Morgunblaðið - 30.03.2021, Qupperneq 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. MARS 2021
Þórólfur sóttvarna-
læknir hefur fullyrt að
sérstaklega mikið sé nú
komið undir því að kom-
ið verði í veg fyrir út-
breiðslu breska af-
brigðis kórónuveirunn-
ar. Hann segir það
vegna þess að börn veik-
ist oftar og verr af þessu
afbrigði en öðrum. Því
verði nú að grípa til
hörðustu aðgerða sem gripið hafi ver-
ið til hérlendis. Þessi röksemdafærsla
er ekki svo galin ef við gefum okkur
að þetta sé rétt hjá honum, enda gjör-
breytir það stöðunni ef börn eru farin
að veikjast af samskonar alvarleika
og tíðni og eldri hópar. Við erum flest
sammála um að líf barna er allra verð-
mætast og við ættum að standa vörð
um þau. Breska tölfræðin hlýtur að
endurspegla þessa miklu tíðni alvar-
legra veikinda enda hefur veiran
gengið nokkuð stjórnlaust yfir þar
undanfarið ár.
Nú er það svo að Covid-tölfræði
Breta er mjög aðgengileg eins og ís-
lenska tölfræðin. Ef við skoðum hana
kemur í ljós að samtals eru 13 börn, 0-
14 ára, skráð látin eða með Covid á
Bretlandseyjum, það kann að hljóma
skelfilega há tala en við skulum muna
að þetta er rúmlega 60 milljón manna
þjóð. Við getum sett þetta í samhengi
árlegrar flensu en um 30 börn í þess-
um aldurshópi eru skráð látin af
flensu árlega í Bretlandi. Við getum
líka yfirfært töluna á íslenskan mæli-
kvarða með smá útreikningum; ef
Bretar væru 350 þúsund manna þjóð
væri talan 0,07 börn. Við getum jafn-
framt leitt líkum að því að undirliggj-
andi heilsufar þessara barna hafi haft
mikil áhrif. Þessi tölfræði er keimlík
þeirri sem við höfum kynnst hér
heima og erlendis á undanförnu ári,
það er afskaplega fátítt að börn veik-
ist illa af kórónuveirunni.
En hvað með það? Ef þetta bjargar
0,07 börnum, er það ekki þess virði?
Það mætti kannski færa rök fyrir því,
ef sóttvarnaaðgerðir af þessu tagi
hefðu ekki afleiðingar í
för með sér. Djúp og mik-
il kreppa, atvinnuleysi og
skerðing á skóla-, íþrótta-
og frístundastarfi barna.
Sum börn flosna upp úr
íþróttum eða skóla og ná
sér aldrei á strik aftur. Þá
eykst tíðni heimilis- og
kynferðisofbeldis sem og
fíkni- og vímuefnaneysla
og sjálfsvígum fjölgar.
Tugþúsundir fjölskyldna
eru að tapa öllu. Hver
dagur í kreppunni kostar ríkissjóð
um milljarð króna. Það er milljarður
sem þarf fyrr eða seinna að skera nið-
ur, meðal annars í heilbrigðis- og
velferðarkerfinu. Holan sem við þurf-
um að grafa okkur upp úr verður
dýpri með hverjum degi sem líður.
Allt kostar þetta, peninga og manns-
líf, þar á meðal líf barna.
Það á að tala um hlutina eins og
þeir eru. Sóttvarnaaðgerðirnar eru
ekki til verndar börnum, þær eru á
kostnað þeirra. Stefna Þórólfs og rík-
isstjórnarinnar er að öllu skuli fórna
til að halda aftur af smitum og það
þýðir að við erum að fórna lífi og lífs-
gæðum barnanna okkar til að koma í
veg fyrir að eldra fólk veikist. Mér
finnst það ekki í lagi. Börnin eiga að
vera í forgangi.
Það er vel hægt að fara millileið í
sóttvörnum þar sem allur kraftur er
lagður í að vernda þá sem sannarlega
þurfa á vernd að halda í stað þess að
leggja allt samfélagið í rúst. Við þurf-
um ekki að fórna börnunum okkar.
Nánar er fjallað um það í Great Barr-
ington-yfirlýsingu fremstu lýðheilsu-
fræðinga og sóttvarnalækna heims:
https://gbdeclaration.org/
Eftir Alexander
Inga Olsen
» Það á að tala um
hlutina eins og þeir
eru. Sóttvarnaaðgerð-
irnar eru ekki til vernd-
ar börnum, þær eru á
kostnað þeirra.
Alexander Ingi Olsen
Höfundur er atvinnulaus faðir.
Munu sóttvarnaað-
gerðirnar kosta fleiri
börn lífið en breska
afbrigðið hefði gert?
Það hefur verið væg-
ast sagt undarlegt að
fylgjast með aðgerðum
flokksins sem ég byrj-
aði að kjósa rúmlega
tvítugur og hélt því
áfram fram að banka-
hruni með þeim undan-
tekningum þó, að ég
skilaði auðu þegar mér
fannst líklegt að fram-
sóknarmaðurinn í öðru
sæti á lista sjálfstæðis-
manna í Austurlandskjördæmi kæm-
ist inn með mínu atkvæði. Ég er að
tala um aðgerðir flokksins í krepp-
unni sem Kínaveiran Covid-19 hefur
valdið, óhemjumikla skuldsetningu
ríkissjóðs og ótrúlegar takmarkanir á
atvinnufrelsi fólks, umskipti á afstöðu
flokksins gagnvart því að orkumál
skuli vera utan við áhrifavald Evr-
ópusambandsins en það var ein
aðalforsenda þess að margir flokks-
menn sættust á aðild að EES og loks
það hvernig reyndum þingmönnum
er haldið frá ráðherraembættum og
þeim hreinlega ýtt út í horn og
óreyndir þingmenn með ókunnar
skoðanir eru hafnir til valda.
Ég tek afstöðu til flokka einkum
eftir því hvernig þeir
vilja halda í sjálfstæði
þjóðarinnar og hvaða af-
stöðu þeir hafa til at-
vinnurekstrar lítilla og
meðalstórra fyrirtækja.
Reyndar er það þannig
að frá því að núverandi
formaður tók við hef ég
ekki getað kosið Sjálf-
stæðisflokkinn á lands-
vísu. Það er geymt en
ekki gleymt að hann
hélt því fram í Frétta-
blaðinu fyrir u.þ.b. 15
árum að hann væri
þeirrar skoðunar að Ísland ætti að
ganga í Evrópusambandið. Þó að
margt gott megi segja um manninn
og þó að hann hafi ýmislegt gott gert
í fjármálaráðuneytinu þá er það afar
ótrúverðugt að flokkur hafi formann
sem hefur öndverðar skoðanir við
grundvallarstefnu flokksins. Ég hef
skynjað orð hans um sjálfstæðismál
þannig að hann hafi ekki skipt um
skoðun á málinu – bara að það henti
ekki að ganga inn um þessar mundir.
Sjálfstæðisflokkurinn verður að
standa undir nafni, annars er ekki
hægt að kjósa hann. Mér virðist að
hann sé að breytast í krataflokk.
Kannski heldur forysta flokksins að
þeir nái inn krötunum sem gengu út
og stofnuðu Viðreisn. Þá gleyma þeir
fólkinu sem hefur kosið flokkinn
vegna þess að hann hefur staðið vörð
um sjálfstæði landsins.
Ég hef reyndar haft það á tilfinn-
ingunni í mörg ár að forsætisráð-
herra og heilbrigðisráðherra séu líka
þeirrar skoðunar að Íslendingar eigi
að ganga í ESB – bara ekki strax. Að-
gerðir ríkisstjórnarinnar við pöntun
bóluefnis gegn Covid-19 styrkja
þessar grunsemdir mínar, þar sem
samþykkt var að ganga í eina sæng
með ESB og ríkisstjórnin afsalaði
þeim sjálfsagða rétti frjáls og full-
valda ríkis að geta keypt bóluefni eft-
ir öðrum leiðum. Það var ekki við
hæfi að Sjálfstæðisflokkurinn tæki
þá afstöðu.
Það var að mínu mati eðlilegt að
fara varlega og taka fast á sóttvörn-
um þegar veira sem enginn vissi mik-
ið um barst hingað fyrir rúmu ári.
Það skilaði því að margir gátu átt
nokkuð eðlileg samskipti síðastliðið
sumar. Þegar önnur bylgja skall á í
haust (ég er nógu góður í stærðfræði
til þess að vita að þessi smit sem
greindust í ágúst voru ekki bylgja –
það eru miklar ýkjur; horfið bara á
grafið á vefsíðunni um veiruna) var
aftur gripið hart til varna en nú í vik-
unni þegar greinst höfðu þrjú smit
utan sóttkvíar var gripið til harðari
aðgerða en nokkru sinni. Hvernig
stendur á því að Sjálfstæðisflokk-
urinn tekur þátt í því að loka atvinnu-
fyrirtækjum einn ganginn enn? Nú
er þó búið að sprauta bóluefni í
stærstan hluta þeirra sem eru við-
kvæmir fyrir því að deyja af völdum
veirunnar. Það geta auðvitað margir
veikst en það er ekki hægt að loka
þjóðfélaginu út af því; það er ekki
gert vegna annarra sjúkdóma. Það er
hamrað á því réttilega að landið geti
aldrei orðið laust við veiruna en samt
miðast aðgerðirnar að því að gera
þjóðfélagið veirulaust. Svo finnst mér
skrítið að heilbrigðisráðherra og rík-
isstjórn hafi ekki kallað fleiri að borð-
inu við ákvarðanir um sóttvarnir en
lögfræðinga ráðuneytisins og sótt-
varnalækni, sem sjálfur bað um það í
fyrra að ráðherra tæki ábyrgð á mál-
inu. Rekstrarleg og hagfræðileg
sjónarmið hafa verið algerlega út
undan og það er ljóst að margar
ákvarðanir um takmarkanir og inn-
kaup bóluefna hafa sýnt hve lítið vit á
rekstri ráðherra hefur. Ráðherra og
ríkisstjórn hefðu átt að kalla til
reyndan rekstrarráðgjafa eða „bis-
nessmann“ auk Hagfræðistofnunar
Háskóla Íslands varðandi áhrif að-
gerða á hag fyrirtækja og þjóðarinn-
ar. Þó að veiran komi frá Kína þurfa
aðgerðir Íslendinga gegn veirunni
ekki að vera í kommúnískum anda.
Ríkisstjórnin hefði líka átt að gera
þjóðinni miklu betri grein fyrir því
hve mikið tjón það er fyrir þjóðarbúið
að hafa mörg fyrirtæki lokuð eða
nánast lokuð og fjölda fólks
atvinnulausan mánuðum saman og
hve skuldasöfnun ríkissjóðs vegna
greiðslna til fyrirtækja í dái og fólks í
einangrun og sóttkví er gríðarlega
mikil. Þegar ég fer á rakarastofuna
skynja ég að fólk gerir sér enga grein
fyrir vandanum. Ætli þessir nýju 19.
aldar foringjar í ASÍ og verkalýðs-
félögunum sem eru að verða verð-
bólgufélög á ný komi ekki aftur með
ýktar kröfur og verkföll innan fárra
missera? Þeir munu gera það ef fólk
er ekki upplýst um raunverulega
stöðu. Það sást í nýlegum kosningum
í Verðbólgufélagi verslunarmanna.
Íslensk ráðstjórn og Sjálfstæðisflokkurinn
Eftir Guðjón Smára
Agnarsson » Þó að veiran komi
frá Kína þurfa að-
gerðir Íslendinga gegn
veirunni ekki að vera í
kommúnískum anda.
Guðjón Smári
Agnarsson
Höfundur er viðskiptafræðingur á
eftirlaunum.
gudjonsmari@outlook.com
Hildur Björnsdóttir
ritaði greinina „Úr
sveit í borg“ í Morg-
unblaðið 18. mars sl.
Þar færir hún fram
rök fyrir þungri borg-
arlínu án alls þess
auglýsingaskrums
sem einkennt hefur
það mál frá því það
kom upp fyrir nær 6
árum. Þennan tón hef-
ur vantað í umræðuna og hafi
Hildur þökk fyrir. Hún lítur á mál-
in frá ýmsum sjónarmiðum en þar
vantar þó eitt, hið efnahagslega
sjónarmið, einmitt það sjónarmið
sem hún vildi gæta í borgarstjórn.
Hér er um háar upphæðir að tefla,
hærri en sjóðir sveitarfélaganna
ráða við. Hin efnahagslega hlið
málanna hefur heldur ekki verið
fullrannsökuð og enn vantar nokk-
uð á að sérfræðingum sem vinna
að borgarlínu sé það kleift. Von er
þó til að úr því rætist fljótlega.
Umferðartafir
Hildur minnir á þá áætlun Sam-
taka iðnaðarins að hvern virkan
dag (2015) færu í súginn í umferð-
artöfum á höfuðborgarsvæðinu
19.000 stundir (ekki 9 milljónir á
ári eins og stendur í greininni). SI
taldi að þar væri sóað 15 millj-
örðum króna á ári. Hildur minnist
ekki á kostnaðinn af töfunum, sem
er raunverulegur, hefur sett fyrir-
tæki í gjaldþrot og er nú kominn
upp í 20 til 30 milljarða á ári áður
en auka bensínkostnaður og kostn-
aður vegna þeirra vandkvæða sem
verða í allri áætlunargerð er tal-
inn. Hugsanlega þarf að bæta 75%
ofan á framangreindan kostnað.
Þarna fer orðið meira en ein loðnu-
vertíð í hafið árlega og upphæðin
vex tvöfalt hraðar en hagvöxtur á
landinu. Þetta er kostnaður sem
maður blæs ekki til hliðar í
ákvörðun um opinberar fram-
kvæmdir. Það væru svik við fólkið
í landinu sem endanlega borgar
brúsann.
Umferðarlíkön
Umferðarlíkön hafa lengi verið
mikilvæg við hönnun og skipulagn-
ingu umferðarmannvirkja og þau
eru í stöðugri þróun. Nýtt slíkt lík-
an var keypt í fyrra-
haust og vitnað er í
niðurstöður frá því í
frumdragaskýrslunni
um 1. lotu borgarlínu.
Þetta líkan hefur þó
enn ekki verið aðlagað
aðstæðum og umferð
höfuðborgarsvæðisins
og því verða sumar
niðurstöður þess óná-
kvæmar. Þótt umferð-
arsérfræðingar geti
notað þær með aðgát
við sína vinnu eru niðurstöðurnar
um umferðartafir sem birtast í
skýrslunni svo langt frá réttu lagi
að þær duga ekki til skynsamlegs
efnahagsmats.
Þótt niðurstöður líkansins um
tafir séu nógu háar til að staldra
við, 11.400 stundir á dag, eru þær
allt of lágar miðað við áðurnefndar
niðurstöður SI fyrir 2015, hvað þá
eftir hækkanir fram til 2021.
Ástæðurnar eru væntanlega að
hluta þær að líkanið er ekki full-
aðlagað en einnig að umferðarlíkön
hafa ekki verið hönnuð til að reikna
umferðartafir af þeirri nákvæmni
sem efnahagssérfræðingar þurfa.
Þau reikna aðeins hlutfallslegan
ábata fjárfestingarkosta. Úr þessu
þarf að bæta. Að ákveða borgarlínu
án þessara upplýsinga er eins og að
kaupa hana án þess að sjá verðmið-
ann.
Létt borgarlína
Áhugafólk um samgöngur fyrir
alla (ÁS) hefur sett á heimasíðu
sína (samgongurfyriralla.com) til-
lögur um létta borgarlínu. Áætlað
er að þær spari stofnkostnað upp á
um 80 milljarða króna. Hildur telur
þennan kost fullrannsakaðan og
ekki standast gæðakröfur. Nú er
það svo, eins og að framan segir, að
hvorki hin þunga né létta borg-
arlína hafa verið fullrannsakaðar í
efnahagslegu tilliti og þær þarf að
bera saman á vandaðan hátt. Mað-
ur blæs ekki 80 milljörðum til hlið-
ar í ákvarðanatöku án efnislegs
rökstuðnings.
ÁS hefur einnig sett fram til-
lögur um einstakar framkvæmdir í
gatnakerfi höfuðborgarsvæðisins.
Þeim tillögum fylgja áætlanir um
ábata, en engar slíkar áætlanir
liggja fyrir varðandi framkvæmdir
samgöngusáttmálans. Tillögur ÁS
eru bæði ódýrari og gefa meiri
ábata en hliðstæðar framkvæmdir
samgöngusáttmálans. Þar munar
mörgum milljörðum í stofnkostn-
aði og einnig mörgum milljörðum í
meiri árlegri lækkun tafakostn-
aðar til frambúðar, sem er veru-
legur ávinningur til lengri tíma lit-
ið. Svona upphæðum blæs maður
heldur ekki til hliðar við töku
ákvarðana. Sem dæmi má nefna að
mislæg gatnamót við Bústaðaveg
spara tafakostnað sem er hærri en
stofnkostnaður strax á fyrsta ári
og síðan vaxandi á hverju ári eftir
það. Svona framkvæmd setur mað-
ur ekki til hliðar án umhugsunar,
heldur leitast við að gera hana eins
lítt áberandi í landslagi og unnt er.
ÁS hefur engar tillögur gert
varðandi göngu- og hjólastíga,
enda eru það verkefni sem koma
fullt eins strætó til góða og á ekki
að tengja ábata þar af við borg-
arlínu sérstaklega.
Lokaorð
Vonandi þurfa sveitarfélög höf-
uðborgarsvæðisins ekki að segja
borgarlínu til sveitar upp á fram-
færslu ríkis og landsbyggðar en
efnahagslegum undirbúningi
hennar er verulega ábótavant. Við
upplýsingagjöf um borgarlínu hef-
ur með auglýsingaskrumi verið
miklast af samfélagslegum áhrif-
um hennar sem þó eru óviss, því
niðurstöður umferðarlíkans gefa
ekki til kynna meiri fjölgun far-
þega en strætó annar vel á hennar
leiðakerfi. Markaðsmál borgarlínu
eru því í ólestri. Jafnframt er
reynt að dylja hve götóttur hinn
efnahagslegi undirbúningur er og
háum gæðastaðli hampað í staðinn.
Um allt þetta verður ekki sakast
við Hildi, en hún veit manna best
að gæði kaupir maður ekki fyrir
óútfylltan en undirritaðan tékka.
Segja sveitarfélögin
borgarlínu til sveitar?
Eftir Elías
Elíasson
»Hildur minnist ekki
á kostnaðinn af töf-
unum, sem er raun-
verulegur, hefur sett
fyrirtæki í gjaldþrot og
er nú kominn upp í 20
til 30 milljarða á ári.
Elías Elíasson
Höfundur er verkfræðingur.
eliasbe@simnet.is