Fræðaþing landbúnaðarins - mar. 2011, Blaðsíða 433

VEGGSPJÖLD | 433

Verkefni um móajarðveg 2002 – 2005. I: Vettvangur rannsóknanna

Hólmgeir Björnsson


1. Inngangur
Verkefni um rannsóknir á byggingu og eðliseiginleikum móajarðvegs1 og áhrif
jarðvinnslu fékk styrk frá Tæknisjóði Rannís og Framleiðnisjóði landbúnaðarins
2002−4 og Framleiðnisjóður veitti styrk til framhalds rannsókna 2005. Markmið verk
efnisins var þríþætt:
a. Að auka færni og byggja upp aðstöðu til rannsókna á jarðvegsbygginu og
eðliseiginleikum jarðvegs og styrkja þar með grundvöll ýmissa annarra rannsókna þar
sem jarðvinnsla kemur við sögu.
b. Að mæla áhrif mismunandi jarðvinnsluaðferða á byggingu móajarðvegs og hvaða
áhrif hún getur haft á uppskeru fóðurjurta.
c. Að mæla áhrif eðliseiginleika jarðvegs og jarðvinnslu á jarðvegslíf og umsetningu
lífrænna efna í jarðvegi.
Ýmsar niðurstöður hafa verið birtar, sjá lista aftast, og annað er í lokaskýrslu verk
efnisins. Áður hefur komið fram hverjir hafa unnið að verkefninu2. Unnið er að riti
um verkefnið. Í því er bæði ítarlegri umfjöllun um sumt af því sem þegar hefur birst
og áður óbirtar niðurstöður. Þó er fyrirsjáanlegt að ekki verður unnið úr öllum niður
stöðum og óvíst hvenær henni lýkur. Nú birtist aðalefnið úr þremur köflum
skýrslunnar. Fyrst er lýsing á vettvangi rannsóknanna, í næstu grein er fjallað um
efnamælingar á jarðvegi, og í þeirri þriðju um mælingar á losun koltvísýrings.

Vettvangur rannsóknanna
Valdir voru þrír staðir til sýnitöku þar sem hægt er að finna með skömmu bili sléttur
með mismunandi ræktunarsögu, þ.e. tún, akurland sem hafði verið plægt í skamma
hríð, og akurland sem hafði verið plægt samfellt í mörg ár. Staðirnir eru tilraunastöð
Rala á Korpu, kornræktarlandið norðan Vindheima í Skagafirði og kornræktarlandið í
Miðgerði í Eyjafirði. Tún til samanburðar við kornræktarlandið í Miðgerði er í landi
YstaGerðis og liggur að 6 ára akri sem sýni var tekið úr. Í Skagafirði er tún og 2 ára
akur úr landi Vindheima, en 6 ára akur er handan merkjagirðingar í landi Syðra
Vallholts. Á hverri sléttu voru tekin sýni af þremur reitum, um 10x10 m. Á 1.−3.
mynd er sýnd afstaða þessara reita og annarra reita þar sem rannsóknir voru gerðar. Í
Miðgerði og Vindheimum voru sléttur valdar þannig að tún væri skammt frá akri og
var það nokkuð frá þeim stöðum þar sem kornræktartilraunir hafa verið. Í Vind
heimum var auk þess gert ráð fyrir að jarðvegurinn væri ekki eins sendinn og
tilraunalandið og bæri meiri einkenni þess áfoks sem safnast hefur ofan á vatnasetið.
Einnig voru tekin sýni úr óplægðum reitum í jarðvinnslutilraun á Korpu vorið 2002.
Í Miðgerði eru akrar á landi þar sem áður var tún en í Vindheimum er nýræktun. Á
Korpu voru allar slétturnar komnar í ræktun 1978 og hafa e.t.v. verið það við upphaf
tilraunastöðvarinnar um 1960. Á túnsléttuna var seinast borið 1998. Hluti hennar (2
ára akur) var plægður haustið 2000, sáð og borið á 2001, og þá var einnig kalkað með
um 3 t/ha af skeljakalki. Akurinn var því í rauninni aðeins eins árs. Eftir plæginguna
2000 var umferð á túninu meðfram sléttunni. Sýni voru tekin á aðeins stærra svæði en
10×10 m og reynt að taka ekki úr hjólförum. Haustið 1995 var 7 ára akur plægður og

1 Hér er fylgt gamalli hefð og talað um móajarðveg, en hann svarar oftast til þess sem er skilgreint sem
brúnjörð eða Haplic/Mollic Andosol (Ólafur Arnalds, Fræðaþing landbúnaðarins 2004, 94 − 102).
2 Hólmgeir Björnsson, Fræðaþing landbúnaðarins 2005, 134 – 143.