Fréttablaðið - 12.03.2021, Blaðsíða 11

Í vikunni varð íslenska mennta-kerfið enn og aftur uppvíst að því að klúðra málum svo
hundruð unglinga sitja eftir
pirruð og sár. Hin fullkomlega
óþörfu samræmdu próf runnu
út í sandinn sem fyrr. Forritarar
bjástra yfir hugbúnaði. Gera skal
aðra tilraun á mánudaginn.
Tölvukerfið bilaði, var sagt. Ég vil
orða það öðruvísi. Ég vil meina
að menntakerfið hafi bilað, enn
einu sinni. Þráhyggja þess snýst
um að ungt fólk á Íslandi skuli
samræmt. Um árabil hafa emb-
ættismenn bruggað til þess leiðir.
Ungu fólki skal troðið í samræmd
línurit og skífurit og sett í hólf
eftir kunnáttu þess í íslensku,
ensku og stærðfræði, eins og það
séu grunngildi mannlífsins. Allt
eins mætti, að mínu viti, prófa í
pönnukökubakstri, spretthlaupi
og Sudoku og pikka þær niður-
stöðutölur í Excel og skrifa um
það skýrslur. Gildir einu. Það sem
er ömurlegt í þessu er nálgunin
í sjálfu sér. Samræmdu prófin
eru f laggskip þeirrar nálgunar
og hún er í grundvallaratriðum
þessi: Skólakerfið vill að ungt fólk
sé eins. Ungt fólk á heima í boxi.
Aðeins þannig er hægt að skoða
það. Mæla það. Þetta er bara
gert við ungt fólk, ekki fullorðið.
Hugsunin er svo glötuð að ár eftir
ár neita tölvurnar að framkvæma
hana. Þetta er fáheyrt í veröld-
inni, en gerist ítrekað á Íslandi:
Tölvukerfi mótmælir mennta-
kerfi. Kassalagaðasta kerfi í heimi
neitar að framkvæma samræmd
próf.
Nei, heyrðu nú, kann einhver
að segja. Hefur ekki verið lögð á
það gríðarleg áhersla að breyta
menntakerfinu á Íslandi þann-
ig að hver og einn nemandi skuli
njóta sín og styrkleika sinna? Er
ekki búið að gera byltingu í ein-
staklingsmiðuðu námi? Stutta
svarið við þessu, að mínu viti, er
einfaldlega nei. Langa svarið er
hins vegar mun bitastæðara. Ég
sé ekki betur en að samræming
ungs fólks í staðlaða hæfni sé
leiðarstef í íslensku skólakerfi frá
byrjun grunnskóla til loka fram-
haldsskóla. Samræmdu prófin
eru dæmi um þetta, en fram-
haldsskólinn ekki síður. Þegar
aðalnámskrá framhaldsskóla
er skoðuð og einungis upphaf
hennar lesið, þá kann að virðast
að áherslan sé öll á það að styrkja
einstaklingana í því sem þeir gera
best, að nálgast þá út frá eigin
styrkleikum. Þessa hugsun má
greina í inngangskaf la, enda er
fyrir þessari nálgun ríkur sam-
félagslegur vilji. Ég held að f lestir
vilji fjölbreytt samfélag þar sem
fólk fær að njóta sín og sækja sér
menntun á grunni sinna hæfi-
leika.
En svo er lesið áfram. Þegar
grannt er skoðað reynist sveigjan-
leiki kerfisins lítill sem enginn. Jú,
nám skal vera einstaklingsmiðað.
Allir eiga að njóta sín. Hins vegar
verða samt auðvitað allir að læra
íslensku, ensku og stærðfræði.
Annað gengur vitaskuld ekki,
segir kerfið. Og svo verða selv-
fölgelig allir að læra dönsku, fyrir
okkar kæru nordiske venner. Og
auðvitað þriðja tungumálið, sem
er þá yfirleitt þýska eða franska.
Ekki förum við að hleypa fólki í
gegn án þess að kunna að beygja
sterkar þýskar sagnir? Og allir
skulu læra íþróttir. Og mannkyns-
sögu. Og smá félagsfræði. Og nátt-
úrufræði. Sem sagt, eftir því sem
námskráin er lesin lengra hverfur
sveigjanleikinn að mestu. Hann
er skilgreindur burt með upptaln-
ingu á alls konar kjarnafögum,
sem einhver er búinn að ákveða
einhvers staðar að öll íslensk
ungmenni þurfi að læra, vilji þau
stúdentspróf, alveg burtséð frá
því hvaða hæfileika það hefur.
Stjórnsemin lifir.
Tökum dæmi af ungri mann-
eskju sem hefur áhuga á hönnun.
Stórum hluta tilveru sinnar í
framhaldsskóla mun hún verja í
það að læra orðf lokkagreiningar,
styrjaldasögu, bókmenntahugtök
og sagnbeygingar. Svo klórar fólk
sér í kollinum yfir því að brott-
fall úr framhaldsskólum sé eitt
það mesta í heimi. Getur verið
að það sé tengt því að stór hópur
ungmenna ákveður við upphaf
fullorðinsáranna að segja eins og
tölvukerfið í samræmdu, hingað
og ekki lengra? Sér það kannski
engan tilgang í því að það sé látið
læra hluti, jafnvel eldsnemma á
morgnana, sem það hefur lítinn
sem engan áhuga á?
Ræða má tiltekinn fíl í her-
berginu til að undirstrika fárán-
leikann sem einkennir kerfið allt:
Danska. Af hverju þurfa íslensk
ungmenni að læra dönsku? Til
hvers er verðmætum tíma varið
í dönskunám? Ef þetta er milli-
ríkjamál, einhvers konar spurning
um að Íslendingar séu kurteisir
við Dani, þá finnst mér löngu
tímabært að við breytum okkar
utanríkispólitík: Við lærum ekki
dönsku nema Danir læri íslensku.
Menntakerfið, hvernig skól-
arnir eru byggðir upp, hvað er
kennt og hvernig kunnátta og
hæfni ungs fólks er styrkt, er
algjört grundvallaratriði í hverju
samfélagi. Tölvurnar hafa reynt
að senda okkur skilaboð við sam-
ræmd próf á nánast hverju ári:
Við erum á rangri leið. Tölvurnar
segja nei.
Það orðalag ætti frekar við
um þá þolendur kynferðis-
ofbeldis sem Jón Steinar
hefur markvisst reynt að
véfengja trúverðugleika hjá.
Samræmdu prófin eru flagg-
skip þeirrar nálgunar og
hún er í grundvallaratriðum
þessi: Skólakerfið vill að
ungt fólk sé eins. Ungt fólk á
heima í boxi. Aðeins þannig
er hægt að skoða það. Mæla
það. Þetta er bara gert við
ungt fólk, ekki fullorðið.
Guðmundur
Steingrímsson
Í DAG
Tölvukerfi gegn menntakerfi
AFGREIÐSLUTÍMI
Mán.–fös. 10–18 | Lau. 11–16
www.betrabak.is
HÄSTENS VERSLUN
Faxafeni 5, Reykjavík
588 8477
AFGREIÐSLUTÍMI
Mán.–fös. 1–18 | Lau. 1–16
www.betrabak.is
Komdu til okkar og prófaðu einstök
gæði Hästens rúmanna.
Starfsfólk okkar er tilbúið að aðstoða
þig og veita frekari upplýsingar.
VERTU VAKANDI Í
FYRSTA SKIPTI
Á ÆVINNI
Níunda mars, daginn eftir alþjóðlegan baráttudag kvenna, bárust fregnir af
því að dómsmálaráðherra hefði
ráðið Jón Steinar Gunnlaugsson,
hæstaréttarlögmann og fyrrver-
andi hæstaréttardómara, í vinnu
við að greina málsmeðferðartíma í
réttarvörslukerfinu. Þessar fregnir
slógu mörg okkar illa þar sem Jón
Steinar hefur á ferli sínum sem lög-
maður og dómari oft tekið stöðu
með gerendum í kynferðisaf brota-
málum gegn þolendum.
Tuskan var líka sérstaklega köld
og blaut daginn eftir að níu íslensk-
ar konur nýttu alþjóðlegan baráttu-
dag kvenna til að leggja fram kærur
til Mannréttindadómstóls Evrópu
vegna þess að þær töldu mál þeirra
ekki hafa hlotið réttláta málsmeð-
ferð innan íslenska réttarvörslu-
kerfisins. Málin höfðu verið felld
niður áður en til ákæru kom, en þau
eru öll kynferðisaf brotamál.
Það vekur líka athygli að starf-
andi er réttarfarsnefnd, fastanefnd
skipuð af ráðherra, sem hefur það
hlutverk að vera ráðherra til ráð-
gjafar á sviði réttarfars og sitja
fimm dómarar, þar á meðal for-
seti Hæstaréttar Íslands í henni.
Af hverju var ekki hægt að leita
til hennar heldur sækja í gamlan
f lokkshest með umdeildar skoð-
anir? Jón Steinar hefur nefnilega
í sínum störfum sem hæstaréttar-
lögmaður verið fremstur í f lokki
þeirra sem hafa barist fyrir meiri
og sterkari sönnunarbyrði í kyn-
ferðisaf brotum en í öðrum brotum
og skilað sératkvæðum í kynferð-
isaf brotamálum sem hæstaréttar-
dómari.
Hann hefur verið mjög einarður
verjandi þeirra kynferðisaf brota-
manna sem hann hefur unnið fyrir
og ekki hikað við að taka opin-
berlega slagi fyrir þá og leitað að
hverri glufu sem hann finnur í
málflutningi fórnarlamba, jafnvel
þegar þær hafa verið hvað veikastar
fyrir. Við sáum síðan í gær frásögn
sterkrar konu af því hvernig hann
sem hæstaréttardómari aflétti far-
banni háttsetts erlends hermanns,
sem sá nýtti til að komast undan
því að sæta refsingu hér á landi fyrir
nauðgun.
Ákvörðun dómsmálaráðherra að
ráða Jón Steinar í vinnu til að skoða
úrbætur í málsmeðferð réttarkerfis
sem hefur brugðist fjölda kvenna, er
því alls ekki til þess fallin að vekja
trú á að út úr vinnunni komi raun-
verulegar úrbætur. Allavega ekki
þegar kemur að kynferðisbrotum
sem ætla mætti að væri einn brýn-
asti þátturinn þegar kemur að máls-
meðferðarhraða í réttarkerfinu.
Og aðspurð neitar ráðherra því að
fyrirhuguð störf Jóns Steinars muni
snúa að kynferðisbrotum eða heim-
ilisof beldisbrotum en Jón Steinar
sjálfur skilur verkefnið þannig að
það taki til allra brotaflokka. Miðað
við óskýra verkáætlun er erfitt að
skilja það öðruvísi en að ráðherra sé
meira í mun að stuðla að framgangi
Jóns Steinars heldur en að efla trú-
verðugleika réttarkerfisins.
Um þetta allt skrifaði ég á sam-
félagsmiðla og gagnrýndi ákvörðun
dómsmálaráðherra og skilaboðin
sem verið væri að senda þolendum.
Boð á opinn fund um sjálfan sig
Viðbrögðin við skrifum mínum
létu auðvitað ekki á sér standa. Jón
Steinar skrifaði grein í Fréttablaðið í
gær, þar sem hann óskar eftir því að
ég og þingkonan Þórhildur Sunna
Ævarsdóttir, „föllumst á“ að mæta
honum á opnum fundi sem yrði
útfærður á forsendum hans sjálfs til
að ræða „árásir á mig“. Ég hef aldrei
ráðist á Jón Steinar Gunnlaugsson.
Hann er ekki fórnarlamb sem orðið
hefur fyrir „árásum á sig“ frá mér.
Það orðalag ætti frekar við um
þá þolendur kynferðisof beldis sem
Jón Steinar hefur markvisst reynt
að véfengja trúverðugleika hjá. Sum
myndu jafnvel segja að það hefði
verið „árás“ þegar hann úthúðaði
ungri stúlku í fjölmiðlum fyrir að
leita réttar síns fyrir íslenskum
dómstólum eftir áralanga kyn-
ferðismisnotkun af hálfu föður
síns, prófessorsins. Fyrir það var Jón
Steinar reyndar dæmdur í Hæsta-
rétti til greiðslu miskabóta.
Vil ég mæta á opinn fund til að
ræða „árásir“ mínar á Jón Steinar
Gunnlaugsson? Nei, takk.
Vil ég mæta á opinn fund til að
ræða réttarvörslukerfið og máls-
meðferðartíma í kynferðisaf brot-
um? Já, takk. Er alltaf til í það og
meira en það.
Tilboð sem auðvelt er að hafna
Rósa Björk
Brynjólfsdóttir
þingkona Sam-
fylkingarinnar
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11F Ö S T U D A G U R 1 2 . M A R S 2 0 2 1