Skessuhorn - 30.06.2021, Síða 10

MiðVikuDAGur 30. júní 202110
Byggðarráð Borgarbyggðar telur
óframkvæmanlegt að skylda sauð-
fjáreigendur til að reka fé sitt á af-
rétt. Á fundi sínum 24. júní síð-
astliðinn vísaði byggðarráð til 6.
greinar fjallskilasamþykktar nr.
683/2015 og þess að afréttir eru
ekki að fullu afgirtir. Byggðar-
ráð hafnar því að verða við tveim-
ur erindum nokkurra landeigenda
sem óskað hafa eftir aðkomu sveit-
arstjórnar að smölun heimalanda
vegna ágangs sauðfjár af nærliggj-
andi jörðum. Annars vegar lá fyrir
erindi frá landeigendum nokkurra
jarða í sunnanverðri Hálsasveit og
reykholtsdal þar sem kvartað er
yfir ágangi sauðfjár frá einu býli á
heimalönd þeirra og farið fram á
að sveitarstjórn nýti heimild sína í
fjallskilasamþykkt til að láta smala
ágangsfénaði. Hins vegar var lagt
fram erindi bónda í norðurárdal
sem kvartaði undan ágangi sauðfjár
í heimalöndum sínum.
í girðingalögum nr. 135/2001
er fjallað um það hlutverk landeig-
enda að girða fjárheldar girðingar
og hvernig kostnaði skuli skipt. í
bókun byggðarráðs kemur fram að
lausaganga búfjár er ekki bönnuð
í Borgarbyggð utan þess sem til-
tekið er í 6. gr. laga um búfjárhald
nr. 38/2013 en í 8. gr. þeirra seg-
ir: „umráðamanni lands er heimilt
að ákveða að tiltekið og afmarkað
landsvæði sé friðað svæði og er þá
umgangur og beit búfjár þar bönn-
uð. Slík ákvörðun skal tilkynnt við-
komandi sveitarfélagi og skal liggja
fyrir umsögn búnaðarsambands um
að vörslulínur séu fullnægjandi og
uppfylli ákvæði laga þessara, sbr.
3. gr. Sveitarstjórn skal auglýsa
slíka ákvörðun í Stjórnartíðind-
um. umráðamaður lands skal fyr-
ir 15. júní á hverju vori framvísa til
sveitarstjórnar umsögn búnaðar-
sambands um að vörslulína sé full-
nægjandi. um skiptingu kostnaðar
við vörslulínu á landamerkjum fer
eftir ákvæðum girðingar- og vega-
laga.“ Þá vísar byggðarráð til þess
að umráðamanni lands er gefinn
heimild til að taka ákvörðun um
að friða tiltekið og afmarkað land-
svæði. „Sveitarstjórn skal styðja við
slíka ákvörðun með auglýsingu. Ár-
lega skal hafa eftirlit með að vörslu-
línur séu fullnægjandi. kostnaður
við girðingar deilist eftir ákvæðum
girðinga- og vegalaga ef þær liggja
á landamerkjum.“
mm
Byggðastofnun hóf á árinu 2019
viðamikla rannsókn á búsetuáform-
um landsmanna í samstarfi við inn-
lendar og erlendar háskólastofn-
anir. Tilgangur rannsóknarinnar
var að fá greinargott yfirlit um bú-
setuþróun á íslandi, orsakir henn-
ar og afleiðingar. Starfið var leitt
af Þóroddi Bjarnasyni prófessor
við Háskólann á Akureyri. Fyrsta
áfanga rannsóknarinnar lauk 2019
og fjallaði hann um áform fólks sem
býr í smærri bæjum og þorpum.
Annar og þriðji áfangi voru sam-
bærilegar kannanir, önnur með-
al fólks sem býr í dreifbýli og hin
í stærri þéttbýliskjörnum og á höf-
uðborgarsvæðinu.
niðurstöður annars áfanga verk-
efnisins, um íbúa sveita og annars
strjálbýlis á íslandi, hafa nú verið
birtar í skýrslu. Þar kemur meðal
annars fram að um 80% íbúa dreif-
býlis landsins eru ánægð með bú-
setu sína en karlar eru þó ekki jafn
ánægðir og konur. Þá eru þeir sem
eru 61 árs og eldri ekki jafn ánægðir
og þeir sem yngri eru. Þá eru íbúar
í strjálbýli á Vestfjörðum ekki eins
ánægðir með búsetuna og þeir sem
búa í dreifbýli annars staðar á land-
inu.
Meirihluti íbúa dreifbýlis á ís-
landi telur ekki líklegt að þeir flytji
burt í framtíðinni, hvorki tíma-
bundið né fyrir fullt og allt. Bænd-
ur eru ólíklegri en aðrir til þess að
áforma flutninga úr sveitinni. rúm-
lega þriðjungur bænda reiknar með
því að afkomendur eða aðrir í fjöl-
skyldunni taki við jörðinni þegar
þeir hætta búskap.
Atvinnutækifæri eru mikilvæg-
asta einstaka ástæða þess að svar-
endur segjast ætla að flytja búferl-
um en aðgengi að menningu og af-
þreyingu, heilbrigðisþjónustu, ná-
lægð við börn eða stjúpbörn og erf-
iðar samgöngur skipta einnig veru-
legu máli. Af þeim sem segjast ætla
að flytja á næstu tveimur til þrem-
ur árum reikna 27% með að flytja
á höfuðborgarsvæðið, 25% ætla að
flytja innan sama landshluta, 17% í
annan landshluta og fimmtungur til
annars lands.
Flestir íbúar dreifbýlisins eiga
fjölskyldu og vini í sömu sveit en
einnig er algengt að nánasta fjöl-
skylda búi í byggðakjörnum utan
höfuðborgarsvæðisins. Þeir sem
eiga flesta af nánustu fjölskyldu og
vinum í sömu sveit eru ólíklegri til
þess að ætla að flytja burt en þeir
sem eiga fáa eða enga nána ættingja
eða vini í sömu sveit.
Yfirgnæfandi meirihluti svarenda
segir að náttúran og samfélagið
í sveitinni skipti sig persónulega
miklu eða talsverðu máli. Þá skipt-
ir húsið sem fólk býr í einnig máli.
Fyrir áframhaldandi búsetu skipta
hreint loft, kyrrð og ró og lítil um-
ferð miklu máli. Þessir þættir skipta
mun fleiri miklu máli en nálægð
við ættingja eða vini, foreldra eða
tengdaforeldra.
nánar er hægt að lesa um rann-
sóknina á vef Byggðastofnunar.
mm
Á þessu grafi má sjá að hreint loft, kyrrð og friður og lítil umferð eru þeir áhrifaþættir sem fólk í dreifbýli er ánægðast með.
Graf: Byggðastofnun.
Þorri íbúa dreifbýlis hyggur á
áframhaldandi búsetu þar
Vinátta. Ljósm. úr safni/ Iðunn Silja Svansdóttir.
Ekki hægt að
skylda bændur til
að reka fé á afrétt