Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1990, Side 39

3. Sjúkdómar
3-1 Inngangur
I þessum kafla verður flallað um tíðni ýmissa sjúkdóma hér á landi. Þegar
hefur verið fjallað um helstu dánarorsakir íslendinga en það eitt nægir ekki til
þess að lýsa helstu heilsufarsvandamálum þjóðarinnar. Margir sjúkdómar, t.d.
Hðagigt og mígreni valda sársauka og skertri starfsgetu þrátt fyrir að þeir séu
ekki banvænir. Skráning á sjúkdómum er að mörgu leyti flóknari og skemmra
a veg komin en skráning dánarmeina. Farsóttir hafa verið skráðar hér á landi
1 meira en 100 ár en upplýsingar um tíðni annarra sjúkdóma hafa verið af
skornum skammti í Heilbrigðisskýrslum hin síðari ár.
Hér á eftir verður reynt að gefa mynd af helstu heilsufarsvandamálum
þjóðarinnar. Til þess að gera það mögulegt hefur upplýsingum verið safnað frá
öllum sjúkrahúsum í landinu, frá tölvuvæddum heilsugæslustöðvum, frá
einstökum læknum varðandi farsóttatilkynningar og loks frá ýmsum
félagasamtökum s.s. Hjartavernd og Krabbameinsfélaginu.
3.2 Smitsjúkdómar
3-2.1 Skráning smitsjúkdóma
Löng hefð er fyrir skráningu smitsjúkdóma hér á landi og hafa tölur um
fjölda sjúkdómstilfella og dauðsfalla af völdum þeirra ávalt birst í
Heilbrigðisskýrslum. í Heilbrigðisskýrslum áranna 1881-1890 sem teknar voru
saman af Benedikt Tómassyni 1965 segir að regluleg skráning farsótta hafí
hafist árið 1888. Þá segir hann ennfremur:
'Þó að skýrslur þessar kunni að hafa lítið staðtölulegt gildi og iðulega megi
efast um sjúkdómsgreiningar læknanna, mun lesandi eigi að síður fá
allgreinilega hugmynd um sjúkdóma og heilbrigðismál á þeim tíu árum, sem
þau ná yfir (Skrifstofa landlæknis, 1965, bls. 3).
Ymsa fyrirvara þarf einnig að gera á skráningu farsótta og þeim tölum sem
birtast um þær í Heilbrigðisskýrslum nú 100 árum síðar.
Ymsir smitsjúkdómar eru skráningaskyldir samkvæmt lögum. Um er að
ræða tvenns konar tilkynningar frá læknum til landlæknis, annars vegar
fjöldatilkynningar þegar um væga sjúkdóma er að ræða þar sem eingöngu er
greint frá Qölda sýktra en hins vegar er um að ræða einstaklingstilkynningar
þegar um alvarlega sjúkdóma er að ræða.
Skráning smitsjúkdóma fer í grófum dráttum fram á þann hátt að sjúklingur
kemur til læknis á stofu eða á sjúkrahús. Þar er sjúkdómur greindur í samræmi
við einkenni sjúklings. Stundum er tekið sýni úr sjúklingi til ræktunar á
rannsóknastofu til þess að staðfesta sjúkdómsgreiningu. Að lokinni sjúkdóms-
greiningu er sjúkdómstilfellið tilkynnt landlækni, ýmist mánaðarlega
(fjöldatilkynningar) þegar um tiltölulega væga og skaðlausa sjúkdóma er að
37