Náttúrufræðingurinn - 2020, Síða 56

Náttúrufræðingurinn
276
Ritrýnd grein / Peer reviewed
auki kannað leiðir þaðan upp á jökul.5
Hann fór í ævintýralegan leiðangur við
áttunda mann frá Kálfafellsstað síðla
júnímánaðar 1902 inn eftir Staðardal
og upp á Miðfellsegg með efni í land-
mælingavörðu, fjögurra álna háa, sem
þeir byggðu á egginni „með gínandi
hengiflug til annarrar handar, en hjarn-
brekkuna á hina“.4 Á flatlendinu norðan
við Hestgerðiskamb áttu verbúðir
Norðlinga að hafa staðið. Heitir þar
Kambstún, og sér þar enn marka fyrir
tóftum. Þar segir þjóðsagan að verið
hafi 18 búðir handa 18 skipshöfnum
og við Hálsaós sáust fyrrum leifar af
fornum byrgjum og torfgarði sem not-
aður var til fiskþurrkunar. Við Hálsaós
höfðu vermenn skipauppsátur og á þar
að hafa sést vottur til nausta.
Sigurður Gunnarsson segir í grein
sinni um Miðlandsöræfi Íslands
frá 1877:22
Hefi jeg heyrt gamla munnmæla-
sögu um það, að Norðlendingar
– Þingeyingar og Eyfirðingar – hafi
um mörg ár í fyrndinni farið til vers í
Hornafjörð – lögðu inn frá Mývatni
eða frá Möðrudal inn til jökuls, svo
austur innan við Snæfellsháls, suður
Kollumúlaheiði, yfir Jökulsá á Norð-
lendingavaði, svo í Hornafjörð og
vestur til Borgarhafnar. Heita þar enn
Eyfirðingabúðir skammt út frá bæj-
unum. Þaðan sóttu þeir sjóinn. Hátt-
semi þeirra gjörðist hin versta þar í
sveitinni, svo Borgarhafnarmenn og
aðrir óskuðu þeim ills. Einn góðan
veðurdag reru allir. Þá gerði norðan-
veður ofsalegt ofan af jöklunum.
Rak vermenn til hafs og fórust allir.
Töldu menn það maklega hegningu.
Eptir það lögðust niður verferðir
Eyfirðinga hingað.
Hér er eflaust vísað til verbúð-
anna sem aðrir nefna Kambstún, og
til skipsskaðans mikla við Hálsa-
höfn 1573.
Hjá vermönnum í Kambstúni átti
oft að hafa verið glatt á hjalla og ekki
alltaf sem siðlegast. Þar af er máltækið
runnið: „Kom þú í Kambstún, ef þér
þykir langt.“ Það er ekki ósvipað við-
lagi við vikivaka, enda mun þá óspart
hafa verið dansað, eins og tíska var
enn á þeim öldum. Af Norðlingum sem
ílengdust í sveitinni geta sagnir um
þrjá: Skarða, Teit og Bjarna, og áttu þeir
að hafa búið í kotum sem nú eru fyrir
löngu komin í eyði og hétu Skarða-
hraun, Teitshraun og Bjarnahraun.
Öll eru þessi örnefni vel þekkt, nema
Teitshraun kallast nú Teigshraun.C Við
Skarðahraun hefur fundist fornbýli og
það verið kannað með rannsókn.23
17. mynd. Flugsýn vestur yfir Skálafellsjökul
og botn Staðardals með Hálsatind við jökul-
rönd. Til vinstri á myndinni má sjá Sultar-
tungnajökul greinast frá. Þverártindsegg og
Öræfajökull í fjarska. – View over Skálafells-
jökull and the bottom of Staðardalur with Hálsa-
tindur summit close to the glacier. Sultar-
tungnajökull branching left. Þverártindsegg
and Öræfajökull far behind. Ljósm./Photo:
Snævarr Guðmundsson.
18. mynd. Hálsatindur (um 1000 m). Fjær
eru Miðfellsegg og Birnudalstindur (1326 m).
Birnudalur og Miðbotnstindur (1061) til vinstri.
– Hálsatindur (1000 m) with Miðfellsegg
and Birnudalstindur (1326 m) behind. The
valley Birnudalur and Miðbotnstindur (1061
m) to the left. Ljósm./Photo: Snævarr
Guðmundsson.
C Þorbjörg Arnórsdóttir, Þórbergssetri. Tölvuskeyti til höfundar 28. nóv. 2020.