætlar að taka málefni
Péturs Hafstein fyrir á næstunni
í fyrirspurnartíma á Alþingi.
Mér finnst svolítið merkilegt
að þetta sama dómarapartí, sem
dæmdi í okkar máli, hefur verið
að sýkna ríkisvaldið, banka og
stórfyrirtæki í stórum stíl að
undanförnu, í málum sem
þessir sömu aðilar hafa verið
dæmdir fyrir í undirrétti.“
Jakob segir að málið sé svo
borðleggjandi að meira að
segja lögmenn ríkissjóðs hafi
verið búnir að gera lögtak í
úrskurðinum, þ.e.a.s. bótunum
sem honum yrðu dæmdar í
málinu og að það segi meira en
mörg orð. Hann segir að þetta
mál sé búið að rústa sér og
fjölskyldu sinni gjörsamlega.
Hann sé búinn að tapa bátunum
ásamt fiskverkunarhúsi, ein-
býlishúsi í Keflavík, bílum,
búnaði og tækjum og sé í dag
stórskuldugur maður ásamt því
að bæði hann og fjölskyldan
hafi verið rúin mannorði sínu.
Jafnframt hafi faðir hans og
bræður verið í ábyrgðum fyrir
lánum og þeir hafi tapað
peningum sem ekki hafi verið
of mikið til af fyrir. Synir
Jakobs, Magnús Már og Jakob,
stóðu að rekstrinum með föður
sínum og urðu þeir fyrir veru-
legum fjárhagslegum skakka-
föllum af völdum þessa máls.
Jakob segir að þegar bátarnir
fóru á uppboð hafi einungis
fengist 5 milljónir fyrir annan
og 7 milljónir fyrir hinn, en
hefðu þeir verið seldir þremur
Þversagnir í dómsorði
Í dómsorði Hæstaréttar, í máli Jakobs Ragnarssonar gegn
ríkisvaldinu, kemur í ljós að Alþingi hefur í raun klúðrað
lögunum sem reglurnar um stærðarmörk smábáta byggja á og
lögin því í raun ómerk. Lögmaður Jakobs byggir málflutning
sinn að verulegu leyti á þessum þætti. Þarna er um að ræða að
eftir 2. umræðu í efri deild um frumvarp til laga nr. 38/1990 um
stjórn fiskveiða, var skammstöfunin „brl.“ [brúttólestir] allt í
einu komin í stað orðsins „brúttótonnum“. Þetta er staðfest í
IV. kafla dómsorðsins þar sem segir;
„Frumvarp til laga nr. 38/1990 með framangreindu orðalagi
6. mgr. ákvæðis II. til bráðabirgða um brúttótonn sætti ekki
þremur umræðum í hvorri deild Alþingis, en tillaga um breytingu
fyrsta málsliðar 6. mgr. kom ekki fram á þinginu. Er því fallist
á þá niðurstöðu hins áfrýjaða dóms, [dómur undirréttar] að
ákvæðið um brúttótonn hafi ekki orðið til á stjórnskipulegan
hátt. Ákvæði 1.mgr. 8. gr. reglugerðar nr. 465/1990 um veiðar
í atvinnuskyni á sér þá ekki lagastoð að efni til. Hins vegar
verður þeirri málsástæðu gagnáfrýjanda [Jakob] ekki samsinnt,
að eðli máls og rýmkandi lögskýring eigi að leiða til þess, að
viðmiðunin brúttórúmlestir verði notuð í stað brúttótonna. Það
er ljóst af skýrum tilgangi laganna um takmörkun nýrra skipa
og veiða smábáta og orðalagi frumvarpsins, eins og það var
fyrst lagt fyrir Alþingi, að greinarmunur er gerður á smábátum
í þessu efni miðað við skráningu þeirra á skipaskrá 31. desember
1989. Þegar orðið brúttótonn í 6. mgr. er fallið brott, fæst ekki
merking í ákvæði hennar um báta, sem skráðir eru á skipaskrá
eftir þennan tíma. Í lögunum er þá ekki öðrum ákvæðum til að
dreifa um veiðileyfi þessara báta en 5. mgr. bráðabirgða-
ákvæðisins um úthlutun aflahlutdeildar. Synjun sjávarútvegs-
ráðuneytisins á veitingu leyfa til gagnáfrýjanda vegna Elíasar
Más ÍS-99 og Rakelar Maríu ÍS-199 til veiða með línu og
handfærum fór því að gildandi lögum. Þess er jafnframt að
gæta, að gagnáfrýjandi hefði heldur ekki átt rétt til leyfa af
þessu tagi, ef ekki hefði verið hreyft við orðinu brúttótonnum
við meðferð þingskjala á skrifstofu Alþingis. Enn er það svo,
að leyfin hefði ekki átt að veita, þótt fyrsti málsliður 6. mgr.
bráðabirgðaákvæðisins hefði orðið til á stjórnskipulegan hátt
með orðinu brúttólestir í stað orðsins brúttótonn, þar sem
bátarnir voru ekki skráðir á skipaskrá fyrir gildistöku laga nr.
38/1990, sem var 18. maí 1990.
Samkvæmt framansögðu ber að sýkna aðaláfrýjanda
[ríkisvaldið] af öllum kröfum gagnáfrýjanda. Með hliðsjón af
tilurð laga nr 38/1990 þykir rétt, að málskostnaður í héraði og
fyrir Hæstarétti falli niður.“
mánuðum seinna hefðu jafnvel
fengist fyrir þá tugmilljónir
vegna þess hve kvótaverð
hækkaði mikið á þessum tíma.
Hann telur varasamt að treysta
lögunum í landinu og tekur
undir orð Þorsteins Pálssonar
um að það sé ekki hægt að
treysta á sanngirni þegar að
útgerð kemur.
Jakob segir að við lestur
dómsorðsins sé ekki laust við
að sú tilfinning bæri á sér að
töluverðra þversagna gæti og
að dómararnir líti klúður ríkis-
valdsins og Alþingis óvenju
mildum augum. Í niðurlagi
dómsins segir t.d. að bátarnir
hafi ekki verið skráðir á skipa-
skrá fyrir gildistöku laga nr.
38/1990, sem var 18. maí 1990.
Samt sem áður segir á öðrum
stað í dómnum; „Ekki er
ágreiningur í málinu um það,
að útgerð Elíasar Más ÍS-99 og
Rakelar Maríu ÍS-199 hafi átt
kost á veiðileyfi fyrir bátana á
grundvelli þessa síðastgreinda
ákvæðis,“ og er þar vitnað til
ákvæðis þar sem segir; „Þá
tekur 5.gr. einnig til eldri báta
undir 6 brúttótonnum að upp-
fylltum ákveðnum skilmálum
og nýrra báta undir sama
stærðarmarki, enda hafi smíði
þeirra hafist fyrir gildistöku
laganna og haffærisskírteini
gefið út innan þriggja mánaða
frá þeim tíma.“
BB hafði samband við Stein-
dór Árnason, hjá skipaskrán-
ingu Siglingastofnunar ríkisins,
sem staðfesti að skip fengju
ekki haffærisskírteini fyrr en
þau hefðu verið skráð á skipa-
skrá. Hann staðfesti einnig að
bátar Jakobs hefðu fengið
haffærisskírteini 18. ágúst 1990
eða nákvæmlega þremur mán-
uðum eftir gildistöku laganna.
Jakob segir að Hæstiréttur
komist að þeirri niðurstöðu að
18. maí 1990 eigi bátar að hafa
haffærisskírteini. Það þýðir að
mínu viti, að allir bátar sem
fengu haffærisskírteini 19. maí
til 18. ágúst hafi ekki átt rétt á
veiðileyfum, svo og ekki bátar
eftir 18. ágúst, en þetta eru á
annað hundrað báta og margir
frá Höfn í Hornafirði, helsta
vígi Halldórs Ásgrímssonar.
Jakob er í dag 75% öryrki
vegna slyss sem hann varð fyrir
á sjónum 1993 en hann bak-
brotnaði og féllu saman fjórir
hryggjarliðir ásamt því að sjö
aðrir liðir löskuðust. „Ég er
ákaflega lélegur til heilsunnar
og stór hluti af veikindum mín-
um er út af þessu máli, maður
hugsaði aðeins um hvernig
hægt væri að lifa daginn af og
fyrir vikið var maður með
hugann við annað en skyldi og
það var m.a. ein ástæðan fyrir
að ég lenti í að slasa mig,“
sagði Jakob Ragnarsson sem
hefur nýhafið störf aftur eftir
slysið, sem starfsmaður í
Sundlaug Bolungarvíkur.
5. gr. laga um stjórn fiskveiða
Þar sem töluvert er vísað í II. kafla 5. gr. laga um stjórn fisk-
veiða nr. 38 frá árinu 1990, þykir rétt að birta greinina í heild
sinni.
„Við veitingu leyfa til veiða í atvinnuskyni koma til greina
þau skip ein sem veiðileyfi fengu skv. 4. og 10. gr. laga nr. 3/
1988, um stjórn fiskveiða, og ekki hafa horfið varanlega úr
rekstri. Enn fremur bátar undir 6 brl. enda hafi beiðni um
skráningu þeirra á skipaskrá Siglingamálastofnunar ríkisins
eða sérstaka skrá stofnunarinnar fyrir báta undir 6 metrum
borist ásamt fullnægjandi gögnum innan mánaðar frá gildistöku
laga þessara. Auk þess skal gefinn kostur á veiðileyfi fyrir
nýja báta undir 6 brl. enda hafi smíði þeirra hafist fyrir
gildistöku laganna og haffærisskírteini verið gefið út innan
þriggja mánaða frá þeim tíma.
Hverfi skip, sem á kost á veiðileyfi skv. 1. mgr. þessarar
greinar, varanlega úr rekstri má veita nýju eða nýkeyptu
sambærilegu skipi veiðileyfi í þess stað, enda hafi veiði-
heimildir þess skips, er úr rekstri hvarf, ekki verið sameinaðar
varanlegum veiðiheimildum annarra skipa eða horfið til Hag-
ræðingarsjóðs sjávarútvegsins.“
talin meðal þeirra nýju báta undir 6 brúttórúmlestum, er áttu
kost á veiðileyfi samkvæmt 1. mgr. 5. gr. laganna, en smíði
þeirra var hafin fyrir gildistöku laganna og haffærisskírteini
gefið út innan þriggja mánaða frá því tímamarki. Jafnframt
mátti ráða af lögunum, að þessir bátar skyldu meðhöndlaðir með
hliðstæðum hætti við eldri báta að öðru jöfnu, að því er varðaði
inntak veiðiheimilda. Er það í samræmi við aðdraganda og
markmið laganna, að þetta ráði hér úrslitum, enda byggja þau í
meginatriðum á jafnstöðu milli veiðiskipa.“
„Álitaefnið er þannig það eitt, hvernig fara átti um báta skráða
eftir 31. desember 1989, þegar stærðarmörkin, sem um þá voru
tilgreind, urðu að teljast án stjórnskipulegs gildis. Þegar litið er
til þeirrar meginstefnu laganna, að gæta jöfnuðar milli veiðiskipa,
og þess jöfnuðar, sem gætt var í ákvæðunum um aflahlutdeild
smábáta, ásamt mikilvægi þeirra hagsmuna, sem tengdir voru
svonefndum krókaleyfum, verður að skýra lögin á þann veg, að
þessir bátar hafi átt að sæta sama kosti og hinir, sem skráðir voru
eftir áramótin. Þann greinarmun, sem aðaláfrýjandi [íslenska
ríkið] telur hafa fylgt ákvæðinu um brúttótonn, verður að meta
sem afbrigði við meginefni laganna, og í honum fólst mismunun,
sem ekki er unnt að réttlæta, úr því að ákvæðið hlaut ekki gildi.
Samkvæmt þessu verður að líta svo á, að sjávarútvegs-
ráðuneytinu hafi verið óheimilt að synja gagnáfrýjanda [Jakob]
um hin umdeildu veiðileyfi. Er þá einnig óhjákvæmilegt að
fallast á með dómendum í héraði, að aðaláfrýjandi beri
skaðabótaskyldu vegna þeirrar mismununar, sem synjunin olli í
raun.“
Dómarar í Hæstarétti voru þau Haraldur Henrysson, Guðrún
Erlendsdóttir, Hjörtur Torfason, Hrafn Bragason og Pétur Kr.
Hafstein. Hjörtur Torfason skilaði inn sératkvæði þar sem sagði
m.a.
„Ég er sammála því áliti annarra dómenda, að ákvæðið um
brúttótonn í fyrsta málslið 6. mgr. ákvæðis II. til bráðabirgða við
lög nr. 38/1990 hafi ekki orðið til á stjórskipulegan hátt, og að
samsvarandi ákvæði í 1. mgr. 8. gr. reglugerðar nr. 465/1990
eigi sér þá ekki lagastoð. Um áhrif þessa er ég þó á öðru máli.
Fyrir liggur, að Elías Már ÍS 99 og Rakel María ÍS-199 voru
Sératkvæði Hjartar Torfasonar
Bátarnir umdeildu í Sortland í Noregi þar sem þeir voru smíðaðir